S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
333
Helmintozlar Helmintozlar parazit qurdların - helmintlərin törət¬diyi xəstəliklər qrupudur. İnsan bədənində 250 növdən artıq helmint parazitlik edir. Helmintlər həyat prosesində bir neçə ardıcıl inkişaf dövrü keçir. İnsan helmintlər üçün həm son, həm də ara sahib ola bilər. Helmintozlarla mübarizə üçün sanitariya-baytarlıq, sanitariya maarifi tədbirləri həyata keçirirlər. Fassioloz. Törədiciləri qaraciyər sorucusudur. Ölçüləri müvafiq surətdə 20 - 30 x 8 - 12 mm-dir. Yumurtaları çox iri, qapaqcıqlıdır. insanlar və heyvanlar açıq sututarlardan su içəndə, adoleskarilərlə çirklənmiş su bitkiləri ilə qidalananda yoluxurlar. Adoleskarilər bağırsağın selikli qişasına daxil olub, qaraciyərə və öd axarlarına miqrasiya edir. Orada marit hala qədər yetişir və 3 - 4 aydan sonra yumurta ifraz etməyə başlayır. İnkubasion dövr 1 həftədən 8 həftəyə qədərdir. Xəstəliyin ilk mərhələsində klinik təsvirdə allergiya simp- tomları üstünlük təşkil edir, qaraciyər böyüyə və ağrı verə bilər. Sonrakı dövrlərdə qaraciyərin funksiyası, həzm prosesi pozulur, xəstə taqətdən düşür. Müalicə üçün 30-60 mq/kq sutkalıq dozada bir kursa 0,3 q/kq xloksil tətbiq edilir. Proqanimoz. Törədicisi ağciyər sorucusudur. Yumur- ta-şəkillidir, ölçüsü 7,5-13 x 4-8 mm-dir. Bədəninin səthi tikancıqlarla örtülüdür. Yumurtaları ovalşəkilli, qapaq- cıqlıdır. Parazitin son sahibləri və invaziya ocağı bəlğəmlə (nadir hallarda nəcislə) helmint yumurtalarını xaricə ifraz edən insan, pişiklər, itlər, donuzlar və ətyeyən vəhşi heyvanlardır. Ara sahibləri şirin su molyusklarıdır. Əlavə sahibləri şirin su krabları və xərçənglərdir. downloaded from KitabYurdu.org
334
İnkubasiya dövrü bir neçə gündür. İnvaziyanın erkən mərhələsi üçün enterit, hepatit və təhlükəsiz gedişli aseptik peritonit simptomları xarakterikdir. Bu mərhələdən sonra cavan qurdların parazitliyi nəticəsində plevra-ağciyər sindromu inkişaf edir. Həmin sindrom bronxit, ocaqlı pnevmoııiya, çox vaxt ekssudativ plevrit simptomları ilə müşayiət olunur. Bu mərhələdə bəlğəmdə helmint yumur¬taları tapılmır. Müalicə zamanı sutkada 2-3 dəfə yeməkdən sonra 40 mq/kq bitinol təyin edilir; yaşlılara bir müalicə kursunda 300 - 400 mq/kq bitinol verilir. Simptomatik və patogenetik terapiya aparılır. Teniarinxoz. Törədicisi öküz soliteri və qarmaqsız soliterdir. Lentvarı bədəni çoxlu sayda buğumlardan iba¬rətdir, uzunluğu 7-18 m-ə çatır. Qurdun başcığmm dia- metri 1,5-2 mm-dir, dörd sormacı (sorucu orqanı) var. Bədəninin distal hissəsində yetkin buğumların ölçüsü 20-30 x 12 mm- dir, uzunluğu enindən artıqdır. Bir yetkin buğumda 170000-dək yumurta, yumurtaların da içində rüşeym (onkosfer) olur. Teniarinxoz helmintoz-antroponozdur son sahib və invaziya ocağı insandır. Yoluxandan 2 - 3 ay sonra insanın nazik bağırsağında parazitlik edən strobiladan vaxtaşırı yetkin uc buğumları qopur. Onlar ya nəcislə xarici mühitə ifraz olunur ya da defekasiya aktından asılı olmayaraq bağırsaqdan aktiv surətdə çıxır. Hər buğumda 150000-dək yumurta olur, bunlar buğumdan ya insanın bağırsağına, ya da onun orqanizmindən kənara çıxır və xarici mühitə yayılır. Ara sahib qaramaldır. Onun əzələarası birləşdirici toxumasında sürfə mərhələsi sistiserk formalaşır. Sistiserk 4 ay keçdikdən sonra insan üçün invazion olur. insan kifayət qədər emal edilməmiş invaziyalı qara- . mal əti yeyən zaman yoluxur. 2 aydan sonra helmint yetkinləşir və bir neçə on il parazitlik edir. Xəstələrdə ürəkbulanması, qarında qurultu, meteorizm, vaxtaşırı və ya tez-tez olur. Zəif xəstələrdə invaziya ağır nevroloji simptomlarla - downloaded from KitabYurdu.org 335
başağrısı, başgicəllənmə, ürəkkeçmə, yuxunun pozulması, hətta qıcolmalarla müşayiət olunur. Qan¬da yüngül leykopeniya və eozinofıliya olur, invaziyanm gedi¬şində aradan qalxır. Xəstələrdə yüngül anemiya inkişaf edir. Dehelmintizasiyası üçün fenosaldan geniş istifadə olunur. Erkək ayıdöşəyinin efirli ekstraktı geniş işlədilir. Bu preparat böyüklərə 4,5 - 5,5 q təyin olunur. 2 yaşlı uşaqlar üçün doza 1 q, 3 yaşlılar üçün - 1,5 q, 4 yaşlılar üçün 2 q, 5 - 6 yaşlılar üçün 2 - 2,5 q, 7 - 10 yaşlılar üçün 3 q, 11 - 16 yaşlılar üçün 3,5 - 4,0 q təşkil edir. Difiilobotrioz. Difillobotrioz - peroral biohelmintoz, zoonozdur. Son sahibi və invaziya ocağı nazik bağırsağında parazitlik edən yetkin helmint olan insan və nadir hallarda ■ balıq yeyən heyvanlardır. Birinci ara sahibləri ibtidai avarayaqlı xərçənglər, ikinci sahibləri balıqlardır. Onların orqanizmində pleroserkoidlər formalaşır. İnsan yoluxmuş, yaxşı bişməmiş, duzlanmamış balığı və ya onun kürüsünü yeyəndə invaziyalanır. Böyümüş qurd insanın bağırsağında 10 ilə qədər yaşayır. İnvaziyaya həssaslıq ümumidir. Bəzi adamlarda zəiflik, başağrısı, başgicəllənmə, iş qabiliyyətinin azalması, mədə-bağırsaq yolu fəaliyyətinin pozulması əlamətləri, ürəkbulanma, bəzən qusma, yemək və defekasiya proseslərilə əlaqədar qarında ağrılar, qurul¬tu, meteorizm olur, bağırsaq fəaliyyəti pozulur. Difillobotriozun profilaktikasında əsas şərt invaziya . olunmuş adamların dehelmintləşdirilməsi, sututarların nəcislə çirklənmədən qorunmasıdır. Askaridoz. Askaridoz - peroral geohelmintoz, antro- ponozdur. Son sahibi və vahid invaziya ocağı insandır. Onun nazik bağırsağında cinsi yetkin askaridlər parazitlik downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|