S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
372
infarktının əmələ gəlməsinə zəmin yaradır. Miokard infarktı bu gün ölkəmizdə və bütün dünyada ölümə ən çox səbəb olan xəstəliklərdən biridir. Siqaret çəkənlər arasında çəkməyənlərlə müqayisədə, həm infarkt, həm də infarktdan ölüm təsadüfləri 10 dəfə daha çox müşahidə edilir. 4.
Hafizə zəifləyir, çünki damarlar kirəcləşir. Əhvali- ruhiyyə pozulur, yuxusuzluq əmələ gəlir. Dəridə qırışlar yaranır. Hamilə qadınların hələ doğulmamış uşaqları ana bətnində zərər çəkir: cılız, zəif uşaqların doğulması, hətta • ölüdoğulma ehtimalı artır. Siqaret çəkənlərin yanında oturanlar da siqaretdən zərər çəkir, evdə siqaret çəkən ata öz uşaqlarını da zəhərləyir. Siqaret çəkməyə vərdiş etməyənlər heç bir zaman bu işə başlamasınlar, çəkənlər isə tərgitməyin yollarını axtarsınlar. Zərərli vərdiş yaradan maddələr Zərərli vərdiş yaradan maddələr dedikdə, ilk ağla gələn alkohol olur. Alkohol zərərli vərdiş yaradan maddələrdən ən ' birincisi olmaqla bərabər, bura başqaları da əlavə oluna bilər. Bunlardan morfm, heroin, həşiş, LSD (lizergin turşu¬sunun dietilamidi) ən çox yayılmış olanlarıdır. Hətta tibbdə istifadə olunan sakitləşdirici (hipnosedativ), yuxugətirici (barbituratlar), təlqinedici (amfetaminlər) dərmanlar və narkotik maddələr də diqqətsiz və uzun müddət qəbul edildikdə, zərərli vərdiş (asılılıq) əmələ gətirir. Narkotik maddələr. Bu ad altında verilən maddələrin əksəriyyəti xaşxaş bitkisindən iki yolla əldə edilir: 1. Xaşxaş bitkisinin toxumu yetişməmişdən əvvəl bıçaqla kəsilir və axıb tökülən mayenin gündə quru¬masından əldə edilən tiryək saqqızından hasil edilir. 2. Yetişmiş toxumu qurumuş artıqlarından əldə edilir. downloaded from KitabYurdu.org 373
Xaşxaş bitkisinin toxumundan əldə edilənlər: tiryək, morfın, kodein, tebain, hidromorfın, heroin (yarımsintetik). Meperidin və metadon isə tamamilə sintetik üsulla laboratoriyalarda hazırlanan narkotik maddələrdir. Meta- dondan heroin mübtəlalarının müalicəsində daha az zərərli bir maddə kimi istifadə edilir. I Narkotik maddələr ağrıkəsici və yuxugətirici kimi işlədilir. Məsələn, morfin çox şiddətli ağrıları olan xərçəng xəstəliyinə tutulanlara ağrıkəsici dərman kimi həkim nəzarəti altında verilir. Kodein öskürəkkəsici maddə kimi işlədilir. Zərərli vərdiş yaradan dərmanlar aşağıdakı kimi səciyyələndirilə bilər: həmin maddələr mərkəzi sinir siste¬mində, yəni beyində, beyincikdə və onurğa beynində nəzərə çarpan dərəcədə dəyişiklik və ya depressiya törədir və nəticədə insanın təfəkküründə, xasiyyətində və zehni qabiliyyətində dəyişikliklər olur: davranışı, bədənində gedən maddələr mübadiləsi pozulur. ' ' Belə maddələrdən istifadə edən şəxslərdə iki cür zərərli vərdiş olur. Psixi asılılıq. Zərərli vərdişlərə mübtəla olmuş bir şəxsin, məsələn bir alkoholikin və ya narkomanın içkini, yaxud narkotik maddələri davamlı olaraq qəbul etmək arzusu meydana gəlir. Alkoholik içkini, narkoman narkotik maddələri müəyyən zamanlarda tapa bilməzsə və ya istifadə etməzsə, o zaman onlarda psixi rahatsızlıq, kefsizlik və əsəbilik əmələ gəlir.
Fiziki asılılıq. Alkoholik və ya narkoman, yəni içkiyə və ya narkotik maddələrə mübtəla olmuş şəxs bu işə elə vərdiş edir ki, onun bədən hüceyrələrinin normal fəaliyyətdə olması müəyyən zamanlarda alkoholun qəbul edilməsindən asılı olur. Alkoholun kəsilməsi mübtəla olmuş şəxsdə downloaded from KitabYurdu.org
374
abstinensiya («məhrumiyyət mənzərəsi», özünü saxlama) adlandırılan vəziyyətin yaranmasına səbəb olur. Belə şəxs pis xəyallar görür, gözünün qabağına ilan, əqrəb kimi heyvanların gəldiyini söyləyir. Alkoholizm Alkohol sözü ərəb dilində kirpikləri boyamaq üçün işlədilən pudra şəklindəki toz mənasını verən «əl-kuhl» kəlməsindən əmələ gəlib, bütün Qərb dillərinə keçmişdir. Dilimizdə isə göstərilən formada işlənir. Alkohollu içkilər. Alkohollu içkilər taxıldan və 9 meyvədən əldə edilir, insanlarda sərxoşluq vəziyyətini yaradan, yəni əsl zərərli olan daha çox içkilərdəki etil aikoholu deyilən kimyəvi maddədir. Hər bir içkidə fərqli nisbətlərdə etil aikoholu vardır. Pivə də spirtli içkidir, ancaq alkohol dərəcəsi digərlərinə nisbətən bir az aşağıdır. içki içən şəxsin orqanizmində etil aikoholu sürətlə sorularaq, qana keçir, qan dövranı vasitəsilə bədənin bütün orqanlarına yayılır və istisnasız olaraq, bədənin bütün hüceyrələrinə təsir edir. Deməli, içkinin nəinki bədənin hər bir orqanına, hətta onun hər bir hüceyrəsinə istisnasız zərəri vardır. Alkohol insan bədənində qaraciyərdə oksidləşir, yəni yanır. Burada o, sıı və karbon-dioksidə qədər parçalanır. Az bir hissəsi böyrəklər vasitəsüə və nəfəslə ağızdan xaric olunur, buna görə içki içmiş şəxslərin nəfəsi alkohol qoxuyur. Alkohol keyləşdirici, yəni yuxugətirən bir maddədir. Qanla beyinə gedir və məhz orqanizmin idarə mərkəzi olan beynin fəaliyyətini pozur. Hər şeydən əvvəl, qəra.rsızlığa səbəb olur, insanın mühakimə qabiliyyətini aradan qaldı¬rır. Sərxoş bir şəxs ayıq ikən yol vermədiyi hərəkətlər edir. Alkohollu içkilər, bundan başqa, görmə qabiliyyətini və gözəl nitqi də downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|