RamiLƏ dadaşova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Hindistanın, Çinin, Braziliyanın, Rusiyanın, Avropa Birliyinin beyn əlxalq məsələlərin həllində fəaliyyəti artırılmalıdır (42). Onun fikrincə, Təhlükəsizlik Şurasının genişləndirilməsi müsbət nəticə verməyəcək, veto hüququnda d əyişiklik etmək lazımdır, veto hüququ demokratiyanı məhdudlaşdırır. Bir hegemon dövlətin ol- ma sı çoxtərəflilik prinsipini şübhə altında qoyur, suveren b ərabərlik konsepsiyası əvəzinə hərbi qüvvə konsepsiyası günd əmə gəlir. BMT-nin iqtisadi sahədə mərkəzi rolu keçmişdə qalmalıdır, belə məsələlər BMT-nin digər ixtisaslaşmış təşkilatlarına həvalə edilməlidir (42). B.Qalinin BMT- dəki fəaliyyəti, üzv dövlətlərə ədalətli yanaşması, dünya problemlərinin həllində ağıllı hərəkətləri təqdirəlayiqdir. 1992-1996-cı illərdə BMT- nin B aş katibi olduğu müddətdə Nyu-Yorkda yaşayan B.Qali “ Beş il şüşədən tikilmiş evdə” adlı kitabını bu illərdəki fəaliyyətinə həsr etmişdir. B.Qali deyirdi: “Baş katib vəzifəsində olarkən, mən BMT-nin müstəqilliyini qorudum. Bu məqsədlə mən ABŞ və İsrailin maraqlarına toxunan bir neçə addım atdım”. Nəticədə isə B.Qali Baş katib vəzifəsinə yenidən seçilmək şansından məhrum oldu. B.Qalinin belə addımlarından biri Livanın Qana kəndində faciə barədə məruzə idi. 1996-cı ilin yazında İsrail ölkənin cənubunu azad etmək uğrunda mübarizə aparan Livan vətənpərvərlərinə qarşı geniş miqyaslı aksiya keçirdi. Livanın onlarla kəndi darmadağın edildi. Livanlıların bir hissəsi BMT-nin müşahidəçilərinin iqamətgahına yönəldilər. Belə iqamətgahlardan biri Q anada yerləşirdi. İsraillilər onları atəşə tutdular, BMT- nin bayrağı altında müdafiəyə ümid edən yüzlərlə sakin 61 öldürüldü. BMT bu atəşin kimlər tərəfindən, nə səbəbə edildiyini araşdırmağa başladı. Ekspertlər belə nəticəyə gəldilər ki, bu, əvvəlcədən planlaşdırılmışdı. ABŞ B.Qaliyə Qanada “təhqiqat” barədə məruzəni dərc etdirməməyi, yalnız Təhlükəsizlik Şurasına şifahi məruzə etməyi təkid etdi. Lakin Baş katib öz sözünün üstündə dayanaraq bu məruzəni dərc etdirdi. B.Qalinin fikri belə idi: “ Dünyanın həqiqəti bilmək hüququ var”. B.Qalinin bu hərəkəti ABŞ-a xoş gəlmədi. Bundan başqa, 1995-ci ilin avqustunda Serbiya Respublikasının ərazisinin NATO təyyarələri ilə bombalanmasına B.B.Qali etiraz etmişdi. Baş katibin mü avini olan K.Annan isə ABŞ-ın bu hərəkəti ilə razılaşmışdı (52; 60). ABŞ-ın 1996-cı ildə BMT nümayəndəsi olan Madlen Olbraytla da B.B.Qalinin şəxsi ədavəti var idi. Madlen Olbrayt onun haqqında belə demişdi: “O, hətta “BMT”ni düzgün tələffüz edə bilmir”. Madlen Olbrayt ABŞ-ın siyasətini dəstəkləyərək prezident Bill Klintonun yanında dövlət katibi vəzifəsini tutdu. Butros Butros Qali isə intriqalar nəticəsində BMT-nin Baş katibi vəzifə- sindən uzaqlaşdırıldı. Əsas bəhanə o oldu ki, B.B.Qali BMT- də islahatlar aparılmasına ciddi yanaşmır. B.Qali, məhz ədalətli Baş katib olduğu üçün, ABŞ- ın vetosu ilə ikinci dəfə bu vəzifəyə seçilmədi. O, BMT- nin yeganə Baş katibidir ki, ikinci dəfə bu vəzifəyə seçilmədi. B.Qali ABŞ-ın xarici siyasəti barədə belə demiş- dir: “AB Ş-ın xarici siyasəti son 10 ildə Böyük Buşun hakimiyy ətə gəlməsilə köklü surətdə dəyişmişdir. 62 Beyn əlxalq içtimaiyyət buna diqqət vermədi, indi isə Kiçik Buşla onun ətrafındakılar ekstremistlərin hüquq- larını müdafiə edirlər. Xristian fundamentalistləri olan bu insanların ideologiyasını amerikançılıq adlandırmaq olar. BMT ancaq Amerikanın silahıdır. Onlara nə vaxt lazım olarsa, ondan istifad ə edirlər, əgər lazım deyilsə, onda BMT-y ə söz verirlər. ABŞ-ın indiki şüarı belədir: ”K onsensus lazım deyil, mən həll edəcəyəm” (42). “Əgər ABŞ və İngiltərə İraqa BMT-nin qətnaməsi olmadan hücum edibl ərsə, BMT-nin saxlanmasının m ənası varmı?” sualına B.Qali belə cavab vermişdir. “Onlar Kosovaya da T əhlükəsizlik Şurasının qətnaməsi olmadan getdil ər. Heç kəs heç nə demədi. ABŞ veto qoydu v ə digər üzvləri də qətnamənin verilməməsi bar ədə səs verməyə məcbur etdi. Əgər optimistsinizsə, dey əcəksiniz ki, bu, BMT-nin həyatında birinci böhran deyil, o, son 55 ild ə Berlin, Misir, Koreya, Vyetnam böhranlarını yaşayıb və işləməyi davam etdirir. Əgər pessimistsinizs ə, onda deyəcəksiniz ki, Millətlər Cəmiy- y əti II dünya müharibəsinin sonunda dağıldığı kimi, indi d ə BMT-nin axırıdır” (42). “Əgər BMT müfəttişləri İraqda kütləvi qırğın silahı tapıblarsa, siz İraqda olan müharibənin ədalətli olduğunu hesab edirsiniz?” sualına keçmiş Baş katib belə cavab vermişdir: “İsraildə də kütləvi qırğın silahı var, bəs n ə üçün İsrail tərksilah edilməməlidir? Onlarda atom bombaları var. Onlar nüvə silahının yayılmaması barədə sazişi imzalamayıblar, bəs onlarla niyə müharibə edilmir? Bu, ikili m əna daşıyır. BMT siyasi təşkilat kimi mövcuddur: b əzi qətnamələr qəbul edilir ki, yerinə 63 yetirilsin, b əziləri isə hamı bilir, qəbul edilir və heç zaman yerin ə yetirilmir”. Bununla belə, B.Qali BMT-ni h ələ də müdafiə edir və bildirir ki, “o yeganə təşkilatdır ki, beyn əlxalq münasibətlərdə demokratiyaya aparır – kasıb, zəif, kiçik ölkələrə BMT lazımdır. Çünki onların daha heç n əyi yoxdur. Ancaq, böyük dövlətlərin diplomatiyası, ticarət əlaqələri var, onlar xarici siyasəti BMT-siz ed ə bilərlər” (42). B.B.Qali BMT-nin Baş katibi vəzifəsindən getdikdən sonra, gənclik illərini keçirdiyi Parisə qayıtdı. 1997- ci ildə Frankofon Dövlətlər Assosiasiyası növbəti iclasda siyasi və iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirmək barədə qərar qəbul etdi. Bunun üçün prezidentlər və krallar onun baş katibliyini təşkil etdilər. Butros Butros Qali Frankofon Dövlətlər Assosiasiyasının baş katibi seçildi. B.B.Qalini Azərbaycanla da bağlayan məqamlar olmuşdur. 1992-ci il 14 fevral tarixli 742 saylı qətnamə ilə Azərbaycan Respublikası BMT-yə üzv qəbul edildikdən sonra Azərbaycanla BMTarasında əlaqələr yaransa da, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalqın çağırışı ilə hakimiyyətə qayıdışından sonra Ermənistan- Azərbaycan münaqişəsinin nizama salınması istiqamətində BMT ilə əməkdaşlıq inkişaf etdi. 1994-cü ildə, Azərbaycan tarixində ilk dəfə olaraq, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti BMT tribunasında nitq etdi. Heydər Əliyev Dağlıq Qarabağ münaqişəsi barədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının qəbul etdiyi qətnamələrin həyata keçirilməməsinə həmişə tənqidi yanaşmışdır. BMT-nin fəaliyyətinin hansı halda müsbət 64 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|