S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
142
Leykozlar - qan sisteminin bədxassəli şiş xarakterli xəstəliyidir. Müstəqil xəstəlik olan leykoz simptom xarak¬teri daşıyan leykositozdan həm də əsasən leykositlərin sayının həddən çox (bir neçə yüz min və hətta milyonadək) artması ilə fərqlənir. Leykositlərin yetkin olmayan və patoloji formaları daha çox artıb, normal leykositlərin, həmçinin eritrositlərin və trombositlərin əmələ gəlməsini zəiflədir. Qanda bunların sayı azalır. Leykozun köhnəlmiş leykemiya (ağqanlılıq) adı da bununla əlaqədardır. Nəticə- də orqanizmin infeksiyalara qarşı müqaviməti azalır, anemiya inkişaf edir, qanaxmalar müşahidə edilir. Qaraci¬yər, dalaq, limfa vəziləri böyüyür. Leykozlar kəskin (mieloblast, limfoblast, plazmoblast leykozıı) və xronik (mieloleykoz, limfoleykoz, mieloma) olur. Leykozlar zamanı şüa müalicəsi aparılır, anomal hü¬ceyrələrin əmələ gəlməsini zəiflədən sitotoksik dərmanlar təyin edilir. ♦ Hemofiliya. irsi xəstəlik olub, qanın laxtalanmama- sıdır. Qanaxma halı ilə təzahür edən ağır xəstəlikdir. Qanaxma qanın plazmasında bəzi zülali maddələrin (laxta¬lanma amillərinin) lazımi miqdarda olmaması nəticəsində protrombinin trombinə yavaş çevrilməsi nəticəsində baş verir. Xəstəlik əsasən kişilərdə müşahidə edilir. Qadınlar bu xəstəliyi öz uşaqlarına keçirir, lakin özləri xəstələnmirlər. Xəstəliyin ilk əlamətləri hələ uşaqkən aşkar olur. Belə xəstələrdə hər hansı travmadan, hətta cüzi bir zədədən (sıyrıntı, iynə yarası) sonra qanaxma meydana çıxır ki, bu, saatlarla hətta günlərlə davam edə bilər. Tez-tez dəri altına, əzələyə, oynaqlara qansızma olur. Bu sonuncu halda xəstələrdə oynaqların çətin hərəkətliliyi, ankilozlar əmələ gəlir. Tez-tez təkrar edən uzunmüddətli qanaxma azqan- lılığa səbəb olur. Qanı müayinə edən downloaded from KitabYurdu.org 143
zaman onun laxta¬lanma müddətinin kəskin surətdə yavaşıdığı aşkar edilir. Hazırda hemofiliya ilə xəstələnənləri tam müalicə edə biləcək dərman yoxdur. Artıq başlanmış qanaxmanı dayandıran və qanın laxtalanmasmı artıran ən etibarlı üsul 150 - 200 ml miqdarında təkrarən qan, yaxud plazma köçürməkdir. Hemotransfuziya ilə birlikdə yerli qankəsici vasitə kimi soyuq, təzə qan və plazma hopdurulmuş tənzif kompreslər tətbiq edirlər. Turnanm köməyilə qanaxmanın dayandırılması məsləhət görülmür. Xəstələrin qidasında müxtəlif və lazımi miqdarda zülallarla vitaminlər olmalıdır. Belə xəstələr zədələnmədən qorunmalı, daim həkim nəzarətində olmalıdırlar. Qanaxmalar zamanı ilk yardım Bədbəxt hadisələr nəticəsində qanaxmalar əmələ gəlir. Belə hadisələr istehsalatda, məişətdə, nəqliyyatda, idman
meydançalarında və s. baş verə bilər. Bütün zədələn- mələr arasında əsas yeri uşaq zədələnmələri tutur ki, bu da daha çox uşaqların nəzarətsiz qaldıqları üçün olur. Yaranın ən təhlükəli və yaralının həyatı üçün bilava¬sitə təhlükə törədən ağırlaşması qanaxmadır. Qanaxma qanın zədələnmiş qan damarlarından xaricə axmasıdır. Damar zədələndikdə dərhal baş verən qanaxma ilkin qanaxma, bundan bir qədər sonra baş verən qanaxma isə ikincili qanaxma adlanır. Zədələnmiş damarın xarakterindən asılı olaraq qanaxmalar arterial, venoz, kapilyar və parenximatoz olur. Arterial qanaxma ən qorxulusudur. Çünki az vaxtda daha çox qan itirilə bilər. Arterial qanaxmanın əlamətləri qanın al-qırmızı rəngdə olması və sürətlə axmasıdır. Venoz qanaxmada qanın rəngi bir qədər tünd olur. downloaded from KitabYurdu.org 144
Kapilyar qanaxmalar səthi zədələnmələr zamanı, daxili orqanlar zədələndikdə baş verir. Qanın axma yerinə görə daxili və xarici qanaxmalar ayırd edilir. Xarici qanaxmada qan xaricə tökülür. Daxili qanaxma zamanı isə qan daxili orqanlara və ya boşluqlara axır. Qanın hüceyrəarası sahəyə toplanmasına qansızma deyilir. Toxumalara qan sızdıqda həmin orqan şişir. Orqa¬nizmin birdən-birə 1,5-2 litr qan itirməsi ölümlə nəticələnir. Qanaxmanın növündən və ilk tibbi yardım göstərər¬kən əldə olan vasitələrdən asılı olaraq, onu daimi və ya müvəqqəti dayandırırlar. Xarici arterial qanaxmam da- yandırmaq üçün damarı barmaqla sümüyə sıxıb, turna və ya burmac qoymaq lazımdır. Xarici venoz və ya kapilyar qanaxmalarda yaraya steril sıxıcı sarğı qoyulur. Turna (jqut) qoymaq ətrafların iri arteriya damarla¬rının zədələnməsində qanaxmanı dayandırmağın ən əlverişli üsullarından biridir. Turna qanaxma nahiyəsindən bir qədər yuxarıda qoyulur, paltarın üstündən, paltar olmadıqda hər hansı bir bint və ya parça materialından istifadə etməklə, əzələ və dəri sıxılmasmm qarşısı alınır. Turnanı o dərəcədə sıxmaq lazımdır ki, qan dayansın. Çox sıxılarsa, ətrafın qidalanması pozular, az sıxıldıqda isə qan daha çox axa -bilər. Turnamn qoyulduğu saat, dəqiqə bir kağıza yazılır və turna qoyulan yerə bərkidilir. Turnamn üstü örtülür, yaralıya ağrıkəsən dərman verilir və ya iynə ilə yeridilir. Turna ən çoxu 1,5-2 saat saxlamla bilər. Turnamn müddəti keçdikdən sonra xəstə həkimə çatmayıbsa, turnanı 5- 10 dəqiqə müddotinə boşaltmaq, bir qədər fasilədən sonra yenidən qoymaq lazımdır. Vaxt yenidən qeyd olunub, turna bərkidilir. VII. ÜRƏK-DAMAR SİSTEMİ VƏ downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|