Ramiz Dəniz
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XXII fəsil. Araukan müharibəsinin qısaca tarixi
509 yetirə bilməmiş və məğlub kimi qiyamçılar ölkəsinin sərhədlərindən kənara çıxmağa məcbur olmuşdular. Artıq yəqin bilinirdi ki, araukanların cəzalandırılaraq, ram edil- məsi üçün uzun müddət bu ölkəyə cəza ekspedisiyası göndərilməyəcək. Alonso Araukaniyadakı ekspedisiyanın məğlubiyyətlə üzləşməsindən xəbərsiz idi. O, əvvəlki kimi Karib dənizinin cənub sahillərində dəniz quldurları haqqında məlumatlar toplamaqla məşğul idi. Tale elə gətirdi ki, Alonso Portobelo limanına gəlib çıxır və orada Migelgil ilə rastlaşır. Köhnə silahdaşların görüşü mehribançılıq şəraitində keçir. Araukaniyaya göndərilən qasid Portobeloya bəd xəbərlə gəlir. Ekspedisiyanın oradakı uğursuzluğu köhnə konkista- dorların təəccübünə səbəb olur və hamı bir nəfərə kimi bu işdə qraf Ferdinandı taqsırlandırırlar. Qraf Ferdinandın Araukaniyada apardığı sərt siyasət nəticəsində, ispan əsgərinin qanı bahasına əldə edilən qələbə, məğlubiyyət ilə nəticələnmişdi. İspaniyaya qalib kimi yola düşməyə hazır- laşan polkovnik Alonso artıq məğlub qismində Mərkəzi Amerika sahillərində qalmağı məcbur olmuşdur. Necə olsa da, kral II Filipp özü ona xəbərdarlıq etmişdir ki, Araukaniya fəth edilməsə və orada yaşayan aborigenlər cəzalandırılmasalar, polkovnik Alonso İspaniyaya qayıtma- ya bilər. Məğrur sərkərdə qəzəbli monarxın gözünə
510 dəyməməli idi. Hamıdan pis vəziyyətə məhz ekspedisiyanın rəisi düşmüşdür. O, Araukaniyanın fəth edilməsi və silahlı döyüşçülərin fiziki cəhətdən məhv edilməsi barəsində geniş məzmunlu məktub tərtib edərək, artıq Eskorial sarayına göndərmişdi. Söz yox ki, kral bu haqda məlumatlandırıl- mışdı. Əgər Araukaniyanın, İspaniyanın mülkləri siyahısın- dan çıxması xəbəri krala çatdırılsa, onda qəzəbli monarx bu işdə qraf Ferdinand Morelosu günahlandıracaq. Çunki kral- da olan məlumata əsasən, Araukaniyanı fəth edən Alonso, həmin ölkəni idarə etmək və orada ispan qayda-qanunları- nın həyata keçrilməsi üçün bütün səlahiyyətləri qraf Ferdi- nanda vermişdi. Bu haqda kral notariusunun tərtib etdiyi müvafiq sənədlər Eskorial sarayına göndərilmişdi. Qrafın səriştəsizliyi və səhlənkarlığı ucbatından, böyük uğur qaza- nan ekspedisiya iştirakçıları qısa müddət ərzində qiyamçılar ölkəsi sayılan Araukaniyada böyük bir məğlubiyyətlə üzləşiblər. Polkovnik Alonso istəsə, Araukaniyanın fəth edilməsi üçün növbəti ekspedisiya təşkil edər, lakin o, yaxşı bilirdi ki, nə indi, nə də ki, sonrakı illərdə araukanları dizləri üstə çökdürmək mümkün olmayacaq. Onların hansı amal uğrunda mübarizə aparmaları, bu müharibədə iştirak edən hər bir insana bəlli idr. Alonso bu müharibədə bircə şeyi yaxşı dərk etdi; hər hansı bir ölkəni fəth etmək olar, hər hansı bir düşmən ordusunu məhv etmək olar, lakin hər
511 hansı bir xalqı dizləri üstə çökdürmək, heç bir sərkərdəyə və ya hakimə müəssər ola bilməz. Bütün araukanları qılıncdan keçirsələr, onda Araukaniya uzun müddətə ölü bir ölkəyə çevriləcək. Çunki heç bir mühacir və ya təsərrüfat- çılar sərt iqlimi ilə tanınan bu ölkədə yaşamağa öz razılığını bildirməyəcək. Hamını münbit və bərəkətli torpaqlar maraqlandırırdı.
tarixi
Bacarıqlı sərkərdə ekspedisiyaya başçılıq edəndə ispanlar, məğlubedilməz və yenilməz sayılan araukanlar üzərində bir necə dəfə uğurlu əməliyyatlar keçirmiş və Araukaniyanın işğalını tam başa çatdırmaq üzrə idi. Lakin adi səhlənkarlıq uçbatından konkistadaorların əldə etdikləri qələbə puç olub yoxa çıxmışdır. Coğrafiyaşünas Bartolomeu XVI əsrin ortasından başlayan araukan müharibəsinin son illərinin iştirakçısı olmuş və həmin müharibəni bir şahid kimi öz kitabında əks
512 etdirmək istəyirdi. Artıq, vaxtı ilə məşhur konkistador Diyeqo Almarqo tərəfindən başlanan amansız müharibə, araukanlara qarşı aparılan döyüş əməliyyatlarının bilavasitə iştirakçısı sayılan kapitan don Alonso de Ersilya-i-Sunyiqa tərəfindən “Araukana” poemasında (1569-1589) təsvir edilmişdir. İspan zabiti araukanları ruhun, şücaətin və gücün Axillası adlandırmışdı. Alim bilavasitə həmin poemanı böyük bir həvəslə oxuyub, hərarətlənmişdi. Polkovnik Alonso nəinki həmin poemanı oxumuş, hətta əsərin müəllifi ilə də tanış olmuşdu. Araukan məsələsi kata- lon zadəganları arasında qaldırılan zaman və qoca səyyah Rodrigesin rəğbətlə Mərkəzi Çilidə yaşayan hinduların gücünü və yenilməzliyini nümayiş etdirməsi, hər hansı bir sərkərdə tərəfindən birmənalı qarşılanmamalıydı. Polkov- nik Alonso araukanlar barəsində daha dürüst, daha ətraflı məlumat toplamaq üçün bir başa “Araukana” poeması müəllifinin evinə yollanmışdır. Don Alonso Ersilya-i- Sunyiqanın dedikləri Rodriges Kartahenanın dedikləri ilə identik formada eyni idi. Həmin söhbətlərdən məlum olmuşdu ki, Amerika qitəsinə ayaq basan ispan konkista- dorları irili-xırdalı ölkələri işğal edən zaman, həmin qitədə yaşayan minlərlə hindu tayfaları arasında yalnız araukanlar tərəfindən ciddi müqavimətə rast gəlmişdilər. Araukanlar mübarizə vaxtı nəinki öz müstəqilliklərini, azadlıqlarını
Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|