Ряйчиляр: амеа-нын мцхбир цзвц

Fəsil 20. Firmanın təsərrüfat-kommersiya fəaliyyətinin səmərəliliyi

 

İstehsalın mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması, yeni texno-

loji

lın və əmə-

yin

ətinin yüksəlməsinə, əhalinin həyat sə-

viy

da təsir göstərir. 

 aşağı salır. 

Mə

 xidmətlə əlaqədar işçilərə olan tələbat aza-

lır. 

şən qeyri-sabit xərclər azalır.  

 istehsal üsullarının, daha səmərəli materialların, istehsa

 təşkilinin qabaqcıl formalarının tətbiq edilməsi və s. iş vaxtına, 

materiallara, enerjiyə qənaət olunmasına kömək edir, məhsul istehsalı-

nın həcmini artırır və bununla da məhsul vahidinə  çəkilən xərcləri 

azaldır. Elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin mənimsənilməsi ölkə 

iqtisadiyyatının texniki cəhətdən yenidənqurulmasına, istehsalın səmə-

rəliliyinin və məhsulun keyfiyy

yəsinin yaxşılaşmasına səbəb olur. 

İstehsalın iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsinə istehsalın 

təmərküzləşməsi  əhəmiyyətli dərəcədə  təsir göstərir. Müəssisələ-

rin optimal həddə qədər iriləşdirilməsi yeni, yüksək məhsuldar ava-

danlığın tətbiq edilməsi üçün və bununla da əsas fondlardan istifadə-

ni yaxşılaşdırmaq və məhsul vahidinə düşən amortizasiya ayırmala-

rının məbləğini azaltmaq üçün şərait yaradır. O, məhsul vahidinə dü-

şən inzibati-idarəetmə  xərclərini xeyli aşağı salır, material və enerji 

ehtiyatlarından istifadəyə müsbət plan

Lakin, bu fikir kiçik və orta ölçülü müəssisələrin yaradılmasının 

texniki, iqtisadi və sosial baxımdan zəruriliyini nəinki inkar etmir, 

əksinə, onu şərtləndirir. 

İstehsalın kombinələşməsi məhsul vahidinə sərf edilən xam-

mal və enerji məsrəflərinin xeyli azalmasına səbəb olur. Bir çox 

sənaye sahələrinin müəssisələrində xammaldan kompleks istifadə 

edilməsi eyni həcmdə xammal məsrəfləri ilə əlavə məhsul buraxma-

ğa imkan verir ki, bu da məhsulun maya dəyərini xeyli

sələn, metallurgiya kombinatında istilikdən və istehsalat tullantı-

larından səmərəli istifadə edilir, bununla da enerji və xammal məs-

rəfləri azalır, aqreqatlara

İstehsalın ixtisaslaşması və kooperativləşməsi ayrı-ayrı məh-

sul növlərinin hazırlanmasının kütləviliyini artırır, xüsusi, yük-

sək məhsuldarlığa malik avadanlığın tətbiqini asanlaşdırır, istehsa-

lın avtomatlaşdırılmasına və istehsalın axınlı təşkili üsullarının tət-

biq edilməsinə imkan yaradır. Nəticədə əmək haqqı xərcləri azalır, 

istehsalın həcminin artması ilə əlaqədar olaraq, məhsul vahidinə dü-

 521

---

Telman Huseynov 

İstehsalın təşkili – məlum olduğu kimi – konkret sosial-iqtisa-

di  şəraitdə canlı  əməyin istehsalın maddi ünsürləri ilə  səmərəli 

əla

ə istehsalın təşkili onun optimal tə-

mə

hsalın iqtisadi səmərəliliyinin artırılmasının strateji amil-

lər

ın mövcud olmasıdır.  

 iq-

tisa

ə əlaqədar olaraq işçilərin 

istehsaldan azad edilməsi və ya onların istehsala cəlb olunması; 

qələndirilməsinə dair kompleks tədbirlərin həyata keçirilmə-

sidir.  

Makroiqtisadi səviyyədə istehsalın düzgün təşkili səmərəli sahə 

strukturunun seçilməsini, ölkənin iqtisadi rayonlarının və iqtisadiyya-

tın sahələrinin proporsional inkişafını tələb edir. Bu, dövlətin iqtisadi 

siyasətinin mühüm tərkib hissəsidir. 

Sənaye sahələri çərçivəsind

rküzləşməsində, müəssisələrin səmərəli ölçüsünün seçilməsində 

və əsaslandırılmasında, onların ixtisaslaşdırılmasında, kooperativləş-

məsində, kombinələşməsində və yerləşdirilməsində təzahür edir.  

İste

indən biri ölkənin dünya təsərrüfat  əlaqələrinə qoşulması, 

beynəlxalq əmək bölgüsünün imkanlarından istifadədir. Məlum-

dur ki, ölkələr arasında iqtisadi əlaqələr üçün əsas bir-birini əvəz 

edən və bir-birini tamamlayan istehsallar

Hər hansı bir ölkənin qarşısında duran əsas problemlərdən biri 

əhalinin məşğulluğudur. Bu baxımdan, iqtisadi resursları  təsərrüfat 

dövriyyəsinə  cəlb etməklə ekstensiv amillər hesabına məşğulluğun 

təmin olunması istiqamətində müəyyən addımlar atıla bilər. Lakin

di inkişafın müəyyən səviyyəsində, ekstensiv amillərdən istifadə 

imkanları azalmağa meyl etdikdə, ölkənin mütləq və müqayisəli üs-

tünlüklərə malik olduğu istehsallar üzrə ixtisaslaşması istehsalın sə-

mərəliliyini artırır. Digər tərəfdən, bu, mövcud resursları daha səmə-

rəli istehsallara cəlb etməyə imkan verir. 

Beləliklə, beynəlxalq  əmək bölgüsü məhsul istehsalının və xid-

mətlərin səmərəli bölgüsünə dair ölkələr arasında qarşılıqlı təsərrüfat 

əlaqələrinin dərinləşdirilməsini  şərtləndirən obyektiv prosesidir. Bu, 

ölkələr üçün ictimai istehsalın səmərəli sahə  və  ərazi strukturunun 

formalaşmasına və milli iqtisadiyyatların daha dərin və sıx qarşılıqlı 

təsirinə doğru aparır. 

Qeyd edilənləri ümumiləşdirərək, belə  nəticəyə  gəlmək olar ki, 

istehsalın iqtisadi səmərəliliyinə:  

– məhsulun əməktutumunun dəyişməsil

 522

---

Fəsil 20. Firmanın təsərrüfat-kommersiya fəaliyyətinin səmərəliliyi

 

– məhsulun materialtutumunun dəyişməsi ilə  əlaqədar olaraq 

iqtisadiyyatda  əlavə resursların yaranması  və ya bu resurslardan 

məsrəfin çoxalması; 

– məhsulun fondtutumunun dəyişməsilə əlaqədar olaraq əsaslı və-

sait qoyuluşuna qənaət imkanının yaranması və ya ondan israfçılıq; 

– tikinti müddətinin ixtisar edilməsi və onun smeta dəyərinin aşa-

ğı s

nin bütün amillərindən kompleks 

şək

 

. İstehsal resurslarından  istifadənin iqtisadi səmərəliliyini hansı 

gös ricilərlə müəyyən edirlər? 

. Firmanın kommersiya fəaliyyətinin səmərəliliyini necə hesab-

lamaq olar? 

. İnvestisiya qoyuluşlarının iqtisadi səmərəliliyinin müəyyən 

r təsir göstərir? 

alınması və s. bu kimi amillər təsir göstərir. 

İstehsalın iqtisadi səmərəliliyi

ildə və məqsədəuyğun istifadə iqtisadi artıma nail olmağa, isteh-

sal olunan məhsulun rəqabət qabiliyyətini artırmağa imkan verir.

 

 

 

F İ K İ R L Ə Ş İ N

 

1. İqtisadi səmərəliliyin meyarı və meyar göstəricisi nədir? Hansı 

həcm göstəriciləri haqqında məlumatlısınız? 

2. İqtisadi səmərəliliyi necə müəyyən edirlər? 

3. Sosial səmərəliliyin mahiyyətini izah edin? Onun hesablanması 

hansı çətinliklərlə bağlıdır? 

4

tə

5

6

edilməsində hansı metodlardan istifadə olunur? 

7. Diskontlaşdırma əmsalı nədir? 

8. İstehsalın iqtisadi səmərəliliyinə hansı amillə

 

 523

---