203
birdəfəlik cərimənin ödənilməsi, ya da lisenziya ödəmələrinin
azaldılması şəklində - tətbiq edilə bilər.
Bununla yanaşı, müstəsna lisenziyanın satılmasına dair
müqavilələrdə müxtəlif kənarlaşmalar da nəzərdə tutula bilər.
Məsələn, lisenziar eyni patentdən və nou-xaudan istifadə
etməklə əvvəllər istehsal etdiyi əmtəələrin buraxılışının davam
etdirmək hüququnu özündə saxlaya bilər. Beynəlxalq müqa-
vilələrdə nəzərdə tutula bilər ki, lisenziar patent ərazisinə ixrac
etməmək şərti ilə eyni patentdən və nou-xaudan istifadə
etməklə öz ölkəsində əmtəələrin buraxılışının davam etdirmək
hüququnu özündə saxlayır.
Patentləşdirilməmiş lisenziya müqaviləsi. Patent alın-
ması üçün sifarişin verilib-verilməməsindən asılı olmayaraq,
patentləşdirilməmiş ixtira üzrə lisenziyanın satışı zamanı
müqavilədə şərtlərin aşağıdakı variantları qeyd edilə bilər:
- lisenziya müqaviləsi lisenziar tərəfindən razılaşdırıl-
mış ərazidə öz hesabına patent aldığı
andan qüvvəyə minir;
- lisenziya müqaviləsi lisenziar tərəfindən, lisenziatın
hesabına, patent aldığı andan qüvvəyə minir;
- lisenziar, patentin razılaşdırılmış ərazidə və müəyyən
edilmiş müddətə və ya müstəsna lisenziya satıldıqda heç bir
məhdudiyyət olmadan, öz adına alınması üçün bütün lazımi
sənədləri lisenziata verir.
Lisenziyanın qiyməti. Lisenziya müqavilələrinin və
sazişlərinin qiymətinin müəyyən edilməsi mürəkkəb problem-
dir, ona görə ki, lisenziyaların texniki və iqtisadi mahiyyəti
həmişə fərdidir və təcrübi olaraq onların satış şərtlərini oxşar
patentlərin və nou-xauların satış şərtləri ilə müqayisə etmək
mümkün olmur. Problem həm də onunla əlaqədardır ki,
lisenziyaların istehlak dəyəri onların orta ümumi əhəmiy-
yətliliyi ilə yox, hər bir istehlakçı üçün fərdi əhəmiyyəti ilə
müəyyən edilir. Lisenziyaların qiyməti orta mənfəət norma-
204
sından daha çox, yeniliklərin tətbiq edilməsi nəticəsində lisen-
ziatın alacağı mənfəətin miqdarından asılıdır.
Bununla yanaşı lisenziyanın alınmasına çəkilən xərc
ondan istifadə edərək lisenziatın əldə edəcəyi mənfəətin müəy-
yən hissəsini təşkil etməlidir. Əks halda lisenziyanın alınma-
sının mənası itir, Lisenziyaların alınması
üzrə beynəlxalq təcrü-
bədə lisenziara verilən məbləğ lisenziatın əldə etdiyi əlavə
mənfəətin 2(X,0-40,0%-i dairəsində dəyişir.
Lisenzianın alınmasının məqsədəuyğunluğunun müəy-
yən edilməsi mərhələsində lisenziat lisenziardan aldığı məlu-
matlar əsasında lisenziyanın mənimsənilməsi üzrə xərclərini,
istehsalın mümkün artımının həcmini, məhsulunun qiymətinin
dəyişməsini hesablaya bilər. Ancaq lazımi informasiyaların
olmaması səbəbindən lisenziarların bu metoddan istifadə etmə-
ləri çox vaxt mümkün olmur.
Lisenzianın qiyməti müəyyən edilərkən lisenziar lisen-
ziata nisbətən daha mürəkkəb vəziyyətdə olur. İstisna halı o
vaxt olur ki, lisenziyanın predmetini, məhsulun keyfiyyətinin
yüksəlməsi, istehsal xərclərinin azalması ilə yanaşı böyük sə-
mərə verən, unikal ixtira təşkil edir.
İxtiradan və nou-xaudan istifadə imkanları məhdud ol-
duqda və gözlənilən mənfəətin miqdarı yüksək olmadıqda
satılan lisenziyanın qiymətinin müəyyən edilməsi üçün aşağı-
dakı dolayı metodlardan istifadə edilir:
- satıcının (lisenziarın) ixtiranın işlənməsinə və
səmərəliliyinin yoxlanmasına sərf etdiyi xəclərin minimum
1,5-2,0 misli həcmində müəyyən
edilən qiymət;
- əvvəllər bağlanmış oxşar lisenziya müqavilələrinin
qiyməti ilə müqayisə etməklə müəyyən edilən qiymət;
- əvvəlcədən yüksəldilmiş qiymətlə bazarın reaksiya-
sının yoxlan-ması metodu - bu zaman qiymət azaldılmaqla alıcı
üçün sərfəli olan səviyyəyə endirilir.