RamiLƏ dadaşova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
f əaliyyət konsepsiyasını inkişaf etdirərək “preventiv t ədbirlər”, “preventiv humanitar kömək”, “preventiv sülhquruculuğu” anlayışlarını gündəmə gətirdi. Yeni v əzifələr – münaqişə regionunda qeyri-qanuni silahlı qüvv ələrin tərksilah edilərək ləğv edilməsi, vətəndaş c əmiyyətinin, qaçqın və məcburi köçkünlərin, humanitar köm əyin, strateji obyektlərin müdafiə edilməsi və s. v əzifələr meydana çıxdı. Beləliklə, 90-cı illərdə sülh- m əramlıların yalnız atəşkəs xətti boyunca yerləşdirilməsi m əqsədəuyğun deyildi. Sülh əməliyyatlarında polis qüvv ələrinin, hərbi müşahidəçilərin iştirak etməsinə, yerl ərdə seçkilər keçirilməsinə, insan hüquqlarına riayət edilm əsinə, demokratiya, söz azadlığı instiututlarının möhk əmləndirilməsinə nəzarət etmək tələbatı yarandı. 2000- ci ilin martında Baş katib uzun müddət onun məsləhətçisi olmuş, Əlcəzairin xarici işlər naziri Laxdar Braximinin rəhbərliyi altında beynəlxalq ekspertlər qrupuna BMT- nin sülh əməliyyatlarını təhqiq etmək, harada və nə vaxt belə əməliyyatların daha effektli olması məsələlərinin araşdırılmasını tapşırdı. BMT-nin əməliyyatlar üzrə qrupunun məruzəsi, eyni zamanda “Braximi məruzəsi” kimi də tanındı. Məruzədə BMT-nin sülh potensialının möhkəmləndirilməsi meyarları kimi aydın və konkret mandat, sülh əməliyyatlarının aparılmasında münaqişə tərəflərinin razılığı, mandatın yerinə yetirilməsi üçün kifayət qədər ehtiyatın olması əksini tapmışdı. Məruzəni rəhbər tutaraq, BMT- yə üzv dövlətlər əməliyyatların müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsi üçün bir sıra tədbirlər gördülər. Sülhü dəstəkləmək üzrə əməliyyatlar departamenti genişlən- 74 dirildi, hərbi və 2000-ci ildən polis məsləhətçi bölmələri, tarixi təcrübəni öyrənmək, gender məsələləri üzrə tövsiyələr vermək üçün Sülhyaratma fəaliyyətinin qabaqcıl praktikası qrupu yaradıldı. Bu qrup tərksilah proqramını və s. planlaşdırmalı idi. Sülhməramlılarla fasiləsiz təlim keçmək sistemi möhkəmləndirildi. İslahatda əsas diqqət sülhə nail olmaq üçün “kompleks missiya” konsepsiyasına ayrıldı. Bu konsepsiyayanın əsas komponentləri aşağıdakılardır:insan hüquqlarının qorun- ması, qanunun alililyi, humanitar yardım, departament- lərdə nizam-intizam, əxlaq normalarına riayət edilməsi və s. (53). T əhlükəsizlik Şurasının sülh və təhlükəsizliyi müdafiədə rolunun effektivliliyini artırmaq barədə Təhlükəsizlik Şurası 2000-ci ildə 13 noyabr tarixli 1327 saylı qətnamə qəbul etdi (70). Qətnamədə BMT-nin regional, subregio nal təşkilatlarla əməkdaşlığı, Baş katibin danışıqlar, təhqiqat, qiymətləndirmə, tövsiyələr barədə Təhlükəsizlik Şurasına məlumat verməsi, Baş katibin müntəzəm olaraq hərbi məsələlər üzrə brifinqlər keçirməsi, kontingent verən ölkələrlə məsləhətləşmələr aparması, Təhlükəsizlik Şurası ilə yekdil fikrə gəlməsi, üzv dövlətlərlə, xüsusən də kontingent verən ölkələrlə məsləhətləşdikdən sonra BMT-nin operativ hərbi doktrinasını hazırlaması və Təhlükəsizlik Şurasına, Baş M əclisə təqdim etməsi, tövsiyələr verməsi üçün Katibliyin faktları toplamaq və təhqiqat potensialını gücləndirmək zəruriliyi göstərilmişdi. (Qeyd etmək lazımdır ki, Baş katib sülh və təhlükəsizlik məsələləri üzrə İcraedici Komitədə informasiya – texniki tədqiqat üzrə Katibliyin 75 yaradılması layihəsini Təhlükəsizlik Şurasına təqdim etmişdi). Qətnamədə həmçinin qeyd edilirdi ki, Təhlükəsizlik Şurası qətnamə qəbul etdikdən sonra 30 gün ərzində sülh və təhlükəsizlik əməliyyatlarını, 90 gün ərzində kompleks əməliyyatları həyata keçirməlidir. 2001- ci ilin iyununda K.Annan Baş Məclis və Təhlükəsizlik Şurasına silahlı münaqişələrin qarşısının alınması barədə məruzə etdi (56). Məruzədə müna- qişələrin qarşısını almaq üçün BMT potensialının optimallaşdırılması, Təhlükəsizlik Şurasının rolunun gücləndirilməsi təklif edilirdi. Məruzədə Baş katib, sülhyaratma potensialının yüksəldilməsi yollarından biri kimi regional təşkilatlarla əməkdaşlığın zəruriliyini qeyd etməklə yanaşı, sülh və təhlükəsizliyi müdafiə etmək üçün qeyri- qanuni silah satışının qarşısını almağa, maliyyə çətinliklərini aradan qaldırmağa çağırdı. Baş katibin məruzəsinə əsasən, Təhlükəsizlik Şurası 2001-ci il 30 avqust tarixdə “Silahlı münaqişələrin qarşısının alınmasında Təhlükəsizlik Şurasının rolu” barədə 1366 saylı qətnamə qəbul etdi (71). Qətnamədə münaqişələrin qarşısını almaq, yaxud da nizama salmaq üçün aşağıdakı məsələlər qarşıya qoyulurdu: - Nizamnamənin 99-cu maddəsinə müvafiq olaraq, B aş katibin münaqişələrin qarşısını almaqda rolu təsdiq edilirdi. B elə ki, həmin maddədə deyilir: “Baş katib beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunub saxlan- masına, onun fikrincə, təhlükə törədə bilən istənilən məsələni Təhlükəsizlik Şurasının nəzərinə çatdıra bilər”. 76 - Silahlı münaqişələrin qarşısını almaq üçün BMT-nin digər ixtisaslaşmış qurumlarının, fondlarının, idarələrinin, proqramlarının, Ümumdünya Ticarət Təşkilatının, Bretton- Vuts müəssisələrinin, həmçinin qeyri-hökumət təşkilatlarının, vətəndaş cəmiyyəti subyektlərinin rolundan istifadə etmək. -Regional münaqişələrin yaranması səbəblərini araşdırmalı, preventiv tədbirlər, diplomatiya, tərksilah, postkonflikt sülhquruculuğu barədə praktiki tədbirlər görül məli, Yuqoslaviya və Ruanda xüsusi tribunallarının gələcəkdə silahlı münaqişələrin qarşısını almaqda rolunu təsdiq edərək üzv dövlətlər genosidin qarşısını almalı, bəşəriyyət əleyhinə cinayətlər və hərbi cinayətlər törədənlər məsuliyyətə cəlb edilməlidir. - Münaqişələrin qarşısını almaq üçün əsas məsuliyyət daşıyan milli hökumətlər BMT-ni dəstəkləməli, vətəndaş cəmiyyəti, üzv dövlətlər, regional və subregional təşkilatlarla əməkdaşlıq etməli, preventiv tədbirlər görmək üçün qonşu, regional dövlətlərlə qarşılıqlı əlaqələr yaratmalıdırlar. - Baş katib Təhlükəsizlik Şurasını beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyi hədələyən potensial təhlükələr barədə məlumatlandırmalı, istər BMT-nin üzvü olsun, istərsə də olmasın, bütün dövlətlər potensial münaqişələrin qarşısını almalı, Baş Məclis, İqtisadi və Sosial Şura bu barədə Təhlükəsizlik Şurasına informasiya verməlidir. Bundan sonra operativ, effektli missiyalar da daxil olmaqla, müvafiq tədbirlər görülməli, BMT-nin potensialını gücləndirmək məqsədilə Təşkilata sosial, iqtisadi, texniki, maliyyə ehtiyatları verilməlidir. 77 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|