Redaksiya şurasi misir Mardanov

Miflar 

4 3 5  

yer  tapmayıb  hirsindan,  hiKKasindan  bağrı  çatladı,  qonağın  yanın­

da  uzanıb  öldü .  Odunçu  gördü  Ki,  ilan  tarpanmir,  yaxınlaşıb  iKin­

ci darmanı tutdu qonağın burnuna.  Qonaq ayıldı,  ilanı ölmüş görüb 

çox  sevindi.  Paltariarını  geyandan  sonra  heybasindan  bir  tava  çı­

xartdı .  Bıçaq ila ilanın başından va quyruğundan bir qarış Kasib at­

dı,  qalanını  da  doğrayıb  tavaya  töKdü,  ocaq qalayıb  başladı  qızart­

mağa.  İlan  öz  yağında  qızardı .  Qonaq  tavanı  qabağına  çaKib  atin 

hamısını  yedi .  Sonra  durub  harasa  getdi . 

Odunçunun  ağzı  açıla  qalmışdı.  FiKirlaşirdi  Ki,  görasan  bu  na 

sirdi?  ilanı  ni ya  yeyirlar?  ÇaKina-çaKina  tavaya  baxdı .  Tavada  bir 

azca  yağ  qalmışdı.  Odunçu  "na  olur-olsun"  deyib,  barınağını bu  ya­

ğa batırdı,  ağzına  qoydu .  Gördü  Ki,  çox dadlıdı,  bütün tavanı sivir­

di.  Birdan  qulağına bir  sas  galdi.  Baxdı  Ki,  xırdaca  bir  ot  deyir:  -

"Man  filan  dardin  darmanıyam" .  BöyründaKi  bir  daş  da  pıçıldayır 

Ki,  manim altımda qızıl var,  qaz  onu  çıxar.  Odunçu  bildi  Ki,  bu  ila­

nı  yeyan  adam  bütün  canlıların,  cansızların  dilini başa düş ür. 

Bu  zaman  qonaq  qayıdıb  galib  odunçuya  dedi: 

- Qardaş,  atamla  şartlaşdiyin  Kimi,  özün  ağırlığında  qızıl  sa­

nin  haqqındı .  Haqqını  göndardim  evina,  dur  get,  ona  yiya ol. 

Birdan  qonağın  gözü  sataşdı  tavaya .  Gördü  Ki,  odunçu  tava­

daKI  yağı  sivirib.  FiKirlaşdi  Ki,  bu  sirri  iKinci  adam  da  hilsa,  sirr 

puç  olar.  Tez  cibindan  bir  ot  çıxarıb  verdi  odunçuya  Ki,  ala  bunu 

ye .  Odunçu  otu  yedi,  har  şey  yarlından  çıxdı .  Ela  bil  arada  heç  na 

olmayıb,  ela avvalKi  adamdı  Ki,  durub.  Odunçu  galdi  evina,  qonağı 

da heç  vaxt  xatırlamadı. Ancaq hardan  taaccüblanirdi Ki,  Kisa  dolu 

qızılı  onun  evina  Kim  göndarib? 

38 

Ötan  z amanlarda  aldan-ayaqdan  uzaq  bir  Kandda  bir  Kişi  var­

dı.  Ata-baba  gününda  bu  Kişi  qabr  üstüna  gedardi.  Bir  gün  yena 

qabristanlığa  galanda  bir  sas  eşitdi : 

- Ay  Kişi,  tez  qayıt  Kanda,  gir  filan  eva,  arvadıma  de,  has 

durmasın  galsin,  burada  onu  gözlayiram . 

Kişi  o  yana-bu  yana  baxıb  heç  Kimi  görmadi,  tazadan  düzaldi 

yola.  Sas  bir  da  galdi: 

- Sana  demadirumi  qayıt  Kanda,  manim  arvadıma  de  galsin , 

onu  gözlayiram?! 

Kişi  yena  o  taraf-bu  tarafa  baxıb  bir  Kimsani  görmadi .  FiKir-

laşdi  Ki,  has bu na olan  işdi,  bura qabristanlıqdı,  mandan başqa bu­

rada  bir  Kas  yoxdu,  xortlayıb  qabirdan  çıxan  da  yoxdu  Ki,  deyim 

halKa  oının  sasidi?  Birdan  ağlına  galdi  Ki,  yaqin  ölanlardan  birinin 

---

4 3 6  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

ruhudu  mani  çağırır.  Özü  da  eşitmişdi  Ki,  dada-baba  günü  ölanla­

rin  ruhu  ev-eşiyi  gazir.  Harnin  günlarda  adamlar  onların  adına  qa­

zan  asır,  bişmiş  bişirirlar.  Odur  Ki,  Kişi  qorxmayıb  dillandi : 

- Tutaq  Ki,  man  getdim  siza,  tapşırığını  da  dedim ,  arvadın 

buna  inanarını? 

Onda  sas  Kişiya  bir  ot  uzatdı .  Kişi  otu  alina  alan  Kimi  gördü 

Ki,  har  taraf  ruhla  doludu .  O  daha  dayanmayılı  bir  baş  sas  dediyi 

eva  galdi .  Gördü  Ki,  Kişinin  arvadı  ölüb,  ruhu  da evda  dolanır.  Ki­

şi  arvadın  ruhuna  dedi  Ki,  has  arin  sani  qabristanlıqda  gözlayir. 

Mana  tapşırdı,  sana  deyim ,  tez  onun  yanına  gedasan . 

Arvadın  ruhu duruxdu .  Kişi ona dedi  Ki,  niya dayanıbsan,  tez 

ol get, ari n  sa ni gözlayir. Arvadın ruhu Kişidan soruşdu Ki,  san ma­

ni  neca  görürsan?  Kişi  alindaKi  otu  göstarib  ona  dedi  Ki,  has  otu 

arin  mana  sani  görmaK  üçün  verib. 

Arvadın  ruhu  tez  Kişinin  üstüna  atıldı  Ki,  otu  ondan  alsın. 

Onlar  albayaxa  oldular.  Kişi  qışqırıb  camaatı  KÖmaya  çağırdı.  Qo­

num-qonşu  töKülüb  galdi .  Gördülar  Ki,  Kişi  Kiminiasa  albayaxada­

dı .  Ancaq yanında özündan savayı bir Kirnsa yoxdu .  Bu işa mat qal­

dılar. 

Bu vaxt arvadın ruhu özünü  Kişiya ela toxudu  Ki,  Kişinin ov­

cunda  tutduğu  ot  alindan  yera  düşdü .  Arvadın  ruhu  tez  ayilib  onu 

götürmaK istayanda bir it özünü yetirib  otu  uddu .  O  vaxtdan  da  it­

lar  ruh  göranda  ulayır. 

39 

Qırğı  ila  gürza harK  dost  imişlar.  Bir  gün  gürza qırğının  süz ­

düyü  göylara  hasratla baxıb  deyir: 

- Qardaş,  san istadiyin vaxt göylara  qalxırsan,  istadiyin  vaxt 

yera  enirsan,  manimla  gazirsan.  Man  yazıq  isa  hamişa  yerda  sürü­

nüram .  Heç  göya  çıxa  hilmiram  Ki,  görüm  oralar  neca  yerdi.  Na 

olar,  m ani  da birca da fa göya qaldır. 

Qırğı  dostunun  sözünü  yera  salmır.  Onu  caynağına  götürüb 

göylara qaldırır .  avval  çay ların,  danizlarin  ü"stündan  Keçirlar.  Gür­

za harK qorxur  Ki,  birdan  qırğıdı  da,  buraxar caynaqlarından,  o  da 

düşar suya ,  ölüb gedar.  Ela Ki ,  daniz qurtardı, quru yerlarin üstün­

dan  Keçmaya  başladılar,  o  saat  gürzanin  ağlı na  pis  fiKirlar  galdi. 

İstadi  dostluğa  xayanat  elasin .  Qırğını  çalıb  öldürsün,  yera  düşan­

da  da  yesin . 

Qırğı  gürzanin  ürayindan  Keçanlari  duydu.  Tez  caynaqlarını 

onun boğazına ilişdirib tarpanmaya qoymadı .  Ela  sıxdı  Ki,  gürzanin 

gözlari yerindan oynadı,  az qaldı çıxıb  düşsün .  Qırğı süzüb yera en-

---

Miflar 

4 3 7  

di .  Gürzani  yarımcan  halda  torpağa  düz  uzadıb  dedi : 

- Bax ,  man  istayirdim  Ki ,  san  dostluqda  belaca  düz  olasan . 

Ancaq  görürarn  Ki,  yolunu  ayirsan .  Sandan  mana  dost  olmaz . 

40 

Keçmişda Şahişonqar bütün quşların  padşahı  imiş .  Onun vazi­

ri  tarlan,  vaKili  qırqovul ,   maslahatçisi  isa  qartal  imiş .  Bir  gün  Şa­

hişonqar  quş  barK  acıqlanır,  vazir-vaKilini ,  maslahatçisini  qovur. 

Alaqarğanı  özüna  vazir,  qara  qarğanı  vaKil,  quzğunu  maslahatçi 

götürür. 

Bir  gün  Şahişonqar  quş  Bağdada  safar  edir.  Bu  vaxt  Bağdad 

padşahı  xastalanir,  Şahişonqar  quşun  qanını  ona  darman  buyurur­

lar.  Quşu  tutmaq  üçün  höKmdarların  amri  ila  yola  bir  neça  şaqqa 

at,  bir  çallaK çaxır qoyurlar Ki,  quş  galanda ati  yesin,  çaxırı da  içib 

özünü  itirsin. 

Şahişonqar  quş  vazir-vaKili,  maslahatçisi  ila  yoldan  Keçanda 

ati  görürlar.  Vazir-vaKil,  maslahatçi  yera  enmayi  taKlif  edir.  Şahi­

şonqar  quş  razı  olmur  Ki,  burada  na  isa bir  iş  var.  Nahayat,  onlar 

yera  enib,  yeyib-içandan  sonra  huşlarını  itirib  harasi  bir  yera  yıxı­

lır.  Bağdad  höKmdarının  adamları  quşu  tutub  şahın  hüzuruna  ga­

tirirlar.  Şah  amr 

edir 

Ki,  tutuquşunu  gatirsinlar.  Tutuquşu  Şahi­

şonqardan  xabar  alır  Ki,  neca  oldu,  bu  i�  sa nin  başına  galdi?  Şahi­

şonqa r 

q u ş  

tutuquşuna  deyir  Ki,  san  maniın  ayağırndan  qan  alıb 

onun  yarasına  sürtsan  şah  sağalar.  Padşah  deyilana  amal  edir.  Şa­

hişonqar  quş  tutuquşuna  deyir  Ki ,  man  göydan  baxanda  yerdaKi 

buğda  danasini  da  gözüm  seçir.  Kül  o  şahın  başına  Ki,  öz  vazir­

vaKİlİna  inana.  Manim  avvalKi  vazirim  tarlan,  vaKilim  qırqovul ,  

masiahatçim 

qartal 

idi .  Onları  çıxarıb  yerina  alaqarğanı,  qaraqar­

ğanı ,  quzğunu 

qoydu m .  

indi  ınan  uduzınuşam .  Bir  şahın  Ki,  vaziri 

alaqarğ·a .  vaKili  qaraqarğfl .  ınaslah�tçisi  quzğun  ola .  o  şahın  Axırı 

yoxdur.  İ ndi,  tutuquşu,  san  padşahına  de  Ki,  neca Ki ,  hayatda var 

h eç  vaxt  vaz ir,  vaKilin  sözü na  qulaq  asmasıı1.  agar sa nin  padşahın 

onların sözüna qulaq assa,  manim taK udu zar.  Bu sözdan sonra  pad­

şah  onu  azad  elayir. 

Bundan  sonra  Şahişonqar quş bir da h eç  naya  yaxınlaşmır.  O, 

evlanınir,  nasli  töramir.  Oria  göra  da indi  nasli  Kasili b. 

41 

Tısbağa  gözal  bir  galin  imiş.  Bir  gün  yuyunmaqçün  su  qızdı­

rıbmış .  Paltarını  soyunuh girir tasa,  başlayır  çimmaya.  Birdan  cıa­

yınatası  içari  girir.  Görür  Ki,  galini  tamam  çılpaqdı.  Galin  da  bil-

---