Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
sonra bu və ya digər materialist izahını axtarmağa başladılar. Məlumdur ki, göbələk növlərinin tərkibində meskalin- fantastik görüntülər yaradan maddə var. Onlar klinik ölüm keçirənlərin danışdıqlarını meskalinlə izah etməyə cəhd etdilər. Lakin meskalini bəhanə edənlər düşünmürlər ki, ürək çatışmamağından və ya cərrahiyə əməliyyatından əvvəl kiminsə göbələk yeməsi hansı məntiqə sığır. Bəzələri bu vaxt qanda karbon qazının yığılmasını bəhanə gətirsələr də aparılan araşdırmalar bu faktı təsdiq etmədi. Qanda oksigenin az olması ilə bağlı gətirilən bəhanələr də öz təsdiqini tapmadı: cərrahiyyə əməliyyatı zamanı narkoloqların köməyi ilə qanda olan oksigen artıqlığı yaranır. Bir çoxları bu görmələri narkotik maddələrlə izah etsələr də bu halı yaşayanların böyük əksəriyyəti heç vaxt
narkotikadan istifadə etməmişdirlər.Doğrudur narkotika qəbul etdikdən sonra görüntülər yaranir, ancaq bu ruhun bədəndən çıxdığı vaxt yaranan görüntülərə bənzəmir.Narkotikanin təsiri haqqında maraqlı fikirlər var. Əgər biz hər hansı nə isə görürüksə, deməli bu nəyinsə olmadığına yox , olduğuna işarədir. Əgər biz hər hansı predmeti gözümüzlə görmürüksə, və onu binoklla görürüksə, bu o deməkdir ki, bu predmet binoklla yaradılmışdır, əslində isə o yoxdur. Əlbəttə bizim qavrayışımızı sürətləndirən vasitələr - binokl, narkotika-var, ancaq onlar əvvəllər mövcud olmayan heç nə yaratmırlar. Axirət dünyasını görməyi zəhərlənmə ilə, endorfınin, uremiyanm təsiri ilə beyində, böyrəkdə, ciyərdə yaranan xəstəliklərlə də izah edənlər var-bu cür izahlar siyahısını uzatmaq olar. Görüntünü sayıqlama kimi qəbul edənlər də olmuşdur, ancaq bunları görənlər qavrayışın real olduğunu təsdiq edirlər, həm də sayıqlama insanın xarakterini dəyişə bilməz, onun həyatını dəyişməyə, peşəsini dəyişməyə, qalan həyatını xalqa xidmətə həsr etməyə səbəb ola bilməz. Bəli səhnəyə bir-birinin ardınca psixoloqlar, psixiatrlar, nevropa- toloqlar çıxır və fikirlərini əsaslandırmaq üçün hər şeyi sadalayırlar: bu hallyustinasiyadır, deya vudur, “ bu yuxudan 50
başqa bir şey deyildir, depresiyanın nəticəsidir, hələ lazımınca ifadəsini tapmayan şüurun şüura proyeksiyasıdır, hər cür təltəlşüur reaksiyadır, unudulmuş həyəcanlar, ölüm haqqında şüurlu və təltəlşüur təsəvvürlərdir, təltəlşüur fabrikasiyadır- yəni hələ lazımınca ifadəsini tapmayan şüurda yaranan şüura çıxan şəkillərdir və s. Bu hadisəni eplepsiya, əsəb və digər xəstiliklərlə də izah edənlər tapıldı. Ruhdan başqa bu hadisəni hər şeylə əlaqəlandinnəyə cəhd etdilər. Bütün bu izahları müzakirə etmək və tənqid etməyin mənasi yoxdur. Bu nəzəriyyələr elm deyil, o elmi tenninlə bəzədilmiş fikirlərdir, bu həqiqətin axtarişi olmayıb hansısa baxışın inadkarlıqla təbliğidir. Həm də obyektiv elm üçün bütün bu izahlar və tənqidlər artıq keçmişdə qalmışdır. Faktlarla mübahisə etmirlər, son zamanlar bu faktlar o qədər çoxalmışdır ki, hətta onları mənimsəmək belə çətinləşmişdir. Məsələn ABŞ-dakı Sloana institutunun işləri olduqca maraqlıdır. Bədəndən kənar həyat vəziyyətinə Boba Monro və digər elmi müəssisələrdə nail olmuşdur. İndi alimlər faktın olması ilə bağlı yox, onu praktiki məqsədlər üçün necə istifadə etmək ətrafında mübahisə edirlər. Şəxsiyyətə öz arzusu ilə bədəni tərk etmək və bədənə qatıtmağa imkan verən məşq metodları vardır. Bir çox ölkələrdə bu iş dövlət sirri hesab olunur. Ümumiyyətlə, demək olar ki, bu problemi ciddi şəkildə öyrənən alimlər üçün insanın hansısa daxili hissəsinin(qeyri-maddi) bədəni tərk etməsi və ondan kənarda yaşaya bilməsi aydındır. Lakin indi də ölümün rubi tərəfini və bədənin ölümündən sonra həyatın olması fenomenini inkar edən və ya sadəcə olaraq susan alimlər çoxdur. Mudinin, Satonun, Kyubler Rossun və başqalarının işləri elmi dairələrdə yaxşı məlumdur.Bunlarla ümumiyyətlə mübahisə etmirlər, ancaq əldə olunan faktları qəbul etməyən və bütün yeniyə qarşı çıxan alimlər də az deyildir. Dayaq nöqtəsi kimi onlar, ilk baxışdan həqiqətə uyğun gələn nəzəriyyədən istifadə edirlər. Bütün insan qavrayışı, şüur, anlama, bütün psixika beyində cəmlənmişdir, əgər beyin yoxdursa onda şüur da, psixika da yoxdur. „Beyin və şüur ayrilmazdir” - bu fikir fakt kimi irəli sürülür, əslində isə o fakt yox nəzəriyyədir. Onun təsdiqi üçün adətən S.P.Pavlovun əsərlərinə istinad edirlər: guya o sübut etmişdir ki, bütün psixi proseslər yalnız böyük beyin yarımkürəsində baş verir. Əslində Pavlov belə deməmişdir və o özü mömin olmuşdur. Psixi proseslərin beyindən ayrılmazlığı nəzəriyyəsi klinik ölümlə bağlı reanimatoloqların əsərlərindən xeyli əvvəl alimlər tərəfindən şübhə altına alınmışdır. Məsələn belə bir sual qoyulurdu: “Əgər şüur beyində lokallaşırsa onda bu hansı hissədə olur? Şüurun böyük yarımkürədə olması fikri təsdiq olunmamışdır. Məlum olmuşdur ki, beynin bu hissəsi zədə alanda belə şüur qalır, şüurun lokallaşdırılmasının tərəfdarları onun mərkəzini orta beynə keçirdilər, lakin burada da onu tapmadılar. Şüurun mərkəzini lokallaşdırmaq cəhdləri heç bir uğur gətirmədi: Etiraf etməyə məcbur oldular ki, beyin və şüur arasındakı qarşılıqlı münasibət göründüyündən də mürəkkəbdir. Materialist psixoloqların fikrin beyindən ayrılması nəzəriyyələri lap əvvəldən qeyri-ciddi idi. Ciddi alimlər hər hansı qərarı vemıəyə cəhd etdilər, hələ 1930-cu ildə Şcrrinqton insanın ikili mahiyyətindən yazarkən beyin və əqlin bir- birindən asılı olmadığını qeyd etmişdir. Penfild və başqa alimlər əvvəlcə belə hesab edirdilər ki, şüur və ali mərkəzlər beyindədir və onları lokallaşdırmağa xeyli əsərlər sərf etdilər- 1970-ci ildə Penfild belə qənaətə gəldi ki, əql beynin məhsulu deyildir. Bir sözlə əqlin enerjisi və beynin işlədiyi enerji müxtəlifdir. Penfild yazırdı ki, “insan öz iradəsi ilə qan təzyiqini, temperaturunu, hətta elektrokardiamin göstəricisini belə dəyişə bilər - bəs bu iradənin mərkəzi hardadir”? O belə nəticəyə gəlir : “İkili mahiyyət (əqlin və beynin ayrılması) haqqında nəzəriyyə həqiqətə daha çox yaxındır.’' Bir sözlə beyin-mürəkkəb cihazdır, o əqllə birlikdə fəaliyyət göstərir, ancaq əqlin də öz enerjisi vardır. Beyin təfəkkürün alətidir, 52
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|