Residivə görə cəza təyin edilməsi barədə Vəkillərin İxtisas Komissiyasının üzvü

­  39 ­

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐ V nömrə

təklif  edilmiş,  əks  halda  ipotekaya  xitam  veriləcəyi  bildirilmişdir.  Tələbkar  20  aprel  2011‐ci  il

tarixli məktubla hərracın təşkilatçısına müraciət edərək hərracın müvəqqəti dayandırılmasını, 1

sentyabr 2011‐ci il tarixli məktubla isə təklif üzrə hərəkətlərin bərpasını xahiş etmişdir. Bundan

sonra 8 sentyabr 2011‐ci il tarixində “Külək” MMC tərəfindən hərrac keçirilmiş və hərracın qalibi

“KredAqro” Bank Olmayan Kredit Təşkilatı (bundan sonra – “KredAqro” BOKT) olmuşdur. Həmin

tarixdə də sifarişçi Masallı rayon İcra Bölməsi ilə hərracın qalibi arasında hərracın yekunları üzrə

əmlakın alqı‐satqısı barədə müqavilə imzalanmışdır.

Masallı rayon Məhkəməsinin 15 yanvar 2013‐cü il tarixli qətnaməsi ilə Z.Səmədovun iddiası təmin

edilmişdir.

Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin 16 aprel 2013‐cü il tarixli qətnaməsi ilə cavabdeh “KredAqro”

BOKT­nin apellyasiya şikayəti təmin edilməmiş, iş üzrə Masallı rayon Məhkəməsinin qətnaməsi

dəyişdirilmədən saxlanılmışdır.

Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Mülki Kollegiyasının 26 sentyabr 2013‐cü il tarixli

qərarı ilə Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin qətnaməsi ləğv edilərək iş yenidən baxılması üçün

həmin məhkəməyə göndərilmişdir.

Müraciətdə  qeyd  olunur  ki,  hərrac  təşkilatçısı  tərəfindən  üç  dəfə  hərrac  keçirilmişdir.

Qanunvericilikdə  təkrar  hərracın  keçirilməsi  nəzərdə  tutulsa  da,  onun  ikinci  hərracla

yekunlaşması, yaxud bundan sonra da hərrac keçirilməsinin mümkünlüyü müəyyən edilməmişdir.

Bu isə məhkəmə təcrübəsində qeyri‐müəyyənliyə səbəb olduğundan, həmin məsələni tənzimləyən

“İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsinin şərh edilməsinə zərurət vardır.

Müraciətdə həmçinin göstərilir ki, “İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsinə əsasən ipoteka

saxlayan  təkrar  hərrac  baş  tutmamış  elan  edildikdən  sonra  30  təqvim  günü  ərzində  ipoteka

predmetini əldə etməzsə, ipotekaya xitam verilir. Qeyd olunan maddədən göründüyü kimi, ipoteka

saxlayanın hərəkətsizliyi ipotekaya xitam verilməsinin əsas şərti kimi göstərilmişdir. Lakin ipoteka

saxlayanın müəyyən olunan müddətdən sonra ipoteka predmetini əldə etmək istəyi olduğu halda,

ipotekaya xitam verilməsinə səbəb olub‐olmaması həmin Qanunda tənzimlənməmişdir.

Bundan  başqa,  “İpoteka  haqqında”  Qanunun  48‐ci  maddəsində  ipotekaya  xitam  verilməsinin

halları göstərilmişdir. Lakin həmin maddədə “təkrar hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra

ipoteka saxlayan 30 təqvim günü ərzində ipoteka predmetini əldə etməzsə” müddəası ipotekaya

xitam verilməsinə səbəb olan hal kimi nəzərdə tutulmamışdır.

Beləliklə, müraciətedənin fikrincə, “İpoteka haqqında” Qanunun 43.4‐43.8 və 48‐ci maddələrinin

tətbiqi  məhkəmə  təcrübəsində  müəyyən  çətinliklərə  səbəb  olduğundan  onların  şərh  edilməsi

zərurəti yaranmışdır.

Müraciətlə  bağlı  Konstitusiya  Məhkəməsinin  Plenumu,  ilk  növbədə,  ipotekanın  yaranması

əsaslarını,  tərəflərin  hüquq  və  vəzifələrini,  borcun  və  digər  mülki  hüquqi  öhdəliklərin  ipoteka

hesabına ödənilməsi qaydalarının qanunvericilik baxımından açıqlanmasını vacib hesab edir.

Mülkiyyət  hüquq  münasibətlərilə  yanaşı,  öhdəlik  hüquq  münasibətləri  də  əmlak  hüquq

münasibətlərinin bir növü kimi mülki dövriyyənin iştirakçıları arasında maddi nemətlərin sərbəst

yerdəyişməsinə xidmət edir. Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin (bundan sonra – MM)

385.1‐ci  maddəsinə  görə  öhdəliyə  əsasən  bir  şəxs  (borclu)  başqa  şəxsin  (kreditorun)  xeyrinə

müəyyən  hərəkətləri  etməlidir,  məsələn,  pul  ödəməli,  əmlak  verməli, iş  görməli,  xidmətlər

göstərməli və i.a. və ya müəyyən hərəkətdən çəkinməlidir, kreditorun isə borcludan vəzifəsinin

icrasını tələb etmək hüququ vardır.

Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun F.Cavadov və V.Aslanovun şikayəti ilə əlaqədar 30 dekabr

2008­ci il tarixli Qərarında göstərildiyi kimi, öhdəlik münasibətləri tərəflərini intizamlandırmaq,

onun yetərincə və vaxtında icra olunmasını təşviq etmək məqsədilə MM‐də kreditorla müqayisədə

borclu barəsində birbaşa və ya dolayı yüklülük yaradan və əlavə təminat vasitəsi kimi çıxış edən

öhdəliklərin icrasının təmin edilməsi üsulları da müəyyənləşdirilmişdir. MM‐in 460‐cı maddəsinə

əsasən girov (ipoteka) belə üsullardan biridir.

MM‐in 269.1‐ci maddəsinə görə girov və ipoteka hüququ girov qoyanın  əşyası  barəsində girov

---

­  40 ­

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐ V nömrə

saxlayanın əşya hüququdur və eyni zamanda borclunun girov saxlayan qarşısında pul və ya başqa

öhdəliyinin icrasının təmin edilməsi üsuludur.

Bu  baxımdan,  ipoteka  əlavə  (aksessor)  öhdəlik  kimi  onunla  təmin  edilmiş  öhdəliklərin  yerinə

yetirilmədiyi  və  ya  yerinə  yetirilməsinin  gecikdirildiyi  hallarda  əmlakdan  real  məhrum  olma

təhlükəsi yaratdığından,  borclunu əsas öhdəliyin vaxtında icrasına sövq edir.

Mülki hüquq müqavilələrindən irəli gələn öhdəliklərin icrasının təmin edilməsi ilə bağlı ipotekanın

yaranması əsasları, onun dövlət qeydiyyatı, təmin olunmuş borcun və digər mülki hüquqi öhdəliyin

ipoteka hesabına ödənilməsi qaydaları, tərəflərin hüquq və vəzifələri “İpoteka haqqında” Qanunla

tənzimlənir.

Mülki qanunvericiliyə əsasən borclu təminat vasitəsi ipoteka olan əsas öhdəliyi icra etmədikdə

və ya lazımınca icra etmədikdə, ipoteka saxlayan daşınmaz əşyanın satılmasını tələb edə bilər.

(MM‐in 317.1‐ci maddəsi).

“İpoteka haqqında” Qanunun ipoteka predmetinə tutmanın yönəldilməsi əsaslarını müəyyən edən

33‐cü  maddəsinə  əsasən  borclu  əsas  öhdəliyi  icra  etmədikdə  və  ya  lazımınca  icra  etmədikdə,

ipoteka saxlayanın tələbinin ödənilməsi üçün ipoteka predmetinə tutma yönəldilə bilər.

Tutma yönəldilən ipoteka predmetinin satış üsullarından biri olan hərracların keçirilmə qaydaları,

hərracın baş tutmamış elan edilməsi, bu halda təkrar hərracın keçirilməsi qaydaları və nəticələri

“İpoteka haqqında” Qanunun 42 və 43‐cü maddələri ilə tənzimlənir.

Həmin Qanunun 43.1‐ci maddəsinə görə hərraca iki nəfərdən az alıcı gəldikdə; hərracın iştirakçısı

olmadıqda;  hərracı  udmuş  iştirakçı  hərracın  nəticələri  barədə  protokol  imzalamaqdan  imtina

etdikdə; hərracı udmuş iştirakçı bu Qanunla müəyyən olunmuş müddətdə alış qiymətini tamamilə

ödəmədikdə  (bu  şərtlə  ki,  ipoteka  saxlayanın  razılığı  ilə  həmin  müddət  uzadılmasın)  hərracın

təşkilatçısı  hərracın  baş  tutmadığı  barədə  hərracın  keçirilməsinə  dair  elanın  verildiyi  kütləvi

informasiya vasitəsində məlumat dərc etdirir.

“İpoteka haqqında” Qanunun 43.3‐43.5‐ci maddələrinə əsasən hərracın baş tutmaması barədə

elanın dərc edildiyi gündən sonra 10 təqvim günü müddətində ipoteka saxlayan ipoteka qoyanla

müqavilə əsasında ipoteka predmetini ilkin satış qiymətilə ala bilər. İpoteka predmetinin ipoteka

saxlayan tərəfindən alınması barədə bu Qanunun 43.3‐cü maddəsində nəzərdə tutulmuş müqavilə

baş tutmadıqda birinci hərracın keçirildiyi gündən bir 45 təqvim günündən gec olmayaraq, təkrar

hərrac keçirilir. Təkrar hərrac bu Qanunun 42‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada keçirilir.

Hərrac  təşkilatçısı  ipoteka  predmetini  ilkin  satış  qiymətilə,  bu  Qanunun  43.1.2‐ci  maddəsində

nəzərdə tutulmuş səbəbə görə ilkin satış qiymətindən 15 faiz aşağı qiymətlə hərraca çıxarır.

“İpoteka haqqında” Qanunun 43.7 və 43.8‐ci maddələrinə müvafiq olaraq bu Qanunun  43.1.1‐ci

maddəsində nəzərdə tutulmuş hal istisna olmaqla, hərrac digər səbəblərə görə baş tutmamış elan

edildikdə ipoteka saxlayan ipoteka predmetini təkrar hərracdakı ilkin satış qiymətindən 25 faiz

az olmayan qiymətlə ala bilər. İpoteka saxlayan təkrar hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra

30 təqvim günü ərzində ipoteka predmetini əldə etməzsə, ipotekaya xitam verilir.

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu “İpoteka haqqında” Qanunun yuxarıda göstərilən normaları

baxımından hərracın təkrar keçirilməsi ilə bağlı aşağıdakıları qeyd edir.

“İpoteka  haqqında”  Qanunun  43‐cü  maddəsinin  mənasından  belə  nəticəyə  gəlmək  olar  ki,  bu

Qanunun  42‐ci  maddəsində  göstərilmiş  qaydada  cəmi  iki  hərracın  keçirilməsi  nəzərdə

tutulmuşdur. Belə ki, birinci hərracın həmin Qanunun 43.1.2‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuş

səbəbə  görə,  yəni  hərracın  iştirakçısının  olmamasına  görə  baş  tutmaması  nəticəsində  təkrar

keçirilən hərracda ipoteka predmetinin ilkin satış qiymətinin əvvəlki hərracdakı qiymətindən 15

faiz aşağı qiymətlə satılması nəzərdə tutulmuşdur. Bundan fərqli olaraq, həmin Qanunun  43.1.1,

43.1.3  və  43.1.4‐cü  maddələrində  nəzərdə  tutulmuş  digər  səbəblərə  görə  (yəni  hərraca  iki

nəfərdən  az  alıcı  gəldikdə,  hərracı  udmuş  iştirakçı  hərracın  nəticələri  barədə  protokol

imzalamaqdan imtina etdikdə, hərracı udmuş iştirakçı bu Qanunla müəyyən olunmuş müddətdə

alış  qiymətini  tamamilə  ödəmədikdə)  hərrac  baş  tutmamış  elan  edildikdə,  ilkin  satış  qiyməti

dəyişməmiş saxlanılır.

---