S. C.ƏLİyev, H. M. Haciyeva, N. C. MİKayilzadə TİBBİ
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
395
Sement maddəsi yalnız dişin kökünün dentin maddə¬sini nazik təbəqə kimi xaricdən örtür. Sement maddəsi quruluşca sümük toxumasına oxşasa da, tərkibində qan damarlarının olmaması ilə ondan fərqlənir. Sement maddəsi dişin çənə sümüyünə birləşməsində iştirak edir. Dişin yumşaq toxumaları dişin özəyindən (pulpa), diş ətindən və periodontdan ibarətdir. Dişin özəyi (pulpası) dişin daxilindəki boşluqda yerləşir. Diş tacı daxilindəki boşluq diş tacının formasına oxşayır, ancaq ölçüsü kiçik olur və dişin kökündəki kanala keçir. Bu kanal isə diş kökünün zirvəsində olan dəliklə qurtarır. Həmin dəlikdən dişin daxilinə sinir, arteriya damarları keçir, vena və limfa damarları xaric olur. Dişin pulpası birləşdirici toxumadan ibarətdir. O, sinir ucları, arteriya, vena, limfa damarları ilə zəngindir. Pulpa dişin inkişafında, formalaşmasında, qida¬lanmasında, mühafizə olunmasında mühüm rol oynayır. insanın həyatında dişlərin rolu çox böyükdür. Onlar sağlamlıq və gözəllik rəmzidir. Dişlərin əsas vəzifəsi, hər şeydən əvvəl, qida maddələrini mədə- bağırsaq sistemində mənimsənilməyə yararlı hala salmaq, yəni xırdalamaqdır. Sağlam dişlər mədə-bağırsaq sisteminin müxtəlif xəstəliklə¬rinin qarşısının alınmasında iştirak edir. Dişlərin vəzifəsi qidanı çeynəməklə bitmir. İnsan dişlərin köməyilə qidanı hiss edir, onun bərkliyini, ölçüsünü müəyyən edir, zərərli yad cisimlərin qida borusuna düşməsinə imkan vermir. Dişlər nitqdə də iştirak edir. Ön dişlər olmadıqda, ya çox qısaldıqda sözlərin tələffüzü çətinləşir və danışıq aydın olmur. Dişlər töküldükdə yanaqlar batır, dodaqlar sallanır, alt çənə irəli çıxır. Belə şəxslər yaşlarına nisbətən çox qoca görünürlər. Dişlər orqanizmin bir hissəsi kimi onunla vəhdət təşkil edir. Dişlərin digər orqanlarla sıx əlaqəsi, əsasən sinir, qan və limfa vasitəsilə həyata keçirilir. Odur ki, bir sıra sistem və orqanların xəstəlikləri müxtəlif diş xəstəlik¬lərinin əmələ gəlməsinə və ya onların daha kəskin cərəyan downloaded from KitabYurdu.org 396
etməsinə səbəb olur. Daxili sekresiya vəzilərinin (endokrin sisteminin) fəaliyyətinin pozulması diş-çənə sistemində dəyişikliklər törədir. Qalxanabənzərətraf (paratiroid) vəzinin xəstəliyi zama¬nı orqanizmdə kalsium mübadiləsi pozulduğu üçün dişlər tez çürüyür. Orqanizmdə D vitamini çatışmadıqda, raxit xəstəliyi baş verir. Bu zaman orqanizmdə duz mübadiləsi, xüsusən fosfor və kalsium mübadiləsi pozulduğu üçün sümüklər yumşalır, çənə və dişlərin normal inkişafı pozulur. Ümumi orqanizmin xəstəlikləri müxtəlif diş xəstəliklə¬rinin yaranmasına səbəb olduğu kimi, orqanizmin ayrılmaz hissəsi olan dişlərin də xəstəlikləri bir sıra ümumi xəstəliklərin törənməsinə zəmin yaradır. Dişin, dişətrafı toxumaların xəstəlikləri qastrit, mədə və onikibarmaq bağırsaq xorası, qaraciyər, ürək, böyrək xəstəlikləri, poliartrit və digər ümumi xəstəliklərin əmələ gəlməsinə təsir göstərir. Uşaqların diş-çənə sistemindəki patoloji dəyişikliklər arasında, diş sıralarının və dişlərin anomaliyaları, defor- masiyaları mühüm yer tutur. Diş-çənə sisteminin qeyri- normal inkişafı uşaq ana bətnində olarkən baş verirsə - anomaliya, uşaq anadan olduqdan sonra əmələ gəlirsə - deformasiya adlanır. Başqa sözlə, anomaliya anadangəlmə, deformasiya isə qazanılma olur. Uşaq böyüdükcə anomaliya və deformasiyalar da inkişaf edir ki, bu da çeynəmə aparatının funksiyasını pozur, uşağın xarici görünüşünü dəyişir, funksional və estetik dəyişikliklər baş verir. Uşaqda anomaliya və deformasiyaların əmələ gəlməsi valideynlərin, körpələr evi, uşaq bağçası tərbiyəçilərinin, tibb işçilərinin nəzərindən qaçdıqda, qeyri-normal inkişaf
dərinləşərək, uşağın
sifətini eybəcərləşdirir, çeynəmə apara¬tının, mədə-bağırsaq sisteminin fəaliyyətini pozur. Bütün bunlar isə uşağın normal fiziki və mənəvi inkişafına mənfi təsir göstərir. downloaded from KitabYurdu.org 397
Ana bətnində diş-çənə ariomaliyalarma səbəb olan amillərdən biri irsiyyətdir. Bundan başqa, ananın hamiləlik dövründə keçirdiyi xəstəliklər, hamilə qadının ağır fiziki işlər görməsi, dar, uyğun olmayan geyimlərdən istifadə etməsi də ana bətnində diş-çənə anomaliyaları törədən amillərdən hesab edilməlidir. Raxit xəstəliyində dişlərin sərt toxumaları tam inkişaf etmir. Belə dişlər kələ-kötür, ləkəli olur, tez sürtülür, kariyes xəstəliyi ilə tez zədələnir. Müəyyən edilmişdir ki, raxitli uşaqların 67,1%-də çeynəmə aparatının deformasiyaları olur. Diş-çənə sisteminin patologiyası. Diş-çənə deforma¬siyalarını törədən əsas amillərdən biri erkən yaşlarda uşağın diş-çənə sistemində baş verən patoloji prosesdir. Diş-çənə anomaliya və deformasiyaları 3 qrupa bölü¬nür: dişlərin anomaliyaları; diş sıralarının anomaliya və deformasiyaları; dişləmin anomaliyaları. Kariyes xəstəliyi və onun profilaktikası. Kariyes sözü¬nün hərfi mənası dişin çürüməsi deməkdir. Hazırda kariyes dedikdə dişin sərt toxumalarının ocaqlı, məhdud demine- rallaşması nəticəsində dişdə qüsur əmələ gəlməsi ilə nəticə-lənən patoloji proses başa düşülür. Diş xəstəliklərinin düzgün və səmərəli profilaktikasını aparmaq üçün onu törədən səbəbləri bilmək lazımdır. Dişlərin kariyesi dişin mina təbəqəsində ləkə əmələ gəlməsi ilə başlanır. Ləkə əvvəlcə təbaşirəbənzər rəngdə olur. Ləkə sahəsində mineral maddələr azalır (deminerali- zasiya). Ləkə mərhələsində dişin mina təbəqəsinin tamlığı pozulmur. Dişdə ağrı olmur. Lakin həmin mərhələdə kariyesin qarşısı alınmadıqda və əlverişli şərait olduqda proses dərinləşir. Dişin mina təbəqəsinin tamlığı və möhkəmliyi pozulur. Onun səthi kələ- köti'ırləşir, yumşalır, qüsur əmələ gəlir. Qüsur konusabənzər formada, downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|