Redaksiya şurasi misir Mardanov

4 1 8  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

10 

Öz  gözalliyi  ila  öyünan  Günaş  çox  mağrur  bir  qız  idi.  Göy 

üzünda  sapalanan  ulduzlar  onun  pişvazında  durardılar,  onun  yolu­

nu  hasratla  göz layirdilar.  LaKin  bu  mağrur  qız  yolunu  gözlayanla­

rİn  çox  olduğunu  gördüKda  daha  da  mağrurlaşar,  gözlarindan  se­

vinc alovu saçardı.  Bu alova dözmayan ulduzlar yanı b  Kül  olar,  Gü­

naşin  çıxması  ila  yox  olardılar.  Amma  Günaşi  görmaK  istayi  onla­

rı  ölmaya  qoymazdı .  Ulduzlar  yenidan  dirilib  dünyaya  galardilar. 

LaKin  Günaşi  ulduziardan  daha  çox  Ay  maraqlandırırdı .  ÇünKi  o, 

taK  idi,  bazan  da  öz  mahabbatini  Günaşa  bildirmaK  üçün  iKiya  bö­

lünar,  barlanini  parça-parça  edardi.  Bazan  da  hasratdan  o  qadar  na­

zilardi  Ki,  Günaşin  özü  da  onu  göranda  xacalatindan  üzüna  bulurl­

dan  parda  çaKib  gizlanardi.  Bir  gün  Ay  Günaşin  görüşü na  gedir. 

Günaş  Ayın  gözalliyini,  üzündaKi qara  xalı görarKan hasaddan qal­

bi  çırpınır,  onu  sevan  oğlanın  özündan  da daha gözal  olduğunu gö­

rüb  xayala  dalır,  axırda  deyir:  - agar  ma ni  üraKdan  sevirsansa, 

üzündaKi qara  xalı  dırnağınla qoparıb  mana  ver,  onu  ovcumda gör­

maK  istayiram .  Ay  heç  na  düşünmarlan  sevgilisinin  arnrini  yerina 

yetirir.  Ayın  üz ünü  qan  bürüyür.  Bu  zaman  Günaş  qahqaha  çaKib 

gülür,  Ayın  fadaKarlığına  cavab  olaraq  deyir:  - Sanin  gözalliyin 

o 

xalda  idi,  onu  da  qopartdın,  indi  dünyanın  an  gözali  manam. 

Gü­

naşin bu sözü Ayı taaccüblandirir,  onun üzüna töKülan qanı sifatin­

da  donur.  Ela  o  vaxtdan  Ayın  üzünda  laKa  qalır.  Ay  Günaşdan 

uzaqlaşır,  bir  daha onu görmaK  is tamir.  Günaş  tutduğu  işa  peşman 

olur,  na  qadar  Ayı  çağırsa,  cavab  almır.Odur  Ki,  Günaş  çıxarKan 

Ay  üzüna  parda  çaKir,  onun  sifati  solğunlaşır.  Ay  is tamir  Ki, 

Gü­

naş  onun  üzünda  olan  laRani  görsün .  

Manşa  miflari 

l l  

Allahdan  Nuh  peyğambara  xabar  galir  Ki,  bütün  dünyanı 

su 

basacaq.  O ,   tez  bir  gami  düzaltdirib  bütün  canlılardan  bir  cüt 

qo­

yur bu gamiya.  Nuhun yeddi oğlu var imiş.  Oğlanlarından  altısı ga­

miya  minir,  biri  minmir.  Deyir  Ki,  su  galanda  çıxaram  dağın  başı­

na,  mana  heç  na  olmaz . 

Çox  Keçmir  Ki,  dünyanın  üzünü  su  alır.  İnsanlar  boğulub 

ölür.  Nuh peyğambar baxır Ki,  dağa çıxan oğlu  da  boğulhaboğulda-

---

Miflar 

4 1 9  

dır.  İstayir  Ki,  gamını  ona  sarı  sürsün.  Allahdan  sas  galir  Ki,  ya 

Nuh,  çıx  get,  bu  oğlan  sizlardan  deyil . 

Nuh gamini sürüb gedir.  Çox çaKmir Ki,  tufan dayanır,  su  ya­

tır.  Nuh peyğambar oğlanlarına deyir Ki,  istadiyiniz canlılardan gö­

türüb  düşün  quruya,  yaşayın,  naslinizi  artırın . 

Nuhun  oğlanlarından  birinin  adı  TürK  idi .  Bu  TürK  qoyunla 

qoçu  götürüb  torpağa  düşdü .  Gami  çıxıb  getdi.  San  dema,  TürRün 

düşdüyü  torpaq  cazira  imiş .  Har tarafi su  olduğuna göra bu  cazira­

dan  çıxmaq  olmazmış . 

TürK  dörd  yüz  alli  il  bu  cazirada  yaşayır.  Onun  heyvanları  o 

qadar çoxalır Ki,  bütün cazirani tutur.  Ot-alaf,  Kol-Kos qalmır,  hey­

vanlar  hamısını  yeyib  qurtarır.  Ela  gün  galib  çatır  Ki,  heyvanlar 

yemaya  heç  na  tapmayıb  başlayırlar  qırılmağa.  Nuh  oğlu  TürK  ba­

xır  Ki,  bela  getsa,  heyvanlar  da  ölüb  qurtaracaq,  özü  da.  Ha  fiKir­

laşir,  bir  nicat  yolu tapa bilmir. 

Günlarin bir günü TürK  görür Ki, bir heyvanı parçalanıb yeyilib. 

Öz-özüna deyir Ki,  axı bu cazirada qoyundan başqa heç bir heyvan yox­

dur.  Bas  bu  qoyunu  na yeyib.  TürK  çox  taaccüblanir.  Geeani  yatmayıb 

güdür.  Bir  da baxır  Ki,  uzaqdan  suyun  içi  ila  bir qaraltı  galir.  Bu  qa­

raltı  galib  caziraya  çatanda  tanıyır  Ki,  galan  boz  rangli  qurddur.  Boz 

qurd  caziraya  çıxan  Kimi  cumur  bir  heyvanın  üstüna.  Bir  tarafdan  da 

TürK galib  çıxır b ura.  Boz qurd TürKÜ görüb galdiyi yol  ila geri qaçır. 

TürK da düşür bunun arxasınca.  Xeyli gedirlar.  TürK baxır Ki, qurdun 

getdiyi  yerlarda  su  heç  topuğa  da  qalxmır.  Bir  qadar gerlandan  sonra 

quruya çıxırlar.  Qurunu  göran TürK  qayıdıb  harnin  yolla heyvanlarını 

da buraya gatirir. Sonra TürK fiKirlaşir Ki,  m ani bu caziradan boz qurd 

xilas  eladi.  GaraK  onun  şaKlini  öz  bayrağıma  çaKam. 

Bela  da  elayir.  Sonralar  TürK ün  nasli  çoxalanda  hamısına  de­

yir  Kİ,  boz  qurd  bizim  xilasKarımızdır.  agar  o,  yol  göstarmasaydi, 

na 

man  olardım ,   na  da  siz  olardınız .  Ona  göra da  garaK  hamişa boz 

qurda  inanasınız .  Boz  qurdun  şaKlini  öz  bayrağınıza  çaKib  bu  bay­

rağın  arxasınca  gedasiniz . 

TürRün  övladları  bu  nasihata  hamişa  amal  etmaya  başladılar. 

12 

Bir  tayfa  varmış .  Bu  tayfanın  başçısının  uşağı  yox  imiş .  Çox 

qurban,  nazir-niyazdan sonra onun bir oğlu olur.  Uşaq dörd-beş ya­

şına  çatır,  amma yeriya bilmir.  Heç  ayaq  üsta da  dura  bilmir.  Ata­

sı  başlayır  ağlamağa  Ki,  bas  man  ölandan  sonra  bu  şiKast  oğlumun 

axırı  na  olacaq? 

Ela  bu  vaxt  düşmanlar  basqın  elayib  harnin  tayfanı  qırıb-

---

4 2 0  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

çatırlar.  Bütün  Kişilarİ  öldürür,  arvad-uşağı  qul  elayirlar.  Uşaq  şi­

Kast olduğu  üçün onu aparmırlar.  Atırlar bir daşın dibina Ki,  qurd­

quş  yesin. 

Düşmanlar  tutduqları  asirlari  götürüb  gerlandan  sonra  bura­

ya  bir  canavar  galir.  O,  uşağı  amizdirir.  Sonra  götürü b  aparır  öz 

yuvasına.  Başlayır  bu  uşağı  saxlayıb  baslamaya.  Neça  illar  Keçir, 

uşağın  ayaqları  açılır.  Özü da  bir  palılavan  olur  Kİ,  gal  görasan.  al 

atmağı  ila  yüz  illiK  çinarı  KÖKündan  çıxarmağı bir  olur.  Narasi  ga­

landa  şir,  palang  gizlanmaya  yer  axtarır.  Oğlanın  şücaati  har  yana 

yayılır.  Düşmanlar  da  bunun  sorağını  eşidi b  galirlar  onu  öldürma­

ya.  Ancaq  bir  yandan  oğlan,  bir  yandan  da  canavar  bunların  alıdi­

ni  Kasir,  bir  nafari  bela  sağ buraxmırlar.  Sonra  oğlan  gedib  tayfa­

sının  sağ  qalanlarını  da  düşmanlarİn  alindan  xilas  edir.  Onlar 

öz 

torpaqlarına  qayıdırlar.  Oğlan  tayfanın  başçısı  seçilir  va  onlar  ye­

na  da  törayib  çoxalırlar.  O  vaxtdan  bu  tayfaya  qurdlar  tayfası  de­

yirlar.  Naxçıvanın  Qurdlar  malıallasi  da  onlardan  qalmadır. 

1 3  

Qabaqlar  uğuzlar  olublar.  Onlar  çox  hündür  imişlar.  Har  biri 

bir  çinar  Kimi .  Ona  göra  indinin  özünda  da  bir  uca boylu  adam  gö­

randa deyirlar Ki, uğuzdur.  El  arasında deyilir Ki,  uğuzlar  bizim ac­

dadlarımız olublar. Özü da çox  yaşamışlar,  yüz  il,  iKi  yüz  il,  üç 

yüz 

il . 

Günlarin  bir  gününda  uğuzlardan  biri  meşaya  odun  qırmağa 

gedirmiş.  Orada  gözüna  qariba  bir  şey  dayir.  Bapbalaca.  Uğuz  onu 

ovcuna  alı b  eva  gatirir.  Birdan  onların  bir  ağsaqqalı  qabağa  galib 

deyir: 

- Bu  acaib  şey  deyil .  insandı .  Vaxt  galacaK,  bunlar  yer  üzü­

nü  götüracaK,  bizi  da  avaz  edacaKlar. 

İnsanı  tutub  gatiran  uğuz  harKdan  gülüb  deyir: 

- Bu  özü  na  şeydir  Ki,  bizi da  avaz  eda bilsin .  Boyu  heç  ma­

nim  bir  qarışım  qadar  da  deyil .  Ovcumu  yumsam,  ela  alimdaca  ca­

nı  çıxar. 

Qoca  uğuz  dedi: 

- Yox ,  ela  deyil .  Bunlar bizdan  çox-çox  ağıllıdırlar. 

İnsanı  gatiran  uğuz  dedi: 

- Yaxşı,  indi  Ki,  bela  oldu,  man  onu  imtahan  edacayam.  agar 

sözümü yerina yetirsa,  inanaram,  özünü  da  buraxaram g�dar. 

Yox, 

agar  yerina  yetirmasa,  onda  cücü-mücüdü.  Ovcumu  yumaram,  azi­

lib  ölar. 

Qoca  uğuz  dedi: 

---