Ramiz Dəniz
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
521 saat davam edən döyüş zamanı Lautaro başda olmaqla, ispanlar hinduların hamısını qılıncdan keçirirlər. Villaqro bir “qalib” kimi hindularda vahimə yaratmaq üçün Lautaro- nun kəsilmiş başını Santyaqoda nümayiş etdirir. Lakin buna baxmayaraq araukanlar kapitulyasiya etmə- dilər. İyirmi il müddətinə araukanlar peşəkarcasına at belində çapmağı öyrənir və həmin müddət ərzində xeyli at yetişdirərək, özlərinin süvari dəstələrini təşkil etməyə müvəffəq olurlar. Bununla da onlar ispanların taktiki üstün- lüyünə son qoyurlar. Lautarodan sonra araukanların ümumi rəhbəri qocaman Kaupolikan elan edilir. O, yarışların birində bütün gücünü çiynində araukaniya ağacının dirəyini daşımaqla, döyüşçü- lərin hüsn-rəğbətini qazanmışdır. Onun dözümlü və möh- kəm olması araukanları fərəhləndirmişdi. Ümumiyyətlə, Kaupolikan şəxsi igidliyi, şücaəti, cəsarəti, mərdliyi və qəhrəmənlığı ilə fərqlənirdi. İspanlara qarşı mübarizədə ona bütün Araukaniya kömək edirdi, hətta qadınlar və uşaqlar da. Qeyd etmək lazımdır ki, araukan müharibələrində onlar- la qadın xüsusi fədakarlıqla döyüşmüş və öz qəhrəmanlıq- ları ilə silahdaşları arasında xeyli fərqlənmişdilər. Kaupoli- kanın həyat yoldaşından biri Fresiya öz igidliyi ilə hətta ispanların özlərini heyrətə gətirmişdi. Onun fəaliyyətini, Ersiliya-i-Sunyiqa özünün gözəl poeması olan “Arauka-
522
lərin sıralarında lap önə çıxaraq öz körpə uşağını yuxarı qaldırıb, əzəmətlə qışqırır: “Mən istəmirəm, biz isəmirik qorxaq kişilərin oğullarının anası olaq. Döyüşün, döyüşün mapuçelər!” İspanlar bütün əyalətlərdən, Çilidə yerləşdirilən ispan ordusunun komandanı Qusman Qarsia Urtado de Mendosa- nın köməyinə əsgərlər göndəririlər. Lakin buna baxmayaraq araukanlar təslim olmurdular. Yalnız düşmən düşərgəsində satqınlar tapılanda və ispanlar artilleriyadan istifadə edəndən sonra, konkistadorlar qələbə əldə etməyə müvəffəq oldular. İspan dəstəsinin rəisi Alonso de Reynoso “gözəl konkistadorlar ənənəsi” ilə, artıq qocalmış və əldən düşmüş hindu rəhbəri ilə haqq-hesab çürüdür. Reynosonun əmri ilə Kaupolikanı anadangəlmə soyundurub dirəyə bağlayırlar və lazım olan məsafədən ispan əsgərləri birbirinin ardınca hindu rəhbərinin üstünə, nizə ataraq onu öldürürlər. Lau- taronun şərəfli və layiqli sələfi bu cür həlak olur. Hazırda Kaupolikan Çili xalqının qəhrəmanı sayılır. Hətta onun ölümü, araukanların silahlarını yerə qoymağa sövq etmir. Konkistadorların cəza tədbirləri, məğrur hindu tayfasını daha da hiddətləndirir və onlar 1561-ci ildə bir daha ümumi üsyana qalxırlar. Araukanlar yeni baş rəhbər sayılan Kolokolanın başçılığı altında, polkovnik Alonsonun
523 ekspedisiyası Mərkəzi Çili sahillərinə gələnə qədər, bir necə dəfə müvəffəqiyyətlər əldə edərək ispanlara qarşı mübarizə aparırlar. Yarım əsirlik müqavimət zamanı hər iki tərəf canlı qüvvə sarıdan xeyli itkilər vermiş, lakin istədiklərinə tam şəkildə nail ola bilməmişdilər. Araukanlar Bio-Bio çayın- dan bir qədər aşağıda öz mövqelərini qoruyub saxlamış- dılar, ispanlar isə bir qədər yuxarıda Vilyarrika, La İmperial və Valdiviya şəhərlərində qalıb möhkəmlənmişdilər. Araukan müharibəsinin əsl tarixi ilə polkovnik Alonso, coğrafiyaşünas Bartolomeu və mərhum qoca səyyah Rodriges tanış idilər. Mərhum Rodriges bilavasitə həmin müharibənin iştirakçısı olduğu üçün, həmin tarixi tam şəkildə mənimsəmişdi və bu haqda həm Alonso, həm də Bartolomeunu lazımi məlumatlarla təchiz etmişdi. Bartolo- meu isə Araukan müharibəsini öz əsərində əks etdirmək üçün bir başa qanlı döyüşlərdə iştirak etməyə öz razılığını bildirmişdi. Nəinki ispan içtimaiyyəti, hətta bütün Avropa bütün araukanların necə döyüşkən və mübariz olmalarından hali olmalı idi. Artıq bu haqda don Alonso Ersiliya-i-Sunyi- qa həmin müharibənin bəzi incəliklərini öz poemasında əks etdirərək, İspaniyada yaşayan millətlərə bir çox məlumat- ları verməyə cəhd etmişdi. Alonso Ersiliyadan fərqli olaraq, Bartolomeu bir alim kimi araukanların müharibə zamanı
524 dövri fəaliyyəti və orada hərbi əməliyyatlarda iştirak etmiş insanlar haqqında dürüst məlumatlar verməyə böyük səy göstərmişdi. Polkovnik Alonso təcrübəli və bacarıqlı bir sərkərdə kimi Mərkəzi Çili sahillərində, yarım əsrə yaxın bir müddət ərzində gedən qanlı mübarizəyə gözucu baxmamış, bu məsələyə ehtiyatla yanaşmışdı. Mərhum Rodrigesdən arau- kanlar barəsində ilkin məlumatları eşidəndən sonra o, İspaniyanın bir çox bölgələrində həmin hindu tayfası haqqında sənədli materiallar toplamağa başlamışdı. İlk növbədə onu həmin müharibənin iştirakçıları olan, canlı şahidlər möhkəm maraqlandırırdı. Polkovnikin mərhum qardaşı kapitan Xuan başçılıq etdiyi ekspedisiya ilə Kata- loniya sahillərini tərk edəndən sonra, Alonso həmin şahidlərin axtarışı ilə İspaniyanın cənub əyalətlərinə yollan- mış və şəhərlərin birində “Araukana” poemasının müəllifi sayılan ispan zabiti don Alonso Ersiliya-i-Sunyiqa ilə tanış olaraq, məğrur hindu tayfası barəsində özü üçün lazımlı məlumatlar əldə etmişdir. Çiliyə yola düşməmişdən əvvəl Alonso bir sərkərdə kimi, ekspedisiyaya ciddi hazırlaşır. Peru vitse-kralının yanında olarkən, araukanların ciddi müqavimətinə son qoymaq üçün mükəmməl hərbi plan hazırlanır. Həmin əməliyyat barəsində yalnız ekspedisiya rəisi, onun müavini və Çilinin general-kapitanı Onyes de
Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|