S ь azərbaycan miLLİ elmlər akademiYASI YER elmləRİ BÖLMƏSİ
Yüklə 1,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
38 kəndi və b. kənd adları ilə mənşəcə eynidir. Alban tayfasının türk mənşəli olması fikri mövcuddur.1
mövcud deyildir. Ehtimal ki, “Kitabi-Dədə Qorqud” eposunda Arkuri toponimi ilə mənşəcə eynidir. İrəvan xanlığında bir kənd də Arquri adlanırdı.3 Qədim türk dillərində arku - "dağlar arası vadi", yaxud arqu -"dərələrə şaxələnmiş dağ"4 sözündəndir. Ehtimal ki, Arqun çayının adı da türk mənşəlidir. ALIŞAR - Şərur r-nunda kənd adı. Mənbədə Əlişar kimidir.5 Kənd Xələcdaşı adlı dağın ətəyində, Araz çayının sahilində "Alışar" adlı yerdə Kəngərlərin Sofulu tayfasının Kəbirli, Mahmudlu, Dəmirçi, Səbirli (Əli Sabirli-qədim türk mənşəli Sabar, Sabir, Suvar tayfasının adından) və başqa tirələrin məskunlaşması nəticəsində yaranmış- dır.Kənd qədimdə indiki yerindən 500-600 m uzaqlıqda - “Qala içi” adlı yerdə mövcud olmuş, müəyyən tarixi hadisələrdə əlaqədar ola raq indiki yerə köçmüşdür. Toponim türk dillərində aliş - "çay ağzı", "çay kənarı"6 və ar - "tərəf', "əks tərəfdə yerləşən" sözlərindən iba rətdir.
ALIŞAR - İrəvan quberniyasının Şorur-Dərələyoz qozasında (indi Naxçıvn MR-in Şərur r-nunda) aşırım adı .7 ALTAQ - Naxçıvan sancağının Dərə-Şahbuz nahiyəsində Şahbuz kəndinə məxsus əkin yerinin (məzrənin) adı.8 ALMALIDAĞ9 - Şahbuz r-nu Aşağı Remeşin kəndinin şərqində dağ adı. ALOVTƏPƏ - Şərur r-nunda Yurdçu kəndinin şərqində uzunsov formalı təpə adı. Arxeoloji mədəniyyət abidəsidir. ALÇALIDAĞ - Culfa r-nu Ərəfsə kəndinin şimal-qərbində dağ adı. Dağın adı oradakı yabanı alça ağaclarının bolluğu ilə əlaqədardır. Гейбуллаев Г. А. Топонимия Азербайджана, Баку, 1986. 2 İrəvan əyalətinin icmal dəftəri, s. 179. 3 Şopetı. Göstərilən əsəri, s.33. 4
Göstərilən əsəri, s. 58. 3 İrəvan əyalətinin icmal dəftəri, s. 168. 6 Древнетюркский словарь. M., 1969, c.36. 7 Paqiryev D.D. Göstərilən əsəri, s. 13. g
Yenə orada, s.28. 9 39 ALÇAPAN - Ordubad r-nun Biləv kəndinin cənub tərəfində dağ adı. Dağın adı Alı (Əli) şəxs adından və çapan (çapılmış mənasında) söz lərindən ibarətdir.
nahiyəsində kənd kimi qeyd olunmuşdur.1 Bir məlumata görə kənd həm də Anabirt kimi adlanır.2 Lakin XIX əsrin əvvəllərində toponim Anabat kimi yazılmışdır.3 Kəndin adı "tərk edilmiş yer", "abad ol mayan yer", "adam yaşamayan yer" mənasındadır. Bir məlumata görə, Anabad orta əsrlərdə böyük, abad kənd olmuş, lakin sonra dağılmış və kiçilmiş, ona görə də Anabad adlandırılmışdır.4 Bu kən din ərazisi dağlıq olduğuna görə əkinçilik üçün yararsızdır.5 ANAQUT - Ordubad r-nunda kənd.6 Toponim türkmənşəli «ana» və «qut» (yurd) sözlərindəndir. ANBARAS - Ordubad şəhərinin məhəllələrindən birinin adı.7 ANDİ - Ordubad r-nunda yer adı. Türk dillərində ant - "qaravul çəkmək", "keşik çəkmək”8 sözündəndir. AP ACA - Naxçıvan əyalətinin Şərur nahiyəsində kənd adı." ARAZ - Araz hidronimini er. əv. V əsr yunan müəllifi Herodot ilk dəfə qeyd etmişdir. Araz hidronimi və mənası barədə indiyədək bit kin fikir yoxdur. Əslində, Araz qədim türk dillərində əraz, urcz - "xeyirxah" mənasındadır ki,10 bu da qədimdən çayın xalqın təsərrüfat həyatında, xüsusilə suvarma əkinçiliyində rolu ilə əlaqədardır. Araz çay adının qədim türk dillərində olması Azərbaycan xalqının etnik tarixinin qədimliyi baxımından mühüm faktdır.
Arazdəyən. İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında bir kənd Arazdö- İrovan oyalətinın icmal doftori, s. 168. ' Сысоев В.M. Нахчыван на Араксе и древности Нахичеванской АССР . "Известия Азком- етар и с’а, вып. IV . с. 215 3 Статистическое описание Нахичеванской провинции, с. 268 4 Фараджев А.С. Ордубад. Баку, 1970. 5 Статистическое описание Нахичеванской провинции, с.268. İrəvan əyalətinin icmal dəftəri, s. 147. 7 Y enə orada, s. 143. 8 Севортян Э. 'Згимологический словарь тюркских языков, г I. М , 1974, с. 157-158. 9 Naxçıvan sancağının m üfəssəl dəftəri, s.325. 10 Гейбуллаев Г.А. Azərbaycanlıların etnik tarixinə dair. Bakı, 1994. 40 yən adlanırdı.' Arazdöyən Araz çayının sahili yuması ilə əlaqədar ya ranmış addır.
2 Həmin mənbədə İrəvan əyalətinin bir nahiyəsinin adı kimi göstərilmişdir.3 İki yaşayış məntəqəsi arasında yerləşdiyinə görə Aralıq adlanır. ARAÇIQ - Şahbuz r-nunda Keçili kəndinin şərqində kənd adı (3067 m)4. Ehtimal ki,"qalacıq" mənasındadır. ARBATAN - Şərur r-nunda kənd adı. Mənbədə Ərbatan kimi qeyd olunmuşdur.5 Həmin mənbədə kəndin həm də Çörekkəsməz adlandığı göstərilmişdir.6 Ehtimal ki, ərəbcə rabat - hərbi məntəqə mənasındadır.7 Ərəbcə "ar" qoşa və ya qala deməkdir. Arbatan - qoşa batan, məna sındadır. Azərbaycanda XVIII əsrdə Şəki xanlığının ərazisində Arba tan və hazırda Salyan r-nunda Arbatan kənd adları ilə mənaca eyni dir. XIX əsrdə Yelizavetpol quberniyasının Cavanşir qəzasında bir kənd Arabat adlanırdı.8 ARVAN ÇAYI - Culfa r-nunda çay adı. Arvan dağının adı ilə adlan mışdır.
ARVAN - Culfa r-nunda dağ adı. Azərbaycan xanlığının etnik tarixi ilə bağlı qiymətli oronimdir. Dağın adı "Alban (Alvan) dağ" adında 1 <-» r səslərinin yerdəyişməsi nəticəsində yaranmışdır. Yardımlı r- nunda Arvan (a) kənd adı ilə mənşəcə eynidir.9 ARDIC - Şərur r-nunda Danzik kəndinin şimal-şərqində dağ adı. Tam adı "Ardıc dağı"dır. Dağın adı orada bitən ardıc (arça) ağacları nın adı ilə əlaqədardır.
qərbində dağ adı. Ehtimal ki, Əriklidərə adının təhrifidir. Paqiryev D.D. Göstərilən əsəri. İrəvan əyalətinin icmal dəftəri, s. 168. 3 Yenə orada, s.70. 4
5 İrəvan əyalətinin icmal dəftəri, s. 168. 6 Y enə orada. 7 Бартольд В. В. Соч., с. 119. 8 Y enə orada. 9
К этногенезу азербайджанцев, с.350. 41
mal ki, tiirk dillərində arınc - "kanal", "su arxı"2 sözündəndir. Arınc - «Əranc» adlı kənd əyalətinin Qırxbulaq mahalında da qeyd olunmuş dur.
məzrə adı. "Armud ağaclığı olan düz" mənasındadır. ARMUDLU - Naxıvan əyalətinin Dəıə-Şahbuz nahiyəsində yayla adı.3
ARPA - Şərur r-nunda çay adı (Şərqi Arpaçay). Ehtimal ki, çayın suyunun üzündə yabanı arpa bitkisinin olması ilə əlaqədardır. ARPADƏRƏ - Ordubad r-nunda Giiançayın sağ qolunun adı (uz. 10 km). ARPALIQ - Naxçıvan əyalətinin Əlincə nahiyəsində məzrə (əkin yeri) adı.4 Məzrənin adı orada arpa əkilməsi ilə əlaqədardır. ARPAÇAY SU ANBARI -Şərur rayonunda Arpaçay dərəsində ti kilmiş su anbarı. AĞSU - Ordubad r-nunda Yuxarı Əylis kəndinin cənub-qərbində dağ adı. Əsli Arısu dağı. Ehtimal ki, türk mənşəli arıs (orıs) tayfasının5 adını əks etdirir. Arısu-təmiz su mənasında da işlənir.
rəloyəz mahalında da bir kənd Axura adlanırdı. İlk dəfə er. əv. VIII əsrə aid urartu dilində olan mənbədə Akuriani toponimi qeyd edilmişdir.6 Ehtimal ki, çayın adı türk dillərində aqru "sakit", "dinc", "aramlı",7 sözündəndir.
km). Mənbəyini Kcçəltəpə dağından alır.8 Qabaqlıçay da adlanır. ACAKƏN - Şahbuz r-nun Sədərək kəndinin şimal-qərbində dağ adı. ACIKƏHRİZ - İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində (indi Naxçıvan MR-in Şərur r-nunda) kənd adı.9 Kəndin adı orada suyunun acılığına (şorluluğuna) görə Acı kəhriz adlanması ilə əlaqədardır.
4
5 Bu tayfa barədə bax: Гейбуллаев Г.А. К этногенезу азербайджанцев, с 256. 6 Yenə orada, s 182. 7 Севортян. Э. Этимологический словарь тюркских языков, г I. М , 1974, с. 193. g
9 .
Yüklə 1,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|