Redaksiya şurasi misir Mardanov

af sanalar 

4 5 5  

rina  uydun" ,  - deyib  qıza bir  şilla  çaKir.  Qız  bihuş  olub  yıxılır. 

Padşah  amr edir  Ki,  bu  çapalin  boynunu  vurun. 

Vazir  qabağa  yeriyib  deyir: 

- Şah  sağ  olsun,  halaliK  alini  saxla,  qoy  göraK  bu  işin  axırı 

neca  olur. 

Salsal  qızı  zindana  saldırır.  Ertasi  gün  Salsalın  qoşunu  ila 

arablarin  qoşunu  qabaqlaşır.  Qızğın dava başlanır.  Salsalın  qoşunu 

artıq  davam  gatira  bilmir.  Onlar  şahri-zarrina  taraf  çaRilirlar. 

Axırda  aralılar  lap  qalaya  yaxınlaşır.  Salsal  qoşunla barabar  qalaya 

girib  qapını  bağlayır. 

Bir gün padşah  amr  edir  Ki,  qızı  gatirin. 

Zarangizi  gatirirlar.  Bu  da fa  üz ünü  qıza  tutub  deyir  Ki,  bir 

raml  at,  göraK  iş  na  yerdadi . 

Qız  bir  raml  atdıqdan  sonra  atasına  deyir: 

- Ata, istayirsan mani tiKa-tiKa doğra,  yena sözün düzünü de­

yacayam .  arablar  sana qalib  galacaK  va  ÜÇ  güna  Kimi  şahari  alacaq­

lar. 

Şah  qıza  h eç  na  demayaraK  fiKra  gedir.  Sonra  başını  qaldırıb 

soruşur .  

- Ey  manim  mehriban  qızım,  bas  indi  tadbirin  nadi? 

Zarangiz  bir  qadar  fiKirlaşdiKdan  sonra  deyir: 

- Ata,  san  bilirsan  Ki,  man  ham  ramdar,  ham  da  sehrKaram . 

indi  amr et,  üç  güna Kimi bir neça böyüK  gami  qayırılsın.  Bütün  la­

zım  olan  şeylari  o  gamiya  yığdır.  Man  da  bir  sehr  duası  oxuyaram, 

qalanın  içindaKi  tilsim  qırılar.  Orada  böyüK  bir bulaq  arnala  galar. 

Ela  da  edir.  Bu  bulağın  suyu  yavaş-yavaş  qalxaraq  şahari  ha­

sır.  Ela  bu  vaxt  qala qapısı  arablar  tarafindan  qırılır. 

Qalaya daxil olan  xalifa na görsa  yaxşıdı?  Görür  Ki,  su  yavaş­

yavaş  qalxıb  şahari  basır.  Salsal  isa böyüK  bir  gamida aylaşib,  gün­

hatan  tarafa  gedir. 

Bir  müddatdan  sonra  su  çoxalıb  bir  darya  arnala  gatirir.  indi 

o  darya  Göy  göl  adlanır.  Bax,  Göy  göl  bu  cür  arnala  galib. 

Qırxqız  gölü  va  Şahbulaq 

Gözal  yay  günlarinin  birinda  qoca  bir  çoban  qoyun  sürüsünü 

arandan  yaylağa  aparırdı.  Sürü  otlaya-otlaya  güllü-çiçaKli  bir  ya­

maca  qalxdı.  Qoyunlar yaman  susamışdı.  Çoban  yaxınlıqda  qayala­

rın arasında suyu göz  yaşı  Kimi şaffaf,  buz  Kimi sarin  olan bir  göl 

tanıyırdı . 

Bu  göl  Qırxqız  gölü  adlanırdı.  Sürü  göldan  su  içmaya yönaldi . 

Qoyunlar  sudan  doyunca  içi b,  o tl ağa  daraşdılar.  Çoban  suda  al­

üzünü  yuyanda  alindan çomağı  göla düşdü .  O  na qadar çalışdısa ço­

mağı  göldan  çıxara  bil m adi.  Çoban  Kor-peşman  oradan  uzaqlaşdı . 

---

456 

Azarbaycan  şifahi  x a l q   adabiyyatı  antologiyası 

Bu  ahvalatdan  iKi  il  Keçmişdi .  Bir  gün  qoyunlar  dağdan  ara­

na  enanda  çoban  öz  çomağını  başqa  bir  çobanın  alinda  gördü .  Ya­

xınlaşıb  dedi  Ki ,  alindaKi  çomaq  manimKidir.  Çoban dedi  Ki,  bu  ço­

maq heç vaxt sanin  ola bilmaz .  Man sürünü  Şahbulaqda  sulayıb  ot­

lağa ötürdüm .  Sonra bulaqdan  al-üzümü yuyanda suyun üzünda bir 

çomaq  üzdüyünü  gördüm .  Özümü  tez  suya  vurub  çomağı  götür­

düm .  Çoban dedi,  sanin çomağın  hara,  Şahbulağı  hara. İKinci çoban 

dedi  Ki,  man  bu  çomağı  Qırxqız  gölünda  al-üzümü  yuyanda  suya 

salmışam .  Bu  ahvalat  har  yera  yayıldı.  Sonradan  malum  oldu  Kı, 

Qırxqız  gölü  ila Şahbulağın  arasında  yeraltı  çay  olubdur. 

Mineivan  bulağı  va Tartar  çayı 

Bela  deyirlar  Ki,  darla-babalarımız  qadim  zamanlardan  at  be­

linda  dasta-dasta  gazarmişlar.  dKsar  hissasi  ca vanlardan  olan  bu 

dastalar vatani  düşmanlardan  qoruyar,  lazım  galanda  hamvatanlarİ 

üçün  xeyirli  iş  tutarmışlar.  Bela  igidlarimiz  harada  olurmuşlarsa, 

yaxşı  işiari  ila  nasillar  üçün  yadigar  bir  ad  qoyarlarmış. 

Hala  çox  qadim  zamanlarda  vatanimizin  arazisinda  min  igid 

cavandan  ibarat  bir dasta  çox  maşhur  imiş.  Hamin  cavanların  yolu 

bir  vaxt  Şatırlıdan  düşür.  İçınali  suyu  çox  uzaqdan  gatirirmişlar. 

Min igid cavan Kandin Kanarında,  münasib yer seçib böyüK dara qa­

zır.  Darani n  dibinda bir  neça  gur  sulu  bulaq  çıxır.  Deyirlar  Ki,  ca­

maatın  hamısı  galib buraya  yaxın  yerda yaşayır.  Xalq bulağı  qaza­

nın  adı  ila  yeri  Mincivan,  bulağı  isa  Mineivan  bulağı  adlandırır. 

Harnin  bulaq  indi da  Mineivan  bulağı  adı  ila  qalmaqdadır. 

Min cavandan  ibarat  olan  igidlar  sonra  başqa  bir  yera  getma­

li olurlar.  Bu  zaman  içmali  su  onlardan  bir qadar  uzaqda  olub .  Su­

yu qaldıqları  yera  gatirana qadar dadı  dayişirmiş,  cavanların başçı­

sı bir dafa özü  suyun götürüldüyü yera galib  su içir.  Su bu dafa ona 

çox  xoş  galir.  Ona  göra  da  bulağın  gözündan  götürü b  içdiyi  suyu 

tartar  (taza-taza)  adlandırır.  Sonralar  harnin  suyu  belaca  tartar 

içarmişlar.  Çayı n  da  adı  dayişdirilib  Tartar  adlandırılıb. 

Pari  bulağı 

Qarabağ  elatında  maldarlıqla  maşğul  olan,  KÖçari  hayat  Keçi­

ran  bir  Kişi  va  onun  Pari  adlı  gözal-göyçaK  bir  qızı varmış . 

Ağır  gün  ağır  xastaliK  gatirir,  elatda  tutar  qoymurmuş.  Çox 

cavanlar  muradı  gözünda  vaxtsız-vadasiz  hayata  göz  yumurmuş, 

Kasilan  qurbanlar,  oxunan  dualar,  verilan  nazir-niyazlar  ölümün 

masum  Kölgasini  qapılardan  çaKindira  bilmirmiş .  Paridan  da  bu 

xastaliK  yan  sovuşmur. 

Atası  Parini  çox  tabi ha,  çox  loğmana  göstarir,  qızın  dardina 

---

afsanalar 

4 5 7  

alac  tapa  bilmir.  Qız  günü-gündan  saralıb  solur.  Ata-ana  ona  qul­

luq  göstarmaKdan  yorulub  aldan  düşürlar,  ancaq  qızın  halına  heç 

tafavüt  elamir.  Pari  ata  anasını  aldan-dildan  saldığı  Kimi,  özü  da 

öz  canından  bezib  cana  doyur.  Ölümü  tez  arzulayır.  Hamını  azab­

dan  qurtarmaq  istayir.  Ancaq  ölüm  na  arzuya,  na  da  hada-qorxuya 

baxır,  o  öz  vaxtında  galir. 

Havalar  düzalir,  elat  yaylağa  Köçmaya  başlayır.  Parinin  atası 

da  xasta qızının  arabasını  Köçdan  ayırmır.  Yaylaqda  da  Parinin va­

ziyyati dayişmir.  Onun ölüma acığı tutur,  özü-öz halına anearn çaK­

mayi  qarara  alır.  Dumanlı-çisKinli  günlarin  birinda  Pari  elatdan 

aralanır.  Xeyli  müddat  yol  gedir.  Gözal  manzarali  yerlardan  Keçir, 

yorulur.  Yornuğu çıxandan  sonra  yenidan  yoluna davam  edir.  Pari 

çox  gazi b,  dolandıqdan  sonra  göz al  bir  guşaya  galib  çıxr.  Burada 

har  şey  Pari ya  xoş  galir,  turaclar,  RaKliKlar  ondan  qaçmır.  Pari 

hiss  edir  Ki,  aclıq  onu  aldan  salır.  Macbur  olub  yabanı  bitKilardan 

yemaya  başlayır.  Yani  baldırğan,  şehliK  otu ,  quzuqulağı  va  yemliK 

yediKca iştahı artır.  Hatta  su  da  içmaK istayir.  Ha  boylanır,  su  tap­

ınır.  Bir  az  aşağı  endiKda  gözal  bir  bulağın  axdığını  görür.  Olduq­

ca  şaffaf.  Bulağın daşları cağam bağlamışdı .  atrafında gözal  çiçaK­

lar,  baldırğanlar,  qantaparlar,  şehliK  otları,  yemliKlar bu bulağa  ol­

duqca  gözalliK  verirdi .  Pari  bülbülün  nağmasina  qulaq  asıb  deyir: 

Na  faqan  edirsan,  biçara  bülbül! 

Bir gül üm  ayrı lı b  gülşandan  ayrı . 

Ağlıını  başımdan  taqayil  etdin, 

Şaqayin  açılmaz  çamandan  ayrı . 

Sirr  sözün  açınağa  sirdaşların  var, 

Sa nin ağır  elin,  qardaşların  var, 

Manim  üzüm  gülmaz  yar  sandan  ayrı . 

Pari  bulağa  yaxınlaşıb  şaffaf  sudan  doyunca  içir.  Birdan-bira 

özünda yüngüllüK  hiss  edir.  Bir  neça  müddat  Pari  bu  sudan  içir  va 

atrafındaKı  bitKilardan  yeyir.  Artıq  Pari  tam  sağalır.  avvalKi  xas­

taliKdan  asar-alamat  qalmır.  Pari bulağın  üsta  yatır. 

Bu  zaman  nurani  bir  qocanın  yolu  burdan  düşür.  Hala  uzaq­

dan  bulağın  başında  bir  qaraltı  görür  va  yaxınlaşır.  avval  gözlari­

na  inanmır.  Yaxınlaşanda  görür  Kİ ,  bir  qız  bulağın  üsta  yatıb.  Qo­

ca  qızı  yuxudan  oyadır  va  soruşur  Ki,  qızım,  taK-tanha  burada  na 

gaz irsan?  Pari  başına  galani  nurani  qocaya  söylayir.  Qoca : 

- Qızım ,  bütün  elatın  xastaliK<İan,  ölüm-itimdan  hayatı  pozu­

lub.  Deyib-gülmaK  yoxa  çaKilib.  Qam-Kadar  meydanda  at  aynadır. 

Yuxuda  görmüşarn  Ki,  bu  torpağın  gülü-çiçayi,  darman  otları,  sa­

rin  bulağın  suyu  xastalara  hayat  verir.  Xeyli  vaxtdır  Ki,  çöllara, 

meşalara düşüb  harnin yeri axtarıram .  Tez  ol,  sani hayata qaytaran­

ları ,  sana  şafa  veraniari  m ana  göstar. 

Pari  yediyi  darman  bitKilarinin  adını,  içdiyi  suyu  ona  göstar-

---