Redaksiya şurasi misir Mardanov

af 

sanalar 

449 

Çoban  va  daşa  dönan  sürü 

Topbağ  Kandinda bir çoban  yaşayırdı.  Harnin  çoban  qoyunları 

ila  birliKda  yayiağa  Köçmali  olur.  Yolda  bir  ziyaratgahın  yanında 

gecalayf:r�- Çoban  burada  ocaq  qalayır  va  öz-özüna  deyir: 

- agar bura  doğrudan da ziyaratgah  isa,  man yaylaqdan qayı­

dana  Kimi  bu  ocaq burda  yana-yana  qalsın.  QayıdarKan  görsam  Ki, 

burda  ocaq  qoyduğum  Kimi  yanır,  yeddi  qurban  Kasacayam. 

Sahar  tezdan  çoban  qoyunları  qabağına  qatıb  yoluna  davam 

edir.  Aradan  xeyli  müddat  Keçir,  yaylaq  vaxtı  sona  çatır.  Çoban 

yaylaqdan  enarKan  yolunu  harnin  ziyaratgahın  yanından  salır.  Gö­

rür  Ki,  yayiağa  çıxarKan  yandırdığı  ocaq  neca  yandırmışdırsa,  ela 

da  yana-yana  durur.  Bunu  göran  çoban  taaccüb  edir.  LaKin,  verdi­

yi  söza  amal  etmir.  Yoluna  davam  etmaK  istayir.  Bu  zaman  çoba­

nın  özü  da,  sürüsü  da  daşa  dönür. 

Harnin yer hal-hazırda  da  Topbağda  durur. 

Qaraçanli  va Dalidağ 

Yarlı  bir  aila Gözala  elçi galir,  onu  oğluna istayir.  Qızın  atası 

bundan  çox  xoşhal  ol ur.  Razılıq verir. 

İşi  bela  göran  Gözal  sevdiyi  Buta  adlı  çobana  qoşulub  dağlara 

qaçır. 

Yarlı oğlan das ta bağlayıb,  Gözalla  Bu tanı tu tınağa  gedir.  Bi­

ri  deyir: 

- Onları  tutan  Kimi  çoban  Butanı  qızın  gözünün  qabağında 

qayadan  atacam. 

O  biri  deyir: 

- Onu qızın gözünün qabağında bu xancarla iKi şaqqalayacam. 

Onlar  xeyli  yol  gedib,  oğlanla  qıza çatırlar.  Bu  dam  araya  e la 

bir  qara çan  çöKür  Ki,  göz  gözü  görmür.  Onlar cavanları  itirirlar. 

Çan  çaRilanda  görürlar  Ki,  Gözalla  Buta  bir  dağın  başında  oturuh 

şirin-şirin  söhbat  edir.  Onlara  yaxınlaşmaq  istayanda  dağ  silKala­

nir,  göy şaqqıldayıb dolu töKür.  Gözalla Bu ta qayaların altına girib 

gizlanirlar.  Onları  iziayan  dastani  isa  d ol u  qırıb  ta laf  edir.  Ölan 

ölür,  qalan  qayıdıb  geri  qaçır. 

"Na oldu,  tapdınızmı?" deyib soruşanlara salamat qalanlar 

c a ­

vab verirlar: 

- Tapdıq,  amma  Qaraçanli  tapa,  Dalidağ  onların  tarafinda  ol­

du .  Bizi  gah  çana basdırdılar,  gah da  doluya  döydürdülar. 

---

4 5 0  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

Dağların  ayrılığı 

Alvız  ana  sac  asıb  yuxa bişirmaK  istayirmiş .  Xamiri  Kündala­

yib yığır,  yuxanı bir-bir yayıb  süfraya  sarir,  sacın qızmağını gözla­

yirmiş .  BöyüK  oğlu  Qoşqar,  ortancıl  oğlu  Murov,  KiçiK  oğlu  Kapaz 

da  ocağın  qırağında  oturublarmış .  Qabaqlarında  da  dalama,  ovma, 

yuxa bişdiKca  bölüşdürüb  isti-isti  yeyacaKmişlar. 

Alvız  ana  ilK  yuxanı  sacın  üstüna  salan  Kimi  Kapazin  tarsliyi 

tut ur: 

- Bu yuxa taKca  manimdir,  - heç biriniza  vermayacayam. 

Murov: 

- Y ox ,  manimdir,  - deyir,  - har  şeyin  ilKini  hamişa  san  gö­

türürsan,  indi  da  man . 

Qoşqar  onlara  acıqlanır: 

- indi  Ki,  bela  oldu,  heç  biriniz  ona alinizi  vura  bilmazsiniz . 

GözlayariK ,  üç  yuxa bişar,  haramiz  birini  götürariK . 

Qardaşlar  höcatlaşirlar,  yuxa bişmamişdan  bir-birinin  yaxası­

nı  cırası  olurlar.  Alvız  ana  onlara  na  qadar  tapinirsa,  Kirimirlar. 

Kapazla Murov dalaşmağa başlayır.  Qoşqar onların arasında  ot uru b 

onları  saKitlaşdirmaK  istayir.  Ancaq  Murov  bir  Kösöv  götürüb  Ka­

pazin  peysarina  endirir.  Kapaz  bar-bar  bağırır.  Boynunu  tuta-tuta 

qaçır .  

Qoşqar  Kapazi  çox  istayirmiş,  KiçiK  qardaşının  şivanina  döz­

mür,  qızmar  sacı  qaldırıb  Murovun  başna  çırpır.  Murov  da  çığıra­

çığıra  başqa  samta  üz  tutur. 

Alvızın  üzü  bozarır.  Qoşqar  döyülacayindan  qorxub  günbata­

na  yüyürür. 

Üç  qardaşın  harasi  ayrılıb  bir  yanda  qarar  tutur.  Alvız  ana 

taK  qalır.  O  vaxtdan  bari  qardaşlar  öz  analarına,  ana  da öz  oğulla­

rına  baxa-baxa  qocalmışlar.  Har bulaq,  har çay onların  bir  göz  ya­

şıdır,  onların  bu  hasratlari,  bu  intizarları  danizlarda,  daryalarda 

görüşür. 

BeşiKli  dağ 

Uca  bir  bağın  başında  KiçiK  bir  qabila  yaşayırdı. 

Aylı bir axşam  ili.  Çoban  öz  çomağına söyKanib  qarşısında ot­

layan  sürüsüna  baxır.  Bozdar  onun  ayaqları  altında  xoşallanır.  Be­

li yaharli  Kahar  at  isa  çamanliKda  otlayırdı. 

Qabila  üzvlarinin  hamısı  yatmışdı .  TaKca  bunlar,  bir da beşiK 

başında bir  ana  oyaq  qalmışdı. 

Ana  ayın  işığında  çoxlu qaraltı  görür.  DiKsinir.  Diqqatla bax­

dıqda görür Ki,  qabilaya düşman qoşunu galir.  Ana hayacanlanır.  O 

qorxur  Ki,  qanlı  mühariba,  döyüş-dava  onu  öz  KÖrpasindan  ayıra. 

---

af sanalar 

4 5 1  

Ana  alçatmaz  göylardan  KÖmaK  dilayir: 

- Ayı rı b  öldürmaKdansa bizi bir yerda  d aş e la! 

Qabila  yatmış  vaziyyatda,  çoban  sürüsüyla,  Kahar  at  yaharli 

otladığı  yerda,  ana  beşiK  başında  daşa  dönür.  Uzaqdan  uşağın  be­

şiyi  daha  aydın  göründü yü  üç ün  bu  dağa  "BeşiKli  dağ"  deyirlar. 

K 

ürsangi  dağı 

Deyilana  göra  qadim  zamanlarda  Kür  adlı  bir  oğlan  anası  ila 

birga  yaşayırmış . 

Onların  yeri  o  qadar  susuzluq  imiş  Ki,  burda  zaharli  ilanlar­

dan  başqa  heyvan,  yovşandan ,   qara  tiRandan  başqa  ot  bitmirmiş. 

K ür  har  gün  gündüzlar  işlayir,  aKdi yi  bir  parça  yeri  öz  alın  tari 

ila  sulayırmış .  Har  geea,  sarin  düşanda  isa  galib  uzaqdan  axan  bir 

çaydan  anası  üçün  su  aparırmış. 

Bir gün  Kürün  anası  xastalanir.  Evda  na bir qaşıq su  olur,  na 

da  yemaya  bir  tiKa  çöraK .  Kür  salıangi  götürüb  yola  düzalir.  İlan 

malayan  düzlardan  Keçir,  susuz  Kolluqlardan  ötür,  galir,  Kanariarı 

qayalıq  olan  bir  çaya  çatır.  O,  aneaq  indi  yadına  salır  Ki,  anası 

üç  gündür susuzdur.  Axı  o,  üç  gün  yol  galmişdir.  Kür  tez  suya ta­

raf  eumur.  Özünü qayadan çaya  atır.  San  dema,  çay çox darin,  özü 

da  iti  axan  bir  çay  imiş .  Kürün  sahangini  su  aparır.  Özü  da  gücla 

dayanır.  Amma  o  neea  olur-olsun  anasına  su  aparmalı  idi . 

Coşqun  çayda  Kür yorulur.  Deyirlar,  dalğalar  salıangi  va  Kü­

rü  daşlara  çırpır,  har  iKisi  salıila  düş ür.  Amma  artıq  gee  idi.  K ü­

rün  nafasi  Kasilmişdi .  Onun  üzünda  bir  Kadar  oxunurdu . 

SanKi o,  anasına  su apara  bilroadiyi  üçün  xaealat  çaKirdi.  Çay 

tutduğu  işdan  peşman  olub  talatüma  galir,  çağlayıb  sahilini  aşır, 

hatta  K ürün  xasta  anasının  da  daxmasına  galir.  Qarı sudan içi b  şa­

fa  tapır. 

KülaK  da  Küra  olan  mahabbatinin  izharı  Kimi,  bütün  KÜlaK 

naslini  başına  yığır.  İgid  Kürün  mazarını  qumla,  torpaqla  örtür. 

Kürün  üstünda  bir  tapa  uealır.  Tapanin  Kanariarı  da  su .  Dü­

zanlarin  yegana  heyvanı olan ilanlar isa suyun içindaKi  tapanin  üs­

tüna panah gatirirlar,  tapa  ilanların  masKanina çevrilir.  İllar  Keçir. 

Kür  ila  salıanginin  üstünda  uea  tapa  böyüyür,  bir  dağa  çevrilir  -

Kürsangi  dağına .  Sonralar  buralara  adamlar  Köçür.  Yurd-masKan 

salırlar. 

Bela  deyirlar  Ki,  ilan  bir  adamı  vuran  Kimi,  tez  harnin  dağa 

qaçır.  agar  ilan  vuran  adam  harnin  dağa  ilandan  gee  galarsa,  onda 

xasta  sağalmaz .  agar  xasta  tez  çatsa,  mütlaq  sağalmalıdır.  Bu  da 

onunla  alaqadardır  Ki,  guya  şafanı  onlara  Kür verir.  Kürün  maza­

rına  Kim  daha  tez  çatıb  ziyarat  etsa,  Kür ona  şafa  verar. 

---