S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
392
Tibbi yardım zamanı, ilk növbədə, təsir edən amili kənar etmək lazımdır. Belə ki, zədələnmiş adamı isti yerdə yerləşdirmək, bu mümkün olmadıqda, onu qalın paltarla təmin etmək vacibdir. Əynində yaş paltar varsa, dəyişmək, quruları ilə əvəz etmək lazımdır. Əgər toxumalarda heç bir dəyişiklik yoxdursa, zədələnmiş nahiyəyə spirt və ya odekolon çəkərək sürtülür. Xəstəni qızdırmaq üçün + tədbirlər həyata keçirilir, imkan olduqda, xəstəni isti su vannasına salırlar. Dərinin zədələnmiş səthinə spirt sürtüb steril sarğı qoyulur. Elektrik zədələnmələri * Bunlar mərkəzi sinir sisteminə elektrik cərəyanı təsir etdikdə baş verir. Yüngül zədələnmədə qısamüddətli Özündəngetmə halı olur. Ağır zədələnmədə adam huşunu itirir, nəfəsi və ürək fəaliyyəti zəifləyir. Zədələnmiş adam cərəyan vuran anda, bəzən isə ondan bir neçə saat və ya bir neçə gün sonra ölə bilər. İlk tibbi yardım kimi elektrik cərəyanı amilini aradan qaldırmaq, kəsmək lazımdır. Bu çox ehtiyatla görülməlidir ki, yardım göstərənin özü də elektrik zədələnməsinə məruz qalmasın. Buna görə hər bir şəxs, elektrik haqqında bəzi məsələləri bilməlidir. O, bilməlidir ki, zədələnmiş adama əl ilə toxunmaq olmaz. Ələ ya rezin əlcək geyməli, ya da quru parça sarınmalıdır. Quru taxta parçasından istifadə olunmalıdır. Taxtanı ya öz ayağının, ya da zədələnmiş şəxsin ayağı altına yerləşdirə bilər. Elektrik məftilinə toxunmaq olmaz. Bunun üçün cərəyan mənbəyini şəbəkə¬dən açmaq lazımdır. Elektriki kənarlaşdırdıqdan sonra şəxsi uzandırıb, əgər tənəffüsü pozulubsa, süni tənəffüs verilir, ürək nahiyəsi masaj edilir. Naşatır spirti iylədirlər. Bədənin zədələnmiş nahiyəsinə steril sarğı qoyurlar. downloaded from KitabYurdu.org
393
İstivurma və günvurma # isti sexlərdə işləyən şəxslərdə, həmçinin isti otaqda gər¬gin fiziki iş, isti havada inşaat işləri, yayda uzunmüddətli hərbi yürüşlər zamanı orqanizmin həddən artıq qızması istivurmaya səbəb olur. Günəş şüalarının örtüksüz başa bilavasitə təsiri nəticəsində günvurma törənir. Bunların əsas əlamətləri oxşardır: temperaturun 40-41 dərəcəyə çatması, tənəffüsün 2 dəfə, nəbzin 2-3 dəfə artması və s. Sifətin qızarması, güclü tərləmə, səndələmə, başgicəl¬lənməsi, başağrıları, halsızlıq və s. müşahidə edilir. İlk tibbi yardım göstərərkən, xəstəni sərin yerdə yerləşdirmək, bədənini yaş dəsmalla silmək, su içirtmək lazımdır. Adam huşunu itirdikdə gicgahlarına naşatır spirti sürtür, nəfəsi kəsilərsə, süni tənəffüs verilir, ürək xaricdən masaj edilir. Süd vəzilərinin xəstəlikləri Süd vəzilərinin geniş yayılmış xəstəliklərindən süd vəzilərinin iltihabı (mastit) və şişləri, əsasən, qadınlarda olur. Mastitin əsas əlamətləri: süd vəziləri şişir, qızarır, yerli temperatur qalxır, xəstə özünü narahat hiss edir. Müalicə, əsasən, cərrahi yolla aparılır. İrin çıxarılır, sarğı qoyulur. Süd vəzisinin şişi xoşxassəli və bədxassəli ola bilər. Hər ikisi vaxtında və düzgün diaqnoz qoyulduqdan sonra cərrahi yolla müalicə edilir, yəni şiş və ya vəzi kəsilib çıxarılır. Müali¬cənin nəticələri onun başlanması vaxtından çox asılıdır. Appendisit Nazik bağırsağın yoğun bağırsağa keçdiyi yerdə kor bağırsaqdan soxulcanabənzər çıxıntı (appendiks) başlanır ki, bunun da iltihabına downloaded from KitabYurdu.org 394
appendisit deyilir. Səbəbi appendiks çıxıntısı içərisinə iltihabtörədici mikrobun düşməsidir. Əsas simptomu ağrıdır. Ağrı sağ qalça və ya göbək nahiyəsində olur. Temperatur bir qədər qalxır, qusma və ürəkbulanma baş verir. Müalicəsi operativdir. Cərrahi əməliyyat düzgün aparıldıqda, 3-4 günə xəstə sağalır və 7-ci gün tikiş sökülür. Diş xəstəlikləri Dişlər müxtəlif vəzifə yerinə yetirir və həmin vəzifədən asılı olaraq dişlərin formaları da müxtəlifdir. Kəsici dişlər paz, köpək dişləri romb, azı dişləri dəyirmiləşmiş düzbucaqlı, kub və digər formalarda olur. 379
Forma və vəzifəsinə görə süd dişləri üç, daimi dişlər dörd qrupa bölünür. Süd dişləri kəsici, köpək və azı dişlərə ayrılır. Hər çənənin yarısında 5 süd dişi: 2 kəsici, 1 köpək və 2 azı dişi olur. Daimi dişlərdən fərqli olaraq süd dişlərində kiçik azı və ağıl dişləri olmur. Mina təbəqəsinin keçiricilik qabiliyyəti vardır. Odur ki, ağız suyunun tərkibində olan qeyri-üzvi və üzvi maddələr minaya daxil olub ona nüfuz edə bilir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, dişin minası regenerasiya (yenidən bərpaolma) qabiliyyətinə malik deyildir, onun zədələnmiş hissəsi yenidən bərpa olunmur. Mina təbəqəsi dişi xarici mühitin müxtəlif təsirlərindən qoruyur. Odur ki, dişin mina təbəqəsinin qorunmasına xüsusi fikir vermək lazımdır. Mina təbəqəsinin altında dentin maddəsi yerləşir. Dentin maddəsi dişin əsas kütləsini təşkil edir. O, dişin həm tac, həm də kök hissəsində olub, dişin mina maddəsinə nisbətən az minerallaşdığmdan, bir qədər yumşaq olur. Dişin minasından fərqli olaraq, dentin regenerasiya qabiliyyətinə malikdir. Dentin dişin sərt toxumalarının qidalanmasında, dişin inkişaf və mühafizə olunmasında iştirak edir. downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|