Quliyev samir mayiS oğlu
Ödəmə balansının iriləşdirilmiş sxeması
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Ödəmə balansının iriləşdirilmiş sxeması
(min manat) Gəlirlər Məbləğ Xərclər Məbləğ Vəsaitin daxil olması və gəlirlər 5661,7
Xərclər və ayırmalar 3840,3
Kreditlərin alınması 299
Kreditlərin silinməsi və faizlərin ödənilməsi 1100 Büdcədən təxsisat 1430 Büdcəyə ödəmələr 2450,4 Alınmış maliyyə resursla- rının ümumi həcmi 7390,7
Bölüşdürülən maliyyə resurs- larının ümumi məbləği 7390,7
36
Müəssisələr yuxarıda göstərilən formada tərtib etdikləri balans əsasında zəruri pul vəsaitinin alınması üçün strategiyanı seçirlər. Pulun tədiyyə vasitəsi funksiyası kredit münasibətlərinin inkişafı, yəni ödənişin möhlətlə həyata keçirilməsi imkanlığı ilə əlaqədar meydana gəlmişdir. Tədiyyə vasitəsi kimi çıxış edən puldan əmtəənin kreditə satışı ilə yanaşı, pul ssudalarının verilməsində və ödənilməsində, maliyyə orqanları ilə qarşılıqlı pul münasibətlərində (vergi tədiyyələri), işçilərin əmək haqqının ödənilməsində və s. istifadə edilir. Tədiyyə vasitəsi kimi müxtəlif borc öhdəlikləri; vekçellər, kredit kartları, çeklər çıxış edirlər. 1
Pulun yığım funksiyasından istifadə olunması onun ödəmə vasitəsi və dəyər ölçüsü funksiyalarını necə yerinə yetirməsindən və ölkədə ümumi iqtisadi vəziyyətdən asılıdır. Əgər pulun alıçılıq qabiliyyəti aşağı düşürsə, o zaman inflyasiya proseslərinin və riskin səviyyəsi yüksəlir, müəssisələrin inkişafında qeyri-müəyyənlik yaranır. Son nəticədə müəssisələrin pul resurslarının yığımında, ehtiyatların artırılmasında və investisiyanın həyata keçirilməsində marağı azalır. Əgər pul daima alıcılıq qabiliyyətinə malik olarsa, bu müəssisənin səmərəli fəaliyyəti və inkişafı üçün vacib şərtdir. Pulun ən mühüm funksiyalarından birini isə dünya pulu funksiyası təşkil edir. Ölkələr və müəssisələr arasındakı xarici iqtisadi münasibətlərdə pulun dünya pulu funksiyasından istifadə edilir. Xarici iqtisadi münasibətlərdə pulun bu funkisyasından aşağıdakı istiqamətlərdə istifadə olunur: - mal və xidmətlərin dəyərinin ödənilməsində; - kredit əməliyyatlarının apaorılmasında; - dövlətlərin və beynəlxalq maliyyə institutlarının valyuta ehtiyatlarının formalaşmasında; - sair xərclərin ödənilməsində. Müəssisənin maliyyə meneceri alqı-satqı obyekti olan pul vəsaitinin daha yaxşı tətbiqinin təsirini və gücünü nəzərə almalıdır. Çünki, ancaq pul vəsaiti
1
37
müəssisəyə əlavə gəlir və ya itki gətirmək qabiliyyətinə malikdir. Ona görə də, pulun müəssisənin fəaliyyətinin son nəticələrinə təsirini nəzərə almaqla bütün qərarlar əsaslandırılmalı və qəbul edilməlidir. Vacib alət olan puldan şüurlu və səmərəli istifadə tələb edir ki, onun spesifik xüsusiyyətləri öyrənilsin. Çünki pulun spesifik xüsusiyytələri onun dəyərinin və qiymətinin müəyyən edilməsinə aiddir. Qeyd etmək lazımdır ki, pulun dəyəri daimi deyil, o dəyişən iqtisadi kateqoriyadır və bir çox amillər ona təsir edir. Belə ki, pulun dəyəri inflyasiya proseslərinə köklü təsir göstərir, çünki inflyasiya prosesləri pulun alıcılıq qabiliyyətində öz əksini tapır. Xüsusilə, inflyasiyanın yüksək səviyyəsi daha qorxuludur, bu zaman əhalinin alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşür, böhran şəraiti yaranır, qiymət yüksəlir, bir çox əmtəələrə tələbat azalır, istehsalın həcmi aşağı düşür, pul tədavülündə çatışmamazlıqlar yaranır və s. Beləliklə, yüksək inflyasiya şəraitində bir çox müəssisələrin təsərrüfat və maliyyə fəaliyyətinin nəticəsi aşağı düşür və səmərəli maliyyə investisiyalarının sferası məhdudlaşır. Ona görə də, maliyyə meneceri idarəetmə fəaliyyətini icra edən zaman həmin proseslərin səviyyəsini və nəticələrini nəzərə almalı, plan tapışırıqlarını tənzimləməli və mənfi nəticələrdən müdafiə üçün tədbirləri gücləndirməlidir. Lakin pulun dəyərinin vaxtın təsiri ilə dəyişməsi daha mürəkkəb məsələdir. Belə bir məsəl var «Vaxt – pul» pulun dəyərinin vaxtın təsiri ilə dəyişməsi – real iqtisadi əsasa malikdir. Pul, əmtəənin xüsusi növü kimi aktiv istifadə vaxtından uzaqlaşdıqca öz qiymətini itirmək xüsusiyyətinə malikdir. Bu gün pulun dəyəri bir qədər çoxdur, nəinki sabah və ya gələcəkdə. Bu həqiqətdir ki, bu gün pul vəsaiti konkret bir işə qoyulmalıdır, məsələn istehsalın inkişafına, qiymətli kağızların alınmasına, banklarda depozitlərə və s. Çünki, bü gün müəyyən tədbirlərə qoyulan pul vəsaiti əlavə gəlir gətirmək qabiliyyətinə malikdir. Əgər pul fəaliyyətsiz qalarsa, o zaman realizə olmayan imkanlar nəticəsində ancaq itkilər baş verir. Lakin müəssisənin maliyyə menecerini ancaq puldan səmərəli istifadə nəticəsində əlavə gəlirlərin alınması deyil, həmçinin bütün təsərrüfat əməliyyatlarının nəticələrinin qiymətləndirilməsi maraqlandırılmalıdır. Pulun 38
dəyərinin dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq bir çox cari xərcləri gələcəkdəki pul daxil olmaları ilə müqayisə etmək düzgün olmazdı. Qeyd olunanlarla əlaqədar olaraq bütün qəbul edilən iqtisadi qərarlar mütləq vaxt amilini nəzərə almalıdır. İnvestisiya layihələrinin, pul resurslarının hərəkətinin, maliyyə və təsərrüfat fəaliyyətinin son nəticələrinin məqsədəuyğundur ki, onların cari və gələcək dəyərinə əsasən hesablansın. Hər bir ayrıca götürülmüş halda müəssisənin inkişafının optimal layihəsi seçilən zaman cari xərclər gələcəkdə pul daxil olmaları ilə müqayisə olunmalıdır. Dünya təcrübəsində bütün qiymətlilərin keçmiş, cari və gələcək dəyərlərinin qarşısılıqlı əlaqəsi, təhlilin elmi metodları ilə müəyyən edilmişdir. Belə əlaqə vaxt amilindən və pulun qiymətindən asılı olaraq pulun dəyərinin dəyişilməsinə əsaslanır. Hər bir əmtəə kimi pul bazarda məhdud miqdarda olur. Pul öz dəyərinə və qiymətinə malikdir. Pulun dəyərinin müəyyən edilməsi və vaxt etibarilə onun dəyərinin dəyişilməsi pulun qiymətinin köməyi ilə müəyyən edilir. Pulun qiyməti dinamik kateqoriyadır. Pulun qiyməti maliyyə bazarında borc kapitalından müvəqqəti istifadəyə görə ödəmə növü kimi çıxış edir. Ödəmə formasnıda pulun qiyməti – borc vəsaitinin alınmasına görə borc götürənin ödədiyi faiz stavkası kimi ifadə olunur. Faiz stavkasının həcmi borc kapitalının istifadə müddətindən asılıdır və mükafatı ifadə edir və həmin mükafatı kreditor göstərdiyi xidmətə görə alır. Pulun qiymətinə risk və mümkün itkilər daxildir. Əgər pul vaxtında, tam həcmdə və ya hissə-hissə qaytarılmazsa, o zaman həmin itkilərin ağırlığı mülkiyyətçinin üzərinə düşəcək. Qeyd etmək lazımdır ki,
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|