Resmi İdeoloji ve yargisal aktiVİzm nilüfer coşkun öZ
Yüklə 292,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
Resmi İdeoloji ve Yargısal Aktivizm DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 66
içeriğin genişlemesi ile anlamının belirsizleşmesi yerine köklü değişikliklerin yapılması, anayasadan ve onun referanslarından hareketle temel haklardan yana yorum hukuk devletinin gereklerindendir. 21
Anayasacılık kurumunun hem dar hem de geniş anlamda tarif edildiği yukarıda görmekteyiz. Buna göre dar anlamda anayasacılık, bir anayasanın varlığıyla sağlanan sınırlı devlet uygulamaları iken, günümüzde önem kazanan geniş anlamda anayasacılık ise, iktidar gücü üzerinde iç ve dış denetimler oluşturmak suretiyle özgürlüğü koruma arzusunu yansıtan bir siyasi değerler dizisi olarak tanımlanabilmektedir. 22
Anayasa ve Anayasa Yargısının Doğuşu ve Gerekliliği Anayasacılık hareketleri tek başına düşünülemez. Anayasacılık hareketleri ile demokratikleşme akımları arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır ve demokratikleşmenin her aşamasına anayasallaşma veya anayasacılık eşlik etmiştir (veya tersi için bu söylenebilir). 23 2. Dünya Savaşı’nın demokratik ülkelerin zaferiyle sonuçlanmasından sonra demokratik rejimlerin kurularak batı toplumlarında insan hakları ön plana
21 Erdoğan, Mustafa: Henry Roussillon’un Fransız Ana Konseyi: Tehlikeler Dönemi Başlıklı Tebliğinin Yorumu, Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, 9-13 Ocak 2001, Ankara, s. 845-846. 22 Heywood, s. 380. 23 Samuel Hungtington, demokratikleşmenin üç dalgadan oluştuğunu savunmuştur. İlk dalga, tezi ve antitezden oluşmaktadır. Bu dalganın tez aşaması 19. yy’den 1920’lere kadar sürmüş, bu süre boyunca genel oy ilkesi, yargının bağımsızlığı ve hükümetin parlamentoya karşı siyasal sorumluluğu hususları benimsenmiştir. Bu dalganın antitezi ise 1920-1945 yılları arasında yaşanmış ve Avrupa’da demokratik rejimler yerini komünist, faşist ve nasyonel sosyalist totaliter diktatörlüklere terk etmiştir. İkinci dalga, demokrasinin mekansal açıdan bir genişlemesi olup, 2. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’nın yanında Asya ve Afrika ülkelerinin de demokrasiye geçme sürecinden oluşmaktadır. Üçüncü dalga ise, demokrasiye geçen Avrupa ülkelerinin neredeyse hepsinin merkezileşmiş denetim
sistemini benimsemesi sürecinden oluşmaktadır. Mesela Fransa, Beşinci Cumhuriyet Anayasası ile Anayasa Konseyini kurmuş, bu anayasada benimsenen ve yargısal denetimden ziyade siyasal sistemi andıran denetim daha sonra yapılan anayasa değişikliği ile gerçek anlamda bir anayasa yargısı olmayı başarmıştır. Bkz. Özbudun, Ergun: Dünyada Anayasacılık Hareketleri ve Türkiye, Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, 9-13 Ocak 2001, Ankara, s. 38, 40. Nilüfer COŞKUN DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 67
çıkması ve anayasa yargısının 24 da temelde insan haklarının korunmasını sağlayacak bir araç olarak düşünülmesi ve daha sonraları anayasa yargısının Avrupa’da çok geniş ölçüde kabul edilmesi bu bağı kanıtlar niteliktedir. 25
Temel insan hakları ve hürriyetlerinin mutlak korunması hususu, geçmişi kuvvetli bir kurum değildir. Hakların koruyucusu 19. yy’da kanunken, daha sonraları parlamentonun da kanunlar yolu ile baskı rejimi oluşturabileceği görüldüğü ve dolayısıyla insan haklarının korunması zorunluluğunun bilincine ulaşıldığı için anayasa yargılaması anayasacılık hareketlerinin temel konusu haline gelmiştir. 26 Bu gelişme bir yandan temelde hukuk devleti anlayışının mantığına uygun olsa da, diğer yandan belli sayıdaki yargıçlardan oluşan bir mahkemenin yaptığı denetimin demokratik ilkelerle bağdaşıp bağdaşmadığı anayasa yargısının kabul edildiği tüm ülkelere özgü olarak ortaya çıkan temel sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. 27 Bu sorun yukarıda da sözü edildiği gibi anayasa yargılamasının meşruiyeti -legitimite- ile ilgilidir. 28 Bu konuda çeşitli görüşler bulunmaktadır. Anayasa yargısının meşru olduğunu savunanlar, kanunların anayasaya aykırı olamayacağı ilkesini kendilerine ölçüt kabul etmektedir. 29 Anayasa yargısının meşru olmadığını düşünenler ise, bu düşünceye yasama organı ve Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan yorumların hangisinin doğru olduğunun ispatlanamamasını ve bu yorumların çatışması halinde son sözü söyleme yetkisinin demokrasilerde yasama organına ait olmasını gerekçe göstermektedir. 30 Bu iki görüşün 24 Geniş anlamda anayasa yargısı, doğrudan doğruya Anayasaya uyulmasını sağlamak amacını güden her türlü yargı işlemi anlamına gelirken, dar anlamda anayasa yargısı kanunların ve diğer bazı yasama işlemlerinin anayasaya uygunluğunun yargısal merciler tarafından denetimi olarak anlaşılabilir. Bkz. Özbudun, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, 7. Baskı, Ankara 2002, s. 367. 25 Turhan, s. 399; Özbudun, Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, s. 38. 26 Teziç, s. 217, Turhan, s. 399. 27 Teziç, s. 217. 28 Teziç, s. 217. 29 Erdoğan, Anayasa Hukuku, s. 39; Özbudun, s. 367; Teziç, s. 217; Heywood, s. 377; Hakyemez, s. 23; Gören, Zafer: Anayasa Hukuku, Yetkin Basımevi, 2. Baskı, Ankara 2011, s. 266. 30 Gözler, s. 147. Başka bir anlatımla anayasa yargısı karşıtları, daima anayasa yargısı kararlarının siyasal niteliğini - siyasal konulara ilişkin bir yargılama
Yüklə 292,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|