Resmi İdeoloji ve yargisal aktiVİzm nilüfer coşkun öZ
Yüklə 292,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III. YARGISAL AKTİVİZM TARTIŞMALARI A. Kavram
Resmi İdeoloji ve Yargısal Aktivizm DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 68
yanında farklı açıdan bakanlar da olmuştur. Onlar anayasa yargısının meşruiyetinin daha az tartışılması için çözüm önerileri getirmiştir. Anayasa yargısının demokrasi açısından daha az sorunlu hale gelmesi ve dolayısıyla meşruiyetinin daha az sorgulanır hale gelmesi konusunda, yargıçların seçiminde parlamentoya ağırlık verilmesi gerektiği, yargıçların anayasanın ağzı olmakla yetinmesi gerektiği, yargıçların kendi kendini sınırlandırması yani gücünü ılımlılık ve ölçülülük içinde kullanması gerektiği, mahkemeye çok geniş ve belirsiz yetkiler vermemek gerektiği gibi görüşler bulunmaktadır. 31 Bunun yanında Özbudun, anayasa yargısının demokratik meşruluğunu, Anayasa Mahkemesi’nin anayasaya uygunluk denetimi dışındaki görevlerin kaldırılması şartına ve bu denetimin pragmatik gerekçelerle yani, mahkemelerin temel hakları
yasama organından daha iyi
koruyabilecekleri konusundaki güçlü inançla savunulabileceği savına dayandırmıştır. 32
gelen işlemlerin denetlenmesinin ilk başta demokratik yönetime ve sonuçta millet iradesine bir engel sayılıyor gibi görünmesine karşın, hem anayasanın siyasal anlamının sonucu olarak hem de demokrasinin gelişmesinde bir aşama olması bakımından önemlidir. 33 Çünkü
demokrasi, iktidarın seçim yolu ile el değiştirmesinin yanında iktidarın anayasanın çizdiği sınırlar içinde yetkisini kullanmasını da ifade eder. 34
her mekanizma demokrasinin de gelişimine uygundur. Nitekim
olmasını, siyasal kararların metotlarının uygulandığı bir yargılama olduğunu…- öne sürmüşlerdir. Bunu vurgulamak için, “yargıç vetosu, yargısal sansür, yargıçlar hükümeti, yedek yasa koyucu, üçüncü meclis” gibi benzetmeler kullanmışlardır. Bkz. Gören, s. 275. 31 Gözler, s. 141, 142. 32 Dolayısıyla Özbudun, yetkileri yeterli ölçüde belirlenmemiş veya kötü biçimde belirlenmiş bir Anayasa Mahkemesi’nin siyasal tartışmaların objesi ve demokrasiye engel, hukuk sisteminin gelişmesinde negatif etkilere sahip olacağını düşünmektedir. Bkz. Turhan, s. 399-400. 33 Teziç, s. 217; “anayasal devlet” ve “anayasalı devlet” hakkında bkz. Oder, s. 37. 34 Teziç, s. 217. Nilüfer COŞKUN DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 69
demokrasi çoğunluk düşüncesinin yanında çoğunluk düşüncesini frenlemede katılma, tolerans, hürriyet ve muhalefet de demektir. 35
A. Kavram Yargısal aktivizm tartışmaları ilk olarak 1930’larda Amerika Birleşik Devletlerinde yoğun şekilde gündeme gelmiş ve daha sonra değişik ülke örneklerinde farklı zamanlarda gündeme gelebilmiştir. 36
rastlanılan bir durum olmakla birlikte bu husus, Türkiye’de özel bir ağırlık
taşımaktadır. Bu
nedenle yargısal aktivizm sorununu tanımlamakta, analiz etmekte ve tespit etmekte öncelikli fayda bulunmaktadır. Yargısal aktivizm, etkileri olaylar üzerinden tartışılsa da özellikleri tek tek sayılarak açıklamak yoluna gidilse de aslında bu kavram üzerinde herhangi bir uzlaşı yoktur; anlam belirsizliği devam etmektedir. Bununla birlikte doktrinde bu kavramla ilgili çeşitli tanımlamalar yapılmaktadır. Hakyemez’e göre yargısal aktivizm, “gerçekleştirdikleri anayasaya uygunluk denetimi sürecinde mahkemelerin, belli bir sonuç elde etmeye odaklanmış aktif bir yaklaşımla, anayasa hükümlerini sahip olduğu anlamı zorlayacak ya da bazen tamamen ters yüz edecek biçimde yorumlayarak, nihai aşamada yasama tasarruflarına ilişkin olarak siyasal iradenin de hedeflemediği yeni uygulamalara yol açabilen kararlar vermeleri durumu”dur. 37 Başka bir görüşe göre, “demokratik anayasal sistem içerisinde yargıya biçilen rolün dışına çıkan biçimde, denetlenemeyen bir yargı gücünün kötüye kullanımı olarak görülmesi”dir. 38 Özbudun ise yargısal aktivizmi, “seçilmiş organların siyasi takdir yetkisine müdahaleden kaçınan kendi kendini sınırlama yaklaşımını değil, anayasal yetkilerini yorumlarını
35 Teziç, s. 217. 36 Hakyemez, s. 34. 37 Hakyemez, s. 35. 38 Hakyemez, s. 35. Resmi İdeoloji ve Yargısal Aktivizm DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 70
sürekli genişletmeye dayanan bir
aktivist tutum”
olarak nitelendirmektedir. 39
niteliği bu mahkemeler ile parlamento arasında zaman zaman çatışmalar görülmesine neden olmaktadır. 40 Burada çatışmaya yol açan asıl neden, anayasa hükümlerinin anlamlandırılırken mahkemenin yorumunun aktif (müdahaleci) olup olmamasıdır. 41 Bu bağlamda yargısal aktivizm, anayasa hükmünün yorumlanması, soyut kuralı sosyal, ekonomik ve siyasal boyutları ile beraber anlamlandırmaları esnasında kendini göstermektedir. 42
B. İdeoloji İle İlişkisi Yargısal aktivizmin ideoloji ile ilişkisine değinmeden önce ideoloji ve resmi ideoloji kavramlarını açıklamakta fayda bulunmaktadır.
İdeoloji kavramı, 1796’da Destutt de Tracy, Cabanis ve arkadaşları tarafından ortaya atılmıştır. 43 Onlar bu kavramı, bilinçli düşünce ve fikirlerin kaynaklarını açığa çıkarmayı amaçlayan yeni bir fikirler bilimini (idealoji) ifade etmek için kullanmıştır. 44 Bu kavramın alternatif anlatımları, ideolojiye bambaşka bir anlam veren Marx 45 , liberaller ve muhafazakârlar 46 tarafından geliştirilmiştir. 39 Özbudun, s. 258. 40 Özbudun, s. 258. 41 “Aktif bir yargısal yaklaşım (judicial activism) durumunda anayasa yargısı, yasama çoğunluğunun siyasal tercihlerini önemli ölçüde değişikliklere uğratabilir; hatta bunları zaman zaman tersine çevirebilir. Buna karşılık, anayasa yargıçlarının münhasıran politik sorunlara karışma konusunda kendilerini frenledikleri (judicial self restraint) durumlarda ise, anayasa yargısının meşruluğuna yönelik itirazlar azalacaktır.” Bkz. Hakyemez, s. 33. 42 Hakyemez, s. 34. 43 Althusser, s. 75. 44 Heywood, s. 70. 45 İdeoloji, marksist düzlemde üç anlamda kullanılmıştır. Marx, ideolojinin tanımlayıcı vasfını esas olarak “Onun sahteliğinde olmasıdır, sınıfsal farkların görülmesini engellemesi, aldanmayı ve yanlış bilinci beslemesidir.” şeklinde belirtmiştir. Bkz. Eagleton Terry: Çeviren: Mutallip Özcan,
Yüklə 292,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|