Resmi İdeoloji ve yargisal aktiVİzm nilüfer coşkun öZ
Yüklə 292,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
Resmi İdeoloji ve Yargısal Aktivizm DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 64
yani 1787 ABD Anayasası ile gerçekleşmiştir. 12 Amerikan Anayasası anayasal yönetim geleneğini korumayı, yani devleti belli sınırlar içinde tutmayı -ki sıkı federalizmi ve kuvvetler ayrılığını bu amaca ulaşmanın ana araçları olarak görüyorlardı- uzunca bir süre başarmıştır. 13 “Ancak, yazılı anayasanın da siyasal sistemde anayasacılığın ruhunu korumaya her zaman yeterli olmayabileceği yine ABD tecrübesiyle anlaşılmıştır.” 14
belirleyen hukuki bir belge niteliği olmasının yanında devlet içinde iktidarı, toplum içinde devlet iktidarını sınırlayan, başka deyişle kuvvetler ayrılığının benimsendiği ve insan haklarına öncelik verilen siyasi bir belge niteliğine haiz olduğu hususu vurgulanmıştır. 15 Böylece sözü edilen belgelerde insan hak ve özgürlüklerini çiğnememesi için devlet iktidarı bölünmüş, sınırlandırılmış ve seçimlerle halkın denetimi altına alınmıştır. 16
Anayasanın kendisinin ve kavramının yukarıda bahsedilen metinlerle birlikte günümüze değin açıkça göz önünde olan sonuçları bulunmaktadır. Gerektiğinde başvurulabilir bir kaynak olarak yazılı metin olma zorunluluğu, sert ve açık bir metin olma niteliği anayasanın üç
tecrübesinden ve bağımsızlık savaşının İngiltere’ye, yani yazılı anayasası olmayan bir krallığa karşı verilmesinden alınan derslerin büyük tesiri olmuştur. Bkz. Yayla, Anayasacılık, Anayasal Demokrasi ve İdeolojiler, s. 16. 12
öncesine yani, anayasal metinlere dayanır (Anayasacılık geleneğinin, Antik Mısır ve Müslümanların yönetimindeki Kudüs zamanları kadar eskilere dayandığını savunanlar vardır). Bu bağlamda ilk yazılı anayasal metin, 13. yy’de İngiltere’de yayımlanan Magna Charta (Büyük Ferman) dır. Feodal beylerin iktidarın paylaşılması gerektiğini savunması üzerine krala imzalatılmış olan ve insan hakları düşüncesinin tarihteki başlangıcı farz edilen belgedir. Bkz. Coşgun, www.ankarabarosu.org.tr, s. 97. 13 Yayla, Anayasacılık, Anayasal Demokrasi ve İdeolojiler, s. 16. 14 Yayla, Anayasacılık, Anayasal Demokrasi ve İdeolojiler, s. 16. 15 1789 tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Beyannamesi’nin 16. maddesinde "Hakların güvence altına alınmadığı ve kuvvetler ayrılığının olmadığı bir toplumun anayasası da yoktur" denilmektedir. Bu açıdan bildiri 19. yy’da liberalizmin en önemli belgesi, bir bakıma eski rejimin ölüm fermanı olmuştur. Bkz. Sander, s. 164; bildirinin tam metni için bkz. www.wikipedia.org , erişim tarihi 14.03.2017. 16 Sander, s. 164. Nilüfer COŞKUN DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 65
özelliğini yani, anayasa oluşumunun bu üç sonucunu oluşturmaktadır. 17
Günümüzde ise anayasanın bu üç temel özelliği “anayasanın yapı- çözümü, karşı çıkılan ve şiddetlenen anayasal sertlik ve gitgide daha az açık bir metin” olarak tartışmaya açık hususlar olarak karşımıza çıkmaktadır. 18 İlk özelliğin anlamı konusunda, anayasa metninin kendi kendine nesnel bir anlamının olmadığı, kendisinde normatif anlam barındırmadığı, başka deyişle anayasa metninin pragmatik olarak dilsiz olduğu, yargıç ona bir anlam atfetmediği sürece bir anlam taşımadığı gibi görüşler mevcuttur. 19,20 Anayasanın mutlak bir sertliğe kavuşturulması amacını güden ikinci özellik, yasanın değiştirilmesinden farklı olarak anayasanın değiştirilmesinin istisnai ve ciddi bir usule bağlanması amacını güden bir tür anayasa-üstü istemi ifade eder. Son özellik ise, etkili olmak ve demokratik bir devletin gereklerine cevap vermek için hukukun açık olması gerekliliğidir. Bazı maddelerin ayıklanması yoluyla anayasanın sürekli yeni yama eklenen yamalı bir bohça haline gelmesi,
17 Anayasanın tasnifi çeşitli şekillerde yapılabilir. Bu tasnifler; anayasanın şekli ve kurallarının statüsü, değiştirilebilme kolaylığı, anayasaya uygulamada riayet edilme derecesi ve anayasanın muhtevası ve temsil ettiği kurumsal yapıdır. Bkz. Heywood, s. 375. 18 Roussillon Henry: Fransız Ana Konseyi: Tehlikeler Dönemi, Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, 9-13 Ocak 2001, Ankara, s. 825-826. 19 Yargıçla ilgili analiz, Habermas’ın şu cümlesinde görüldüğü gibi anayasayı uygulamakla görevli siyaset “yorumcularının” rolüne aşırı bir önem atfetmeye varma tehlikesi barındırmaktadır: “Her anayasa ancak ve ancak hukukun inşasının her aşamasında aralıksız sürdürülen daimi bir yorum aracılığıyla süreklilik elde edilen bir projedir”(Bkz. Roussillon, Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, s. 828). Anayasanın yaşayan varlık olma özelliği Gözler tarafından eleştirilmektedir. Ona göre, siyasal yaşamın kurallarını belirleyen, devletin temel kuruluşuna belli bir istikrar kazandırmak için yapılan anayasanın yaşayan bir varlık olması, temeli yukarıda anlatılan anayasacılık düşüncesiyle çelişki halindedir, anayasayı değiştirme yetkisi yasama organından alınıp Anayasa Mahkemesi’nin üyelerine veriliyor anlamına bile gelme riski taşımaktadır. Bkz. Gözler, s. 162-163. 20 Bu analizler kendi içinde paradoksal olmakla birlikte demokrasi için de tehlikedir. Çünkü demokrasinin özü, bir yandan yurttaşlara ya da onların meşru temsilcilerine - ama yargıçlara değil- hukuk üretimi yetkisi sağlamak, diğer yandan eylemin gerçekleşmesinden önce hukuku bilinebilir kılmaktan ibarettir. Nitekim her insanın önde gelen temel hakkı budur. Bkz. Roussillon, Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, s. 828-829.
Yüklə 292,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|