Resmi İdeoloji ve yargisal aktiVİzm nilüfer coşkun öZ
Yüklə 292,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
Nilüfer COŞKUN DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 71
İdeoloji, yapısal açıdan kullanışlı bir kavram olmasına rağmen tek ve yeterli tanıma sahip değildir. 47 Bu da ideolojinin sahip olduğu anlam çeşitliliği ve karmaşası paradoksundan kaynaklanmaktadır. Çok anlamlılığı göstermek açısından kullanılan tanımların başlıcaları şunlardır 48 ; ●
Toplumsal yaşamda anlam, gösterge ve değerlerin üretim süreci, ●
Belirli bir toplumsal grup veya sınıfa ait fikirler kümesi, ●
Bir egemen siyasi iktidarı meşrulaştırmaya yarayan fikirler, ●
Bir egemen siyasi iktidarı meşrulaştırmaya hizmet eden yanlış fikirler, ●
49 ve iktidar konjonktürü, ●
yaşadıkları vazgeçilmez ortam, ●
Özdeşlik düşüncesi, ●
Toplumsal çıkarlar tarafından güdülenen düşünme biçimleri, ●
●
İnsanlara istikamet vermeye yarayan bir harita 50
İdeoloji, Ayrıntı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2005, s. 95, 127; Althusser, s. 75-79; Heywood, s. 70. 46 Soğuk savaş döneminin liberal kullanımı boyun eğme ve itaat sağlayan bir sosyal denetim aracı, bir hakikat tekeli iddiası olan ve muhalif fikirleri ve rakip inançları hoş görmeyi reddeden “kapalı” bir düşünce sistemi şeklinde ifade edilmiştir. Bkz. Heywood, s. 70. 47 Tek taraflı bir kavram olan ideoloji kavramı nihai olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Bkz. Mannheim, Karl: Çeviren: Mehmet Okyayuz, İdeoloji ve Ütopya, Epos Yayınları, Ankara 2002, s. 148. 48 Eagleton, s. 18. 49 Michel Foucault terimsel ve siyasal bazda ideoloji kavramını kabul etmemekte, “söylem” ifadesinin geçerli olduğunu savunmaktadır. Bkz. Eagleton, s. 26-27. 50 Mardin, Şerif: Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları, 12. Baskı, İstanbul 2003, s. 25. Resmi İdeoloji ve Yargısal Aktivizm DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 72
●
Mevcut iktidar ilişkilerini korumayı, değiştirmeyi veya yıkmayı amaçlayan ve organize bir siyasi eylem için temel teşkil eden, az veya çok tutarlı bir fikirler bütünü 51 .
birbirinden oldukça farklılaşan tarihsel evrelerinin ve mekânsal değişimlerin çıkarttığı bir sözde birlik olarak görünmektedir. 52 Başka bir deyişle bu terimin uzun ve karmaşık tarihi olmasının kaynağı 19. ve 20. yüzyılın toplumsal-politik akımlarının çeşitliliğine dayanmaktadır. 53 Bu
akımların ilki Almanya’da ve Prusya’da yaşam alanı bulmuş bürokratik muhafazakarlıktır. Bürokratik düşünme
tarzı, politikayla ilgili problemleri idari bilimlerle bağlantılı problemlere dönüştürme eğilimindedir. 54 “Biz, iyi bir idareyi, en iyi anayasanın bile üstünde tutmuştuk” anlayışını savunmakta ve devrimi düzenlerin arkasında duran -ve bu düzenleri yaratan, muhafaza eden veya değişime uğratan-
51 Bu bağlamda tüm ideolojiler genellikle bir dünya görüşü şeklinde, mevcut düzene ilişkin bir değerlendirme sunarlar, iyi bir toplum vizyonu çerçevesinde arzulanan bir gelecek modeli sağlarlar ve siyasi değişimin nasıl olabileceği ve nasıl olması gerektiği konusunda bir çerçeve çizerler. Bkz. Heywood, s. 71. 52 Bu kavramın şu ana kadar oluşmuş kısmî ve bütünlükçü olmak üzere iki varyantı bulunmaktadır. Kısmî ideolojide karşı tarafın “fikirlerine ve düşüncelerine” inanılmamak gerektiği kast edilirken; radikal veya bütünlükçü ideolojide bir çağın veya tarihsel-toplumsal açıdan somut olarak tanımlanabilen bir grubun -örneğin; bir sınıfın- özellikleri ve nitelikleri ön planda olmakta ve bu kavramın atıf yaptığı fenomenin -genelde fikirler ya da kültürler alanı, daha özelde siyasal fikirler ya da siyasal kültür alanı- fikirler alanı ve siyaset ve iktisat alanları ile ilişkide bulundurulma durumu incelenmektedir. Nitekim Marx’ın “ekonomik kategoriler, toplumsal üretim ilişkilerinin sadece teorik yansımaları, soyutlamalarıdır. …. maddi üretim tarzı doğrultusunda toplumsal koşullarını şekillendiren aynı insanlar; toplumsal koşulları doğrultusunda ilkeleri, fikirleri, ve kategorileri de şekillendirirler” söylemi bütünlükçü ideolojinin çarpıcı örneklerinden birini oluşturmaktadır. Bkz. Mannheim, s. 82; Marshall, Gordon: Çeviren: Osman Akınhay / Derya Kömürcü, Sosyoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 1999, s. 319-320. 53 Bu akımların en önemli temsili örnekleri şöyledir: 1. Bürokratik muhafazakarlık, 2. Muhafazakar Tarihçilik, 3. Liberal-Demokrat Burjuva Düşünce, 4. Sosyalist-Komünist Tasarı, 5. Faşizm. Bkz. Mannheim, s. 141; Bu akımların klasik sınıflandırması için bkz. Heywood, s. 69-98. 54 Mannheim, s. 142. Yüklə 292,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|