Ряйчиляр: амеа-нын мцхбир цзвц
Yüklə 4,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İstehsalın maddi ünsürlərindən biri olan istehsal əsas fondla- rından istifadənin səmərəliliyinin ümumiləşdirici göstəricilərinə
- 4.İstehsalın iqtisadi səmərəliliyinə təsir edən amillər
- Əvvəllər qeyd olunduğu kimi, elmi- xniki tərəqqi – elmi tədqiqatların inkişafını, yeni, daha mü
- Hər bir sahibkarlıq fəaliyyətin isadi səmərəliliyi s a nisbətilə müəyyən edilir.
Telman Huseynov İstehsalın maddi ünsürlərindən biri olan istehsal əsas fondla- rından istifadənin səmərəliliyinin ümumiləşdirici göstəricilərinə fondverimi və fondtutumu aiddirlə Müəssisə üzrə fondverim təə umi və ya xalis məhsulun istehsal əsas fondlarının orta illik dəy ə nisbəti kimi müəyyən edi- lir nı göstərir. Fond- ver fondlardan bir o qədər yaxşı isti- fad əsas fondlarının dəyəri ilə səc ün müəssisənin illik təsərrüfat fəaliyyətinin dəyər ifadə- sin əmiyyət tərəfini bir neçə göstərici ilə –ümumi, əmtəə- lik, ricidir. Bu göstərici isə iqti qqı, man; MM – SX – tərən müəssisələrdə is- tehsalın iqtisadi səmərəliliyini xarakterizə edən ümumiləşdirci bir r. li üm
i əm k, ərin və onların bir manatına düşən məhsul buraxılışı imi nə qədər yüksək olarsa, əsas ə olunar. Fondverimi göstəricisinin əksi fondtutumu adlanır və o, buraxılan məhsulun hər manatına düşən istehsal iyyələnir. Müəssisə miqyasında istehsalın iqtisadi səmərəliliyinin öyrənil- məsi yalnız istehsalın ayrı-ayrı resursları üzrə deyil, həm də onların məcmuu üzrə də hesablanılır və təhlil edilir. Bunun üç
də nəticəsi onun il ərzində ya malik olduğu və ya da istehlak etdi- yi istehsal resurslarının dəyəri ilə müqaisə olunur. Müəssisənin illik fəaliyyətinin k realizə olunmuş, şərti-təmiz və s. göstəricilərlə öyrənmək olar. Bunlardan ən realı şərti-təmiz məhsuldur, çünki bu, müəssisənin özü- nün xidmətlərini səciyyələndirən yeganə göstə sadi məzmununa görə «əlavə olunmuş dəyər» göstəricisindən, demək olarki, fərqlənmir. Planlaşdırma və uçot praktikasında əlavə olunmuş dəyərin həcmi aşağıdakı düsturun köməyi ilə hesablanır. ƏD = ƏH + AA + RX + MM + SX Burada, ƏD – əlavə olunmuş dəyər, man; ƏH – bütün kateqoriyadan olan işçilərin əsas və əlavə əmək ha
AA – amortizasiya ayırmaları, man; RX – reklam xərcləri, man; müəssisənin mənfəəti, man; sair xərclər, man; Bazar iqtisadiyyatı şəraitində fəaliyyət gös 518
Fəsil 20. Firmanın təsərrüfat-kommersiya fəaliyyətinin səmərəliliyi göstəricidə təricidən istifadə i aşağıdakı düsturun köməyilə hes n – «məcmuu amillərin məhsuldarlığı» adlanan bir gös- olunur. Bu göstəric ablanır: ŞTM S
= ƏH + AA + KX Burada, S m.ə
– məcmuu amillərin, istehsalın iqtisadi səmərəliliyidir; ŞTM – şərti-təmiz məhsulun dəyəridir, əlavə olunmuş də- yərin həcmidir; ƏH – iş qüvvəsinin dəyəridir (bütün kateqoriyadan olan iş- çilərin əsas və əlavə əmək haqqıdır); AA – amortizasiya ayırmalarının məbləğidir; KX – k n alınm
ə materialın, göstərilmiş xidmətlərin d larının) bu nur, onların rəqabə mətləndirilir və hər bir müəssisənin öz istehsal re İstehsalı bu yüks ması və ; lunma-
sı v al prosesinin baş verməsi üçün, ilk növbədə, mü vəsait ənarda ış
al v əyəridir. xamm Əcnəbi ölkələrin müəssisələrində (məsələn, Amerika Birləşmiş Ştat- göstəricinin dinamikası vasitəsilə müəssisələri müqayisə olu- t qabliyyətləri qiy surslarından necə istifadə etdikləri aşkar olunur.
n iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsi amilləri dedikdə, in edən şərtlər başa d əlməni təm üşülür. Bu amillərə istehsal prosesinə və onun nəticələrinə təsir göstərən bütün vasitələr aiddir. Onlardan ən mühümləri aşağıdakılardır: – elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin istehsala tətbiqi; – istehsalın təmərküzləşməsi, kombinələşməsi, ixtisaslaş kooperativləşməsi; – istehsalın və idarəetmənin təşkilinin təkmilləşdirilməsi – işçilərin ixtisas səviyyəsinin artırılması və əməyin təşkilinin yaxşılaşdırılması; – müəssisələrin düzgün yerləşdirilməsi və müxtəlif məhsul növ- lərinin istehsalının optimallaşdırılması; – beynəlxalq əmək bölgüsünün üstünlüklərindən istifadə o ə s. Məlumdur ki, istehs əyyən istehsal fondlarının yaradılması məqsədilə əsaslı 519
Telman Huseynov qoy
in iqt on nəticədə səmərənin əsaslı vəsait qoyulu- şun əhsul), müəssisə səviyyəsin- də səmərəliliyinin yüksəldilməsi amillərini təhlil edərkən, birin- cis 20.2. İstehsalın səmərəlili ldilməsi amilləri İstehsalın iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsində mühüm yeri lm-texniki tərəqqi tutur. Əvvəllər qeyd olunduğu kimi, elmi-
uluşu həyata keçirilməlidir. Hər bir sahibkarlıq fəaliyyətin isadi səmərəliliyi s a nisbətilə müəyyən edilir. Makroiqtisadi səviyyədə əldə edi- lən səmərə – ümumi milli gəlir (son m isə əlavə edilmiş dəyər, mənfəət və s. olur. Beləliklə, istehsalın iqtisadi i, həyata keçirilən əsaslı vəsait qoyuluşlarının məbləğini mini- mumlaşdırmaq, ikincisi, məhsulun maya dəyərini azaltmaqla mən- fəətin həcmini artırmaq ehtiyatlarını aşkar etmək lazımdır. Əgər bi- rinci tikintinin inkişafından və onun mükəmməl təşkilindən, maşın və avadanlıqların qiymətindən və s., - dən asılıdırsa, ikincisi isə, is- tehsal əsas fondlarından, işçi qüvvəsindən, xammal və materiallar- dan istifadə səviyyəsindən və s.-dən bilavasitə asılı olur.
Səmərəliliyin yüksəldilməsi ehtiyatları Məhsulun key- fiyyət ehtiyatları Əmək predmetləri ehtiyatları Məhsulun istehlak xassələrinin yaxşılaşdırılması Məhsulun material tutumunun azaldılması İş vaxtı ehtiyatları Əmək vasitələri ehtiyatları İş vaxtından dolğun istifadə İntensiv istifadə səmərəliliyinin yüksəldilməsi
ynin yüksə e
İ təşkilati səviyyəsi- nin yüksəldilməsim stehsalın texniki və Material təminatı xərclərinin azaldılması Məhsulun əmək tutumunun azaldılması Ekstesniv istifadə səmərəliliyinin yüksəldilməsi Mütərəqqi nəzarət metodlarının tətbiqi
Mütərəqqi mate- rial növlərindən istifadə Heyətin peşə tər- kibi və qurluşunun yaxşılaşdırılması Quraşdırılmamış avadanlıqların işə salınması 520
Yüklə 4,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|