Redaksiya şurasi misir Mardanov

Miflar 

4 2 7  

KiçiK  çilla  deyir: 

- Qoy  man  gedim,  gör  na  edacayam.  Qarıları  tandirin  ağzın­

dan  basıb  Külfadan  çıxaracağam ,  Küplari,  xaralları  boşaldacağam, 

üzüqoylu  qoyub  galacayam . 

BöyüK  çilla  da  deyir: 

- Bacarmazsan .  Qabağın  yazdır,  örnrün  azdır. 

26 

Bir qarının xeyli  oğlağı  (çapişlari)  var idi.  Qışın  axırı  idi .  Qa­

rının  otu-alafi  qurtarır.  Bir  tahar,  ölüm-zülüm  martı  Keçirir.  Çöl­

da ot-zad  göyarir.  Oğlaqlar  yeyib  oynaşır.  Qarı  bunu  görüb  marta 

açıq  verir: 

Mart  gözüna  barmağım, 

Oynaşır  oğlaqlarım . 

Bu  sözlar  martı  qazablandirir.  Galir  ap re lin  yanına  Kİ,  m ana 

on  gün  borc  ver,  işim  var.  O  da  verir.  Bu  on  günda  mart  bir  çov­

ğun,  bir  tufan  elayir  Kİ,  gal  görasan .  Qarının  birca  oğlağı  da  qal­

mır,  hamısı  qırılır.  "Qarı  borcu"  da  bu vaxtdan  qalıb.  Odur  deyir­

lar  Kİ,  " mart  çıxdı  - dard  çıxdı" . 

27 

Qış  adlı  bir  Kişinin  BöyüK  çilla,  KiçiK  çilla,  Boz  ay adlı  üç  oğ­

lu  var  imiş .  Qış  avvalca  ilKini  - BöyüK  çillani  qırx  günlüK  safara 

göndarir  Kİ,  gedib el-obaları  gazsin,  dünyaya  tamaşa  elasin, görsün 

na  var,  na  yox,  adamlar  neca  yaşayır,  neca  işlayir. 

BöyüK  çilla  altdan-üstdan  barK-barK  geyindi.  Ağ qar  yapıncı­

sını  da çiyinlarina salıb  yola çıxdı.  Az  getdi,  çox dayandı,  çox getdi 

az  dayandı,  axır Kİ,  aralıq ayının,  yani deKabrın iyirmi iKisinda ga­

lib  el-obaya  yetişdi. 

Adamlar sahar yuxudan oyanıb  eşiya baxanda gördülar Kİ,  pa­

ho . . .  Har  yan  ağappaq qardı .  O  saat barmaqlarını  dişiadilar  Kİ,  Bö­

YÜK  çilla galib  çıxıb.  Demali,  na  az ,  na  çox,  düz  qırx  gün, qırx  ge­

ca  dağda-düzda,  Kandda-KasaRda  bu,  öz  qar atını beladan bela,  ela­

dan  ela  çapacaq.  Na  etmali?!  BöyüK  çillanin  qarından-soyuğundan 

qorxub  evin  bir  KÜncüna  çaKİlmaK  olmazdı  Ki!  Bas  onda  iş-gücün 

qulpundan  Kim  yapışacaq? 

Xaralların  ağzı  açıldı.  Buğda  götürülüb  samani  göyardildi. 

Göyardilmiş  samani  taxta  çanaqda,  tabaqda  döyülüb  suyu  sıxıldı. 

Yeddi  qonşu  evdan  un  alı nı b  bu  samani  suyunda  sıyıq  xamir  yoğ­

ruldu.  Xamir  iri  tavada  ocaq  üsta  qoyuldu.  Başladılar  samani  hal­

vası  bişirmaya. 

---

4 2 8  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

Halva  bişana  yaxın  onun  içina  badam ,  qoz  lapasi  da  salındı . 

Uşaqlar,  cavanlar,  qız-galinlar dasta ila samani  tavasının dövrasina 

dolana-dolana  sas-sasa  verib  nağma  oxudular: 

Samani,  saxla  mani, 

İlda  göyardaram  san i .  

Samaniya  saldım  badam, 

Qoymurlar  bir barmaq  dadam . . .  

Halva  bişandan  sonra  qara  istiot,  darçın,  mixaK ,  razyana,  ce­

viz ,  quluncan ,  badyan ,   qulsaKamar,  zancafil,  hil  Kimi adviyyatı  da 

döyüb ona qatırlar.  Qoğal ,  Künda şaKlinda yumurlayıb qonşulara da 

payladılar.  Halvanı  ela  böldülar  Ki,  har  payda  badam ,  qoz  lapasin­

dan  da  oldu .  Axı  bu  hamişa  el  içinda  xeyir-baraKat  ramzi  sayılıb. 

Adamlar  samani  halvasını  yeyir,  canları  qızışırdı .  BöyüK  çillanin 

qar-soyuğunu  veelarina  da  almayıb,  ela  öz  işlarini  görürdülar. 

Qırx  gün  qurtardı .  BöyüK  çilla  Kor-peşman  geri  qayıtdı .  Yol­

da  Soyuq  ayın  - fevralın  lap  başlanğıcında  ortancıl  qardaşa  - Ki­

ÇİK  çillaya  rast  oldu .  Hal-ahval  tutrlular.  KiçiK  çilla  dedi : 

- Ha,  qardaş,  de  göraK,  getdin  na  iş  gördün? 

BöyüK  çilla dedi : 

- Tandiriari  yandırdım ,   KÜrsülari  qurdurdum,  Küplarin,  xa­

ralların  ağzını  açdırdım .  

KiçiK  çilla  dedi: 

- Eh,  heç  na  elamamisan  Ki.  Bax ,  indi  gör  man  gedib  nalar 

edacayam!  Qarıları  tandirin  ağzından  basıb  Külfasindan  çıxaraca­

ğam .  Zahmimdan  uşaqlar  tir-tir  asacaKlar.  Xaralları,  Küplari  bom­

boş  boşaldacağam ,   qazanları  ağzı  üsta  çeviracayam . 

BöyüK  çilla  dedi : 

- Çox da öyünma.  San  insanları  tanımırsan .  Man  qırx  günlüK 

ömrümla  heç  bir  iş  göra  bilmadim .  Sanin  cami-cümlatanı  iyirmi 

günlüK  örnrün var.  Bu iyirmi  günda  heç  yel  da olub  onların  yanın­

dan  öta  bilmazsan . 

KiçiK  çilla  böyüK  qardaşından  ayrılılı  haray-haşir  qopara­

qopara,  boranla,  dumanla  el-obaya  hücum  çaKdi.  Ela  bil  dünyanın 

axırıydı . 

BöyüK  çillani dambadurumla yola salan adamlar heç  KiçiK  çil­

lanin da bela asib-çoşmasından qorxub çaKinmadilar. Tez "Xıdır Na­

bi"  marasimina tadarüK  görmaya başladılar.  "Xıdır Nabi"  marasimi 

qışın  an  soyuq  günü  sayılan  KiçiK  çillanin  onuncu  günü  Keçirilir. 

Adamlar  buğda  qovurub  al  dayirmanında  üyüdüb  qovut  eladilar. 

Xaşıl,  quymaq bişirib  yağla,  doşabla,  sarıKÖKla  yedilar.  Canları  qı­

zışdı .  KiçiK  çillanin  soyuğundan  qorxmadıqlarını  bildirmaK  üçün 

---

Miflar 

4 2 9  

yaydan  saxladıqları  "Çilla  qarpızı"nı  da  Kasdilar.  Qaynadılmış  yu­

murtaları bahar,  Günaş  ramzi Kimi yaşıl ,  qırmızı rangda boyadılar. 

Uşaqlar da axşam qaranlıq düşanda hayatıari gazib hacalardan 

qurşaq,  torba  salladılar.  "Xıdır  Nabi"  marasimi  nağmalarindan 

oxudurlar: 

Xanım,  ayağa  dursana, 

YÜK  di bina  varsana, 

Boşqabı  doldursana, 

Xıdırı  yola  salsana. 

Uşaqlara qovutdan,  boyadılmış yumurtalardan,  ariK, ancir,  al­

ma,  armud  qurusundan  pay  verdilar.  Pay  vermayani  yena  da  ela 

"Xıdır  Nabi"  nağmasi  ila  yamanladılar: 

Çatma,  çatma,  çatmaya, 

Çatma  yera  batmaya, 

Xıdır  payın  Kasanin, 

Ayağı  yera  çatmaya, 

Geca evinda yatmaya. 

Belaca,  KiçiK  çillanin  iyirmi  günlüK  ömrü  qurtardı.  Lovğa­

lovğa  galan  KiçiK  çilla  suyu  süzüla-süzüla geri  qayıtdı .  O  da yolda 

sonbeşiKlarİ  - Boz  ayla  qarşılaşdı. 

Boz ay baxdı  Ki,  özündan böyüK  qardaşı  - KiçiK  çillanin  qanı 

yamanca  qaradı .  Az  qalır  hirsindan  ürayi  partlasın.  Dedi: 

- aziz  qardaşım,  KiçiK  çilla,  san  da  böyüK  qardaşımız  - Bö­

yÜK  çilla  Kimi  insanların  yanına  xoş  niyyatla  getmamişdin.  Ela  iKi­

niz  da  asaram-Kasaram deyirdiniz .  Amma indi baxın,  görün man da 

gedib  na  edacayam .  Man  adamlar  üçün  bayram  aparacağam .  dKin­

lari  cücardacayam.  Çöllarda,  düzlarda  ot-alaf  göyardacayam .   Bağ­

bağçalarda  gül-çiçaK  açdıracağam . 

İKi  qardaş  ayrıldılar.  Boz  ay  fevralın  i yirmi  iKisinda  galdi 

adamların yanına. Bir ay ömrü olan,  Bahar bayramı gününacan  ya­

şayan  Boz  ay  başladı  har  çarşanbada  bir  iş  görmaya:  havaları  qız­

dırdı,  suların  şaxını  sındırdı,  ağaciarı  yuxudan  oyatdı,  torpağın 

canını  isitdi.  Adamlar torpağın  istilaşdiyini görüb onu şumlamağa, 

aKin-biçina  hazırlaşmağa  başladılar. 

Boz ayın çarşanbalarinda  hayatda  tonqallar yandırıldı .  Adam­

lar  "Ağırlığım- uğurluğum  töKülsün"  deyib  bu  tonqalın  üstündan 

hoppanmağa  başladılar.  Boz  ay  da  belaca  ömür  sürüb  vaxtını  başa 

vurdu .  Artıq yer-yurd  yaşıla bürünmüşdü .  Üç  qardaş Köçünü sürüb 

gedirdi  va  onların  yerina  istaKli  bir  qonaq  galirdi  - gözallar  göza­

l' B  

ı 

ahar . . .  

---