R. M. Məmmədov B. M. Həmzəyev parodont xəSTƏLİKLƏRİ “Şərq-Qərb” Bakı–2011
Yüklə 9,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
27 1,0:2,09 və 1,0:2,3, aşağı çənədəki ikinci molyarlarda isə 1,0:2,07 səviyyəsindədir. Parodont xəstəliklərində, alveol sümüyünün rezorbsiyası za- manı alveol xarici A çiyini böyüyür və alveol daxili B çiyini isə kiçilmiş olur ki, bu halda dişlərin fəaliyyətinin statik-dinamik ta- razlığı kəskin formada pozulmuş olur. Hər bir dişin parodont sahəsinin öyrənilməsi vacib şərtdir. Bu göstəriciyə görə üç əsas qrup ayırd edilir: kəsici – daha az kök sahəsi olan, molyar – daha çox kök sahəsi olan və bunlar arasında orta mövqe tutan köpək dişləri və premolyarlar. İki faktoru müqayisə etdikdə (tac-kök və kök sahəsi) məlum olur ki, eyni konsistensiyalı qida qəbulu zamanı hər mm 2 sahəyə düşən təzyiqə görə kəsici dişlər birinci, köpək və premolyarlar ikinci, molyarlar isə axırıncı yerdə dayanır. Təbii ki, parodontda- kı atrofik proseslər zamanı onun sahəsinin azalmasına görə, bu təzyiq artmış olacaq. Müxtəlif mənşəli travmatik okklüziyalar zamanı birincili və ikincili parodontitlər yarana bilər. Rusun məlumatına görə, bərk qidanın çeynənilməsi zamanı kəsici dişlərə 5-10 kq, köpək və premolyarlara 15-18 kq, molyar- lara isə 20-30 kq-yə bərabər çeynəmə təzyiqi düşür. Başqa sözlə, bu o deməkdir ki, bu cür aktiv çeynəmə hərəkətləri zamanı pa- rodont öz potensial gücünün 50 %-ə qədərindən istifadə edir. Parodont toxumalarında rezorbsiya olduğu hallarda (kökün ¼ səviyyəsində) rezerv gücün 50 %-ə qədəri azalmış olur. Rezorb- siyanın kökün ½-i səviyyəsində olduğu halda isə, parodont funk- sional imkanları hüdudundan fəaliyyət göstərir. Parodonta şaquli istiqamətdə olduğu kimi, həm də üfüqi istiqamətdə çeynəmə təzyiqi düşmüş olur. Bu zaman diş mərkəz oxu ətrafında 3 istiqamətdə fırlanma-gərilmə hərəkətləri icra etməyə məruz qalır. Köpək dişində üfüqi istiqamətdə yerdəyişmə zirvə nahiyəsində 10 mkm-ə, tacda 19,3 mkm-ə, alveolun kənarı nahiyəsində 7,6 mkm-ə, kökün ortasında 1,24 mkm-ə bərabər olur. Molyarlarda bu parametrlər köpək dişləri və premolyarlara 28 nisbətən daha az yerdəyişməyə məruz qalır. Parodontun rezorb- siyası zamanı yerdəyişmə amplitudası kəskin şəkildə artmış olur. Parodonta düşən çeynəmə təzyiqinin həcmi çeynəmə aktı zama- nı yaranmış üfüqi güc komponentinin yerdəyişmə sahəsindən, onun relyefindən və antaqonist dişlərlə qarşılıqlı əlaqəsindən asılıdır. Kəsici və köpək dişləri nahiyəsində okklüziya müstəvisinin sahəsi minimal, xətti-nöqtəvi xarakterli və parodontun sahəsinə mütənasibdir. Premolyarlarda okklüziya müstəvisi sahəsi 4-6 mm 2 , molyarlarda isə 8-10 mm 2 cuvarında tərəddüd edir. Bu göstərici, həmçinin müvafiq qrup dişlərin parodont sahələrinə mütənasibdir. Mərkəzi okklüziya vəziyyətində, çeynəmə dişlərinin yan səthləri arasında çoxsaylı kontakt nöqtələri əmələ gəlir. Onların miqdarı və topoqrafiyası eyni deyildir. Bununla əlaqədar olaraq, “xarakterik toxunma sahələri” terminindən istifadə edilir. 18-30 yaşlı, ortoqnatik dişləmə malik olan şəxslərdə bu göstərici 90- 95% hallarda təkrar olunur. Yerdə qalan hallarda rast gəlinən kontaktlar isə fərdi xarakter daşıyır. Parodont xəstəlikləri zamanı okklüziya səthində dişin sərt to xu malarının fizioloji sürtülməsi müşahidə edilmir. Normal şəraitdə dişlərin mikrohərəkətləri zamanı kontakt nöqtələri sahə- lərə çevrilirlər ki, bu halda dişlərin arasındakı məsafə bir qədər azalmış olur. Alveolun medial divarlarında bu zaman rezorbsiya, distal divarlarında isə sümüyün appozisiyası müşahidə edilir. Kontakt nöqtələrinin saxlanması çeynəmə təzyiqinin hissəvi paylanmasını təmin edir, sümük toxumasının kövrəkləşməsini azaldır və beləliklə də diş sırasının davamlılığını artırmış olur. Kontakt nöqtəsinin pozulması nəinki dişlərarası məməciyin qıcıqlanmasına, eyni zamanda ayrı-ayrı dişlərin alveolunda sümük divarının distrofiyasına səbəb olur. Ona görə də kari- yesin plomblama yolu ilə müalicəsi zamanı, habelə parodont xəstəliklərinin kompleks müalicəsində (şinalanma konstruksiya- larının tətbiqi zamanı) kontakt nöqtələrinin yenidən yaradılması zərurəti meydana çıxır. 29 AĞIZ SUYU Ağız suyu – böyük və kiçik ağız suyu vəzlərinin sekretidir. Kiçik ağız suyu vəzləri daima sekret ifraz edir və buna görə də ağız boşluğunun selikli qişası həmişə nəm vəziyyətdə olur. İri ağız suyu vəzlərinin fəaliyyəti reflektor yolla tənzim olu- nur və əsasən qidanın xarakterindən, fiziki, termiki və dad keyfiyyətlərindən asılıdır. Təmiz və qarışıq ağız suyu anla- yışları vardır. Qarışıq ağız suyunda (tüpürcək) qopmuş epiteli hüceyrələri, mikroorqanizmlər və onların fəaliyyət məhsulları, leykositlər, limfositlər, bəzi hallarda qan, qida qalıqları və s. rast gəlmək olar. Qarışıq ağız suyu bulanıq, bir qədər sürüşkən, iy- siz və axıcı bir mayedir. Yaşlı adamda bir sutka ərzində 1,5-2 l-ə qədər ağız suyu ifraz olunur. Ağız suyunun özlülüyü (1,2-2,4 vahid) və bufer tutumu vardır. Ağız suyunda bikarbonat, fos- fat və zülal bufer sistemləri fəaliyyət göstərir. Bufer sistemləri ağız boşluğunda PH-ın stabil qalmasını təmin edən mükəmməl bir mexanizmdir. Qarışıq ağız suyunun PH-ı 6,5-7,4 həddində tərəddüd edir. Təmiz ağız suyunun PH-ı isə zəif qələvidir (7,3). Ağız suyu 99% sudan, 1% üzvi və qeyri-üzvi maddələrdən təşkil olunmuşdur. Qeyri-üzvi maddələrdən Ca-fosfat, Na- fosfat, Ca-hidrokorbonat, Na-xlorid, sulfatlar, sərbəst qaz- lar, uçucu maddələr və mikroelementlər üstünlük təşkil edir. Üzvi maddələrdən isə proteinlərə, aminturşularına, karbohid- ratlara, vitaminlərə, fermentlərə və s. rast gəlmək mümkün- dür. Bu maddələrin bir qismi qan vasitəsilə ağız suyuna keçir, digər hissəsi isə ağız boşluğunda baş verən metobolik proseslər nəticəsində biokimyəvi yolla əmələ gəlir. Tüpürcəkdə 50-yə qədər ferment aşkar edilmişdir. Bu fermentlər – karboanhidraza- lar, esterazalar, proteazalar, keçici fermentlər və qarışıq olmaqla, beş əsas qrupda birləşmiş olurlar. Qarışıq fermentlər həm ağız suyu vəzlərinin parenximasından, həm leykositlərdən, həm də bakteriyaların fəaliyyəti nəticəsində əmələ gələ bilər. Bu fermentlər içərisində ən çox α-amilazaya rast gəlmək olar. Fermentin fəaliyyəti nəticəsində karbohidratlar qismən parça- Yüklə 9,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|