RamiLƏ dadaşova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
KOF İ ANNAN (Qana) BMT- nin Baş katibi (1997-2006-cı illər) Kofi Annan 1997-ci il yanvarın 1-dən 2006-cı il dekabrın 31-d ək BMT-nin Baş katibi olmuşdur. Kofi Annan 1938-ci il aprelin 8-d ə Kumasidə (Qana) anadan olmuşdur. “Kofi” sözünün m ənası Qanada olan aşanti xalqının dilind ə “cümə günü anadan olan” dem əkdir. Aşanti dilində həftənin günl əri ad kimi qoyulur. K.Annanın atası Aşanti əyalətinin qubernatoru idi (38). K.Annanın ailəsi elit t əbəqədən idi. Babaları, əmiləri tayfa rəhbərləri idilər. Atası aşanti, anası fanta tayfasından idi. K.Annanın atası kakao şirkətində uzun müddət çalışmışdı (59). K.Annan ail əlidir. Birinci nigahından 2, ikinci niga hından 1 övladı var. Xanımı Nana Annan İsveçdəndir. Hüquqşünas və rəssamdır, ingilis və fransız dillərini bilir. O, y əhudiləri faşistlərdən xilas edən tanınmış diplomat Raul Vallenberqin qardaşı qızıdır (62; 75). Nana Annan BMT-nin yerl ərdə işinə böyük maraq göstərir. Onu xüsusil ə, iki problem maraqlandırır: SPİD-lə mübarizə və qadınların təhsili. Nana Annan BMT barədə uşaqlar üçün kitab da yazmışdır (61). K.Annanın qardaşı oğlu Entoni Annan Qana milli yığma komandasında futbolçudur. Kofi Annan ingilis, fransız, bir neçə Afrika dillərini s ərbəst bilir. 70 K.Annan Kumasi Elmi- Texniki Universitetində təhsil aldıqdan sonra, 1961-ci ildə ABŞ-ın Minnesot ştatının Sent Pole Makalister kollecində iqtisadi məsələlərlə məşğul olmuş, 1961-1962-ci illərdə Cenevrədə Beynəlxalq problemlərin öyrənilməsi üzrə Ali İnstitutun iqtisadiyyat ixtisası üzrə aspirant kursunu keç miş, Massaçuset Texnologiya İnstitutunu bitirərək, idarəetmə ixtisası üzrə magistr dərəcəsi almışdır(43). K.Annanın ilk iş yeri BMT olmuşdur. Baş katib olmamışdan əvvəl K.Annan 30 ildən çox bir müddətdə BMT- də işləmişdi. 1962-ci ildə o, BMT sisteminə, Cenevrədə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatında inzibatı və büdcə məsələləri üzrə əməkdaş kimi götürülmüş, sonralar BMT- nin Əddis-Əbəbədə Afrika ölkələri üzrə iqtisadi komissiyasında işləmiş, İsmailiyada BMT fövqəladə silahlı qüvvələrinin tərkibində iştirak etmiş, Cenevrədə BMT- nin Qaçqınların işi üzrə Ali Komissarlığında fəaliyyət göstərmişdir. Gələcək Baş katib 1987-1990-cı illərdə Nyu-Yorkda təhlükəsizlik məsələsinə dair kordinator - B aş katibin köməkçisi, 1990-1992-ci illərdə isə proqramın, büdcənin, maliyyənin, nəzarətin təşkili məsələsində Baş katibin köməkçisi vəzifələrində çalışmışdır (43). 1990- cı ildə İraqın Kuveytə hücumundan sonra İraqdan 900-dən artıq beynəlxalq əməkdaşın və v ətəndaşların repatriasiyası tapşırığı BMT-nin Baş katibi Kofi Annana h əvalə edildi. Həmin il K.Annan İraqla “Ərzaqla mübadilədə neft” formulası üzrə danışıqlar aparmaq üçün BMT-nin birinci qrupuna r əhbərlik etdi (43). 71 Kofi Annan 1993- cü ilin martından 1994-cü ilin fevralınadək sülhün müdafiəsi üzrə əməliyyatlarda Baş katibin köm əkçisi olmuş, sonralar, 1994-cü ilin fevralından 1995-ci ilin oktyabrınadək, 1996-cı ilin aprelind ən 1996-cı ilin dekabrınadək Baş katibi əvəz etmişdir. Baş katibi əvəz etdiyi dövrdə K.Annan BMT-nin sülh v ə təhlükəsizliyi müdafiəsində böyük miqyasda əməliyyatlarında iştirak etmişdir. 1995-ci ilin noyab rından 1996-cı ilin martınadək olan dövrd ə Bosniya və Herseqovinada müharibəyə son qoyan Deyton sülh sazişinin imzalanmasından sonra Kofi Annan keçmiş Yuqoslaviyada NATO-nun rəhbərliyi ilə çoxmill ətli sülhməramlı qüvvələrin Bosniya və Herseqovinada f əaliyyətini müşahidə edən Baş katibin xüsusi nümay əndəsi funksiyasını yerinə yetirmişdi (43). Kofi Annan 1997- ci il yanvarın 1-dən BMT heyətinin sıralarından Baş katib vəzifəsinə seçilmişdir. 1998- ci ildə Ruanda hadisəsində(1994 aprel) K.Annanı günahlandırdılar. Məlumat dərc edildi ki, K.Annan Ruandada sülhməramlıların sayını azaltdığı üçün Ruanda genosidi baş vermişdir (66). K.Annan 1998- ci ilin fevralında İraq prezidenti S.Hüseynlə BMT-nin missiyasının vaxtını uzatmaq barədə saziş bağlasa da, həmin ilin dekabrında ABŞ Böyük Britaniya ilə birlikdə İraqı bombaladı. K.Annan B aş katib olan kimi islahatlardan başladı. Çünki B.B.Qalinin Baş katib vəzifəsindən çıxmasına b əhanə BMT-də islahatlara ciddi yanaşmaması olmuşdu. K.Annan ilk olaraq BMT- nin 6 min işçisindən təxminən minini ixtisara saldı. Qadınları ali vəzifələrə təyin etdi. 72 Onun köm əkçisi Kanadadan olan Luiza Freçetti, insan hüquqları üzrə BMT-nin səlahiyyətli nümayəndəsi irlandiyalı Mari Robinson, Ümumdünya Səhiyə T əşkilatının başçısı Norveçdən olan Qro Xarlem Brundlend oldu (52). K.Annan qarşılıqlı əlaqələrin yaradılmasına xüsusi diqqət ayırdı. Onun “Münaqişələrin s əbəbləri, Afrikada möhkəm sülh və inkişafa kömək” adlı m əruzəsi 1998-ci ilin aprelində Təhlükəsizlik Şurasına t əqdim edildi. Bu məruzə Afrika probleminin həllində beyn əlxalq təşkilatın – BMT-nin ənənəsinin qorunub saxlan ılmasından bəhs edirdi. K.Annan bir sıra mürəkkəb siyasi v əziyyətləri nizama salmaqda böyük xidmətlər göst ərmişdir. Belə fəaliyyətlərdən misal olaraq, 1998-ci ild ə İraqın Təhlükəsizlik Şurasının qətnaməsini yerinə yetirm əsi, 1993-ci ildə Nigeriyada vətəndaş cəmiyyətinə keçid m əqsədilə missiyanın təşkili, 1988-ci il dekabrın 21- d ə Lokörb(Şotlandiya) üzərində təyyarə partlayışı ilə əlaqədar Təhlükəsizlik Şurası və Liviya arasında münasib ətlərdə çətin vəziyyətdən çıxmağa imkan verən 1999-cu ild ə imzalanmış saziş, Şərqi Timorda zorakılıqla əlaqədar BMT-nin tədbir görməsi üçün 1999-cu ildə diplomatik t əşəbbüsün irəli sürülməsi və Şərqi Timorun öz müq əddəratını təyin etməsi barədə referendum keçirilm əsi, 2000-ci ilin sentyabrında İsrailin Livandan getm əsinin təsdiqi və zorakılığın yenidən başlanmasından sonra əlavə tədbirlər görülməsi, İsrail-Fələstin müna- qi şəsini sülh danışıqları vasitəsilə Təhlükəsizlik Şurasının 242 v ə 338 saylı qətnamələrinə uyğun “sülh mübadilə- sind ə torpaq” prinsipinə əsasən həll edilməsi tədbirlərini göst ərmək olar. K.Annan B.B.Qalinin sülhməramlı 73 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|