Ramiz Dəniz
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
517 lər əldə edir. İspanlar Bio-Bio çayını keçəndən sonra araukanlar onlara kəskin müqavimət göstərməyə başlayır- lar. Andalyen düzənliyində dörd min araukan əsgəri kasik Ayyavilanın başçılığı altında konkistadorların üzərinə hücum edirlər. Lakin muşketlərin atəşi hinduların hücumu- nu dəf edir. Ayyavila həmin döyüşdə həlak olandan sonra araukanlar geri çəkilməyə məcbur olurlar. İspanlar bir-birinin ardınca dayaq məntəqələrini yara- daraq, bununla da həmin ölkənin şimalında şəhər-qalaların zəncirvari təməlini qoydular. Beləliklə, araukanların hərəkətləri xeyli məhdudlaşdırılmış olurdu. Araukaniyanın düz mərkəzində isə Valdiviya, bir-birinin arasında səkkiz ispan mili məsafəsi olan üç əsas möhkəm məntəqələr yara- dır - Arauko, Tukapel və Puren. Bununla da komandor Araukaniyanın içərilərində möhkəmləndi. Araukanların yeni təyin edilmiş baş kasiki Linkoyan öz silahdaşlarına bildirir ki, müvəqqəti olaraq konkistadorlara qarşı müqaviməti dayandırmaq lazımdır. Lakin ispanlar əsir düşmüş yüzlərlə hindunun əllərini biləyindən kəsərək və burunlarını tənələrindən qopararaq, şikəst edilənləri öz kəndlərinə buraxırlar. Məhz bundan sonra araukanların səbr kasası dolur və onlar işğalçılardan qisas almaq üçün hərəkətə başlayırlar. Qasid əlində, ucu al qan ilə rənglənmiş oxu başı üzərində yuxarıda saxlayaraq, hinduların yaşadıq-
518 ları kəndləri hərlənir. Hər bir döyüşçü çətinlik çəkmədən həmin işarəni başa düşür. Bütün icmalarda olan araukanlar döyüşə hazırlaşırlar. Ümumi üsyan vaxtı Araukaniyanın əhalisi yarım milyona yaxın idi və maraqlı cəhət bundan ibarət idi ki, bu qədər əhalinin içərisində bir nəfər olsun satqın tapılmamışdır. Satqın olmaması ucbatından ispanlar ümumaraukan üsyanından xəbərsiz idilər. Linkoyanın yerinə araukanlar cəsarəti, məğrurluğu, müdrükliyi heç vaxt yaddan çıxmayacaq, ən məhşur hindu başçılarından biri sayılan Lautaronu seçdilər. Lautaro qırmızı oxu ispanların üstünə atanda hələ cavan idi. Uşaq olan vaxtı, ispanlar zor gücünə onu Santyaqoya aparırlar. Bic və çevik hərəkətləri ilə həmyaşıdlarından xeyli dərəcədə fərqlənən Lautaro, şəxsən Valdiviyanın mehtəri olmuşdur. Santyaqoda o, tam şəkildə ispanların hərbi taktikasına yiyələnir. Bir necə ildən sonra Lautaro paytaxtı tərk edərək Araukaniyaya qayıdır və orada ümumi üsyanın planını tərtib edir. İspanlar üzərində üstünlüyü ələ almaq üçün ilk növbədə o, araukan ərazisində hakimlik edən üç ispan qalasını darmadağın etməyi qərara alır. Məhz ondan sonra bütün ölkəni işğalçılardan təmizləməyə başla- yırlar. 1553-cü ilin ortasında araukanlar Tukapel qalasına hücum edərək, həmin iqamətgahı yer üzündən silirlər.
519 Elə həmin vaxtı Valdiviya öz qoşununun bir hissəsi ilə Tukapelə gedirdi. Beləliklə, rəqib qoşunların hər iki komandanı, açıq döyüşdə üzbəüz görüşməli idilər. Lautaro əməliyyat planını çox mükəmməl hazırlamışdı. İlk növbədə Qomes de Almaqorunun qoşununu yayındırmaq üçün o, bir necə dəstəni yanlış yol ilə qabağa göndərir. Bu vaxtı Qomes de Almaqro Pureni mühafizə edirdi. Yerdə qalan qoşunu Lautaro on iki dəstəyə bölür və onları dağların arasında yerləşdirir ki, süvari dəstələrin sərbəst hərəkətləri- nə maneçilik törətsinlər. Hərb tarixində Lautaro ispanlara qarşı ən gözəl hərbi taktikanı tətbiq edir. İspanlar araukanların böyük olmayan dəstəsini görən kimi cəld hücuma keçirlər. Bir necə əsgər və at itirəndən sonra onlar nəhayət hinduların dəstəsini iki hissəyə bölməyə müvəffəq olurlar. Lakin elə həmin vaxtı konkistadorların qarşısında ikinci dəstə peyda olur. Hücum edənlər hinduların bu dəstəsini də parçalayandan sonra, üçüncü dəstə peyda olur. Beləliklə, döyüş zamanı araukan- ların bir-birinin ardınca on iki dəstəsi döyüş meydanına daxil olaraq ispanların özlərini mühasirəyə alırlar. Çox keçmədən konkistadorlar və onların tərəfində doyüşən min nəfər hindu araukanlar tərəfindən darmadağın edilirlər. Valdiviya həmin döyüşdə yaralı halda əsir alınaraq, hamı- nın gözü qarşısında edam edilir.
520 Bir necə gündən sonra Lautaro növbəti döyüşdə, Valdi- viyanın köməyinə gələn Almaqronun qoşununun böyük bir hissəsini məhv edir, daha sonra isə böyüklüyünə görə Çilinin ikinci böyük şəhəri Konsepsionu xarabalığa çevirir. Lautaronu məhv etmək üçün Valdiviyanın sələfi olan Fransisko de Villaqro ixtiyarındakı bütün əsgərləri bir yerə toplayaraq yürüşə başlayır. Lakin Marikenya yaxınlığındakı döyüşdə (Lautaro yenə də öz dəstəsini dağların arasında yerləşdirir) araukanlar tərəfindən darmadağın edilir. Beləliklə, Lautaro Çilinin bütün cənub hissəsini ispanlardan azad edir. Yalnız iki şəhərdən - La İmperial və Valdiviya- dan - o, ispanları çıxarda bilmir. Müharibənin dörd illik müddətində Lautaro Santyaqodan başqa, indiki Çilinin araukanların məskunlaşdığı bütün ərazini konkistadorlardan təmizləməyə müvəffəq olur. O, Santyaqonu azad etməyə hazırlaşan vaxt, hinduların arasında ağır tif epidemiyası yayılır və qısa müddət ərzində araukan döyüşçülərinin beşdə-dörd hissəsini məhv edir. Bundan sonra ispanlar hinduların üzərinə gözlənilmədən şığıyaraq, düşmənə bir- birinin ardınca sarsıdıcı zərbələr endirir. Reyd əməliyyat- larının birində konkistadorlar Lautaronun başçılıq etdiyi, lakin əldən düşmüş dəstə ilə üzləşirlər və hinduları mühasi- rəyə alaraq təslim olmalarını tələb edirlər. Araukanlar zəif olsalar da, mühasirəni yarmağa cəhd göstərirlər. Bir neçə
Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|