Reja: Eritmаlаr hаqidа tushunchа

O`xshash moddalar o`xshashlarida eriydi:metanolning suvda eruvchanligi. 
Suvdagi va metanoldagi vodorod bog`lari o`xshash va bu moddalarni aralashtirganda 
ular tegishlicha bir – birini urnini bosa oladi ya‘ni eritma hosil buladi 
Spirtlarning kichkina molekulalari (CH
3
OH)ning geksandagi eruvchanligi kam. 
Ulardagi dispersion kuchlardan tashqari CH
3
OH dagi –OH guruh va geksan orasida 
dipol-induksiyalangan dipol kuchsiz molekulalararo o`zaro ta‘sir kuchlari ham 

---

mavjud, CH
3
OH molekulalari orasidagi kuchli vodorod bog``lanishning o`rnini bosa 
olmaydi va tegishlicha uning geksandagi kuchsiz eruvchanligi kuzatiladi. 
Uzun zanjirli spirtlarning geksandagi eruvchanligi yuqori. Spirtda CH
3
(CH
2
)
n
OH n˃0 
bo`lganda, spirtlarning uglevodorod radikallari va geksan orasidagi dispersion 
kuchlar, geksan molekulalari orasidagi dispersion kuchlarning o`rnini oladi, ya‘ni 
radikalida 2ta uglerod atomi tutgan etanol uchun halqa hosil bo`ladi. Radikalning 
uzayishi bilan uning va geksan orasidagi dispersion kuchlar ham sezilarli ortadi. 
Ko`pgina organik molekulalar o`zida qutbli va qutbsiz qismlar tutadi va ularning 
eruvchanligini belgilaydi. Masalan, karbon kislotalari va aminlar o`zini spirtlar kabi 
tutadi: metan kislota (HCOOH, chumoli kislota) va metilamin (CH
3
NH
2
) suv bilan 
yaxshi aralashadi, geksanda esa kam eriydi, ammo geksan kislota (CH
3
(CH
2
)
4
COOH) 
va geksanamin (CH
3
(CH
2
)
5
NH
2
) suvda deyarli erimaydi, geksanda esa juda yaxshi 
eriydi. 
Ayrim spirtlarning suvdagi va geksandagi eruvchanligi 
Spirt 
Molekula 
modeli 
Suvda