Redaksiya şurasi misir Mardanov

4 5 8  

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

di .  Qoca  bundan  çox  sevindi .  Sonra  qoca  soruşur :  

- Qızım  Kimlardansan? 

Pari  ata  va  anasının  adını  qocaya  söyladi. 

- Qızım ,  man sani  düz  eviniza  apararam .  

Parini  axtaran  ata-anası  uzaqdan  iKi  qaraltının  onlara  taraf 

galdiyini  görürlar.  Ata-ana  gözlarina  inanmırlar.  Galan  onların  qı­

zı  Pari  idi .  Qucaqlaşıb  öpüşürlar.  Sevinciarindan  yera-göya  sığma­

yan  valideynlar  nurani  qocaya  döna-döna  minnatdarlıqlarını  bildi­

rirlar.  Şad-xürram  qızlarını  götürüb  ohalarına  qayıdırlar.  Parinin 

sağalıb  galdiyini  eşidan  elat  camaatı  onlara  gözaydınlığı  verirlar. 

Ela  o  vaxtdan  harnin  bulağın  adı  "Pari  bulağı"  qalır. 

ÇİÇaKLaR  va GÜLLaR 

Qızılgül 

Uzaq  Keçmişlarda  bir  varlı  Kişi  yaşayırmış .  Amma  bu  Kişinin 

övladı  olmurmuş .  Bu  sabahdan  o  hamişa  dardli  gazib  dolanarmış . 

Dünyanı yorub yola  salmış  nurani bir el ağsaqqalı ona masiahat gö­

rür Ki, insanları  arzusuna  qovuşduran Arzu  dağına çıxsın,  ona yal­

varsın .  Dağ-daş  olsa  da  qalbi  var,  halKa  arzusunu  yerina  yetirdi . 

Kişi  arvadını  da  götürü b  Arzu  dağına  çıxır.  Dağa  ağız  açır, 

ondan  nicat dilayir.  Aradan  xeyli  Keçir,  ay  parçası  Kimi bir qızları 

olur.  Adını  Qızıl  qoyurlar. 

Qızıl  gündan-güna  böyüyür,  gözallaşir,  boylu-buxunlu bir qız 

olur. 

Qızılgilin  qonşuluğundaKı  Kandda  mardliyi,  aliaçıqlığı  ila  ta­

nınan  Kasıb  bir  Kişi  yaşayırdı .  Onun  da  gözünün  ağı-qarası  birca 

oğlu  var  idi.  Oğlanın  adı  Bülbül  idi .  Gözal  qamatli  igid  Bülbülün 

dediKca  malahatli  sasi  vardı . 

Oğlanla  qız  görüşür,  aralarında  mahabbat  yaranır.  Bülbülün 

sasinda,  sözünda  yanğı  artır. 

Mahabbatin alovuna tab gatira bilmayan  oğlan atasını elçi get­

maya  macbur  edir.  Qızılın  atası  oğlanın  sanati,  var-dövlati  ila  ma­

raqlanır. 

Bülbülün  atası : 

- Aşiqdir!  Sehirli  malınıları  ila  daş  üraKlara  hayat  verir. 

Elçinin  sözlarina  Qızılın  atası  gülür: 

- Malını  çöraK  deyil ! . .  Man  Kasıba  qız  vermaram .  agar  oğlun 

çalışıb  var-dövlat  qazansa,  bu  sevdaya  razı  olaram . 

Bülbülü  ayrılıq  hasrati  Kadarlandirsa  da,  o,  bu  şarti  qabul 

edir.  Qızılla  vidalaşıb  uzaq  safara  getmali  olur.  Qızıl  and  içir  Kİ, 

ölanacan  mahabbatina  sadiq  qalacaq,  oğlanın  yolunu  gözlayacaK . 

---

af sanalar 

4 5 9  

Aradan  xeyli  müddat  Keçir.  Bülbüldan  xabar-atar  çıxmır.  Qı­

zılı  zorla  bir var 

h 

oğlana  nişanlayırlar.  To ya  hazırlıq  görürlar.  Qı­

zılın  ağ  allarina  zorla  xına  yaxırlar. 

aıacı  Kasilan  Qızıl,  allari  xınalı Arzu  dağına çıxır,  üzünü  ona 

tutub  yalvarır: 

- Ey  arzusundan yarandığım Arzu  dağı!  Man  yanıram ,  san da 

yan .  Bu  insafsızların,  qalbidaşların  başına  daş  yağdır. 

Dağ  Qızılın  dardini  başa  düşür,  onun  halına  yanır,  tüstülü­

dümanlı başı ağzını açı b  od püsKürür,  zalımların,  ürayidaşların ba­

şına  od  alayir. 

Qızıl  göz larindan  yaş  axa-axa  indi  dağdan  başqa  rica  edir: 

- Bir  sözümü  da  eşit.  indi  manim  na elim var,  na obam .  Ata­

anarnı  da  itirdim .  Bundan  sonra  man  insan  Kimi  yaşamaq  istami­

ram .  And  veriram  o  sönmayan  oduna-alovuna,  mani  mahabbat  qo­

xulu  bir  gül  ağacına  döndar.  Bülbülün  hayatinda  bitir. 

Qızıl  bir  topa  qızılgül  Koluna çevrilir.  Bülbülün  hayatinda bi­

tir.  O,  sevgilisi  Bülbülün  eşqi  ila  har bahar  gözal  ağ  çiçaKlar  açır, 

atrafdaKıları  hicran  qoxulu  mahabbati  ila  yandırıb-yaxır. 

Vaxt  olur,  bir gün  Bülbül  galib  çıxır.  O,  Kadarli,  yanıqlı  nağ­

malarila Qızılı axtarır,  amma  ta pa bilmir.  HayatiarindaKi  mahabbat 

qoxulu qızılgülün atri  onu şübhalandirir.  Qızılgül  Qızılın atrini  ve­

rir.  Tanıyı b  bilanlar  ahvalatı  başdan-ayağa  ona  danışırlar. 

Bülbül  bundan  çox  qüssalanir.  Bir  neça  dafa  gül  Kolunun  ba­

şına  dolanır,  sonra  da  xancari  öz  sinasina  sancır,  onun  qanı  gülün 

tazaca  açmış  ağ  laçaKlarini  qırmızı  ranga  boyayır.  Ancaq  Bülbülü 

özünü  öldürmaya  qoymurlar. 

Bülbül  da  başı  alovlanan Arzu dağının görüşüna galmali  olur: 

- Ey Arzu  dağı,  daha na  qaldı,  san da  yanıb  Yanardağ  oldun! 

Bundan  sonra  manim  üçün  insan  Kimi  yaşamaq  artıqdır.  Mani  bir 

quşa  döndar,  qoy  daim  sevgilimin başına  dolanım ,  ona  naKam  ma­

ha b bat  haqqında  malınılar  oxuyum. 

Bülbülün  arzusu  yerina  yetir.  O,  inca  sasi,  inca  nağmasi  ila 

cah-cah  vuran  quşa  çevrilir.  O  vaxtdan  bari  qızılgül  Kolu  qırmızı 

rangda  çiçaKlar  açır. 

Banövşa 

Banövşa gözal-göyçaK bir qız  idi.  MalıaldaKl cavanlar onun gö­

zalliyina  vurulmuşdular.  Qış  adlı  soyuqqanlı,  baxışında  şaxta,  gü­

lüşünda  sazaq  oynayan  bir  oğlan  ona  sahib  olmaq  üçün  daridan  çı­

xırdı .   Qız  isa  heç  Kasa  mahal  qoymurdu,  heç  Kima  öz  qalbini  ver­

mirdi.  O,  Bahar  adlı bir ganci  sevirdi.  Bahar da  onu .  Onlar  har sa­

har  günaşi birga qarşılayırdılar. Ayın batınasına birga tamaşa edir­

dilar. 

---

460 

Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

Banövşa  bay  qızı  idi .  Bahar  isa  yoxsul  bir  ailada  böyümüşdü .  

Baharla  Banövşanin  sevgisi  sasa  düşdü .  Ay  geeanİn  qulağına,  Gü­

naşin  şafaqlari  sahara  onların  mahabbatindan  söz  açdı .  ÇiçaKlar ça­

mana,  bülbüllar  güllara  onların  mahabbatindan  söz  açdı .  Cavanlar 

tay-tuşuna,  qarılar  qocalara,  onların  mahabbatindan  danışdı .  Ba­

növşanin qardaşları  bunu  eşidib  onların  mahabbatina  mane  olurlar. 

Qızı zorla Qışa  nişanlayırlar va  Qışın  taKidi ila Babarı  bu  mahaldan 

didargin  salırlar.  Har İKİ gancin mahabbati payız güllarİ  Kimi sara­

bb solur.  Qarlı-boranlı  günlar  isa onların  görüşlarina  mane  olur.  O 

gündan  Baharın  ayrılığına  dözmayan  Banövşanin  boynu  büKülür. 

Deyirlar  Ki,  har  il  Banövşa  öz  sevgilisi  Baharın  görüşüna  ha­

ınıdan  pünhan  galir.  Bahar  öz  gözlarİndan  le ysa n  yağışı  axıdaraq 

sevgilisini  isladır.  Zalım  Qış  na  qadar  onların  görüşü na  maneçiliK 

töratsa  da,  h eç  vaxt  Banövşani  göra  bil m ir. 

Çobanyastığı  çiçayi 

Keçmiş  zamanlarda  bir  varlı  ağanın  gözal  bir  qızı  olur.  Ona 

har yerdan  elçilar  galir,  amma  heç  birina  getmir.  Ağanın  buna  acı­

ğı  tutur.  San  dema qız  bir çobanı sevirmiş .  Onlar abd-peyman edib­

lar.  Sevgililar gizlinca görüşürlarmiş .  Ata bir gün bundan xabar tu­

tub  harK  qazablanir.  Qızı  yanına  çağırıb  deyir: 

- Qızım, bu  na işdi?  Man dediyima getmirsan,  çoban  hara,  san 

hara? 

Qız  isa  atasına  deyir: 

- Xeyr,  ata ,  getsam  ancaq  o  çobana  gedacayam! 

Ata  qazablanir.  Çobanı qovdurur.  Qızı  da  h eç  yana  buraxmır, 

bağlı  yerda  saxlayır. 

Çoban  sevgilisindan  uzaq  diyarda  ahu-fağan  içinda  gün  Keçi­

rir.  Na  rahatlıq,  na  da  yuxu  bilmayan  çoban  getdiKca  üzülüb  aldan 

düşür.  Onun  ahvalına  yananlar,  halına  acıyanlar  na  qadar  dava­

darman  edirsa,  çoban  ya ta  bilmir.  Onun  bu  nisgili  dildan-dila  dü­

şüb sevgilisina  da  çatır.  Neylasin,  qız  uzaqda  olan  sevgilisina  neca 

KÖmaK  ali  uz atsın?  Yalnız  bir  çara  qalır.  İKi  diyarı birlaşdiran  çay 

onun  KÖmayina çata bilardi .  Qız  özünü  sevdiyi,  ilK  dafa  damat  bağ­

layıb  çobana bağışladığı  çiçaKdan  günda bir dasta bağlayıb  axar  su­

ya buraxır. 

Çobanı  havasını  dayişmaK  üçün  çayın  Kanarına  çıxarıblarınış . 

Birda  o  dirçalir.  Gözlarina  işıq  galir.  Çayla  axıb  galan  atir  - sevgi­

lisinin  atri  onu  cana  gatirir.  Çobanın  xahişi  ila  çiçaK  dastasini  tu­

tub  ona  verirlar.  Çoban  aşiq çiçaKlari  sevgilisi  av azi  bağrına  basıb 

o  Kİ  var  qoxulayır.  Sonra  onu  başının  altına  qoyub  darin  yuxuya 

gedir.  Günlar  Keçir,  sevgilisi  tarafdan  yola  salınan  çiçaK  dastalari­

ni  gündüzlar iylayir,  geealar yastıq avazina başının altına qoyub ya-

---