S ь azərbaycan miLLİ elmlər akademiYASI YER elmləRİ BÖLMƏSİ
Yüklə 1,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İrovan əyalətinin icmal dəftəri, s. 169. 2 Y enə orada, s. 38. 3 Y enə orada. 4 Radlov V.V.
- Kərimov S.K. Azərbaycan SSR cənub-qərb ərazisinin bəzi çay adlarının mənşəyinə dair.
- İrovaıı əyalətinin icmal dəftəri, s. 73. 7 ” Yeııo orada, s. 147. Naxçıvan sancağının müfəssəl doftori, s. 85.
- Göstərilən əsori, s. 47.
- BƏHRUZ KƏNGƏRLİ
- BİLƏ VÇ AY
- İrəvan əyalətinin icmal dəftəri, s. 144. 2 Yenə orada, s. Iе). 3 Y enə orada s. 179. 4 Y enə orada. 5
- İrəvan əyalətinin icmal doftəri, s. 147.
- BİÇƏNƏK
- BOZAXLI
- BOYƏHMƏDSU
- BÖYÜKDÜZ
- Qasımov A., ƏHvev V Şahbuzun boz i etnotoponimləri. "Azərbaycan onomastikası prob
- Irovan oyalolınin icmal dəftəri, s. 147. 5 Naxçıvan sancağının m üfəssəl dəftəri, s.29.
46 BAŞ DİZƏ - Ordubad r-nunda kənd adı. Azərbaycan dilində baş (böyük mənasında) və farsca dizə - "qala" (sonrakı mənasında kənd, məntəqə)1 sözlərindən ibarətdir. BAŞKƏND - Culfa r-nunda kənd adı. Mənbədə Naxçıvan əyalətinin Dərəşam nahiyəsində yerləşdiyi qeyd olunmuşdur.* 2 BAŞKƏND - Ordubad r-nunda kənd adı.3 BAŞKƏND ÇAYI - Culfa r-nunda Əlincəçayın sol qolunun adı. Baş- kənd kəndinin adı ilə adlanmışdır. BAŞKƏND BULAĞI - Culfa r-nunda eyni adlı kəndin yaxınlığında yerləşən bulaq. BAŞ ÇƏMDƏRƏ - Babək r-nunda Vayxır kəndinin cənub-şərqində yer adı. Türk dillərində çəm - "şam"4 və dərə sözlərindən ibarətdir. Şam ağacları bitən dərə mənasındadır. BƏZİRLİK - İrəvan əyalətinin Şərur nahiyəsində kənd adı.5 "Digər adı Vərməziyar".6 Azərbaycan dilinin dialektlərində bəzir - "zəyərək adlı bitki yağı" deməkdir. Keçmişdə işləmə prinsipi və quruluşuna gö rə su dəyirmanını xatırladan bezirxana adlı əldəqayırma maşında şam danlarda gecələr yandırmaq üçün zəyərək bitkisindən yağ alınırdı ki, buna bəzir deyilirdi. Tərtərçayın sol qollarından biri Bəzirxana çayı adlanır.7 Bəzirxana zəyərəkdən bəzir çıxarılan yer mənasındadır. BERDİK - Culfa r-nunda Qazançı kəndinin cənub-şərqində dağ adı. Mənbədə8 Berdik Naxçıvan əyalətinin Əlincə nahiyəsində kənd adı kimi qeyd olunmuşdur.9 BEHZAD BULAĞI - İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində (indi Şə rur r-nunda) kənd adı.10 Maxta kəndinin yaxınlığında yerləşir (yenə orada). Kənd oradakı "Behzad bulağı"nın adı ilə adlanmışdır. İrovan əyalətinin icmal dəftəri, s. 169. 2 Y enə orada, s. 38. 3 Y enə orada. 4 Radlov V.V. Göstərilən lüğəti, 111, 2, s. 1936. 5 İrəvan əyalətinin icmal dəftəri, s. 73. 6 Y enə orada. 7 Kərimov S.K. Azərbaycan SSR cənub-qərb ərazisinin bəzi çay adlarının mənşəyinə dair. Azərbaycan EA Xəbərləri, Yer elmləri seriyası, 1984, № 3, s. 108. g
9 Y enə orada. 10 Radlov V.V. Göstərilən lüğəti. II, 1996. 47 BEHZAD BULAĞI M ƏZRƏSİ - İrəvan əyalətinin Karbi nahiyə sində (indi Şərur r-nunda) məzrə adı.1 "Qarabulaq kəndinin məzrəsi- dir" (yenə orada). BEHRUD - Ordubad r-nunda kənd adı. Mənbədə Naxçıvan əyaləti nin Azadçiran nahiyəsində kənd kimi qeyd olunmuşdur.2 Toponim qədim fars dilində beh "xoş məramlı", "xeyirxah" (bax: Vayxır) və rud "çay", "axan su", "kiçik dağ çayı" sözlərindən ibarətdir. Qədimdə Amu-Dərya çayı da Behrud adlanırdı. BERTAQ - Naxçıvan əyalətinin Azadçiran nahiyəsində (indi Naxçıvan MR Ordubad r-nunda) kənd adı.3 Ehtimal ki, sami mənşəli akkad dilində birtu - "qala" və türk dillərində taq - "dağ” sözlərindən ibarətdir. BETQUŞ - Naxçıvan əyalətinin Şorluq (Şurut) nahiyəsində kənd adı.4 BƏDƏŞXAN - Babək r-nunda kənd adı. Bodəxşan adının ”x" və "ş" səslə rinin yerdəyişməsi (metatezası) nəticəsidir. Mənbədə Bədəxşan kimidir.5 Orta Asiyanın bir sıra qədim adları ilə Naxçıvan MR ərazisindəki toponim lərin mənaca vo mənşəcə eyniliyi diqqəti cəlb edir (Qaşqar, Qaraçuq, Tu- lus, Ordu, Çalxan və s.). Bədəxşan Orta Asiyada Amu-Dərya çayının yuxa rı axınında qədim ölkə adıdır. Bədəxşan Tacikistanda muxtar vilayət və Əfqanıstanda coğrafi əyalətin adıdır. Ehtimal ki, erkən orta əsrlərdə Orta Asiyadan gəlmiş türk tayfalarının gətirdikləri adlardandır. BƏYDİLİ - İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində (indi Naxçıvan MR Şərur r-nunda) kənd adı.6 "Başqa adı Köçəri abaddır" (yenə orada). Səlcuq oğuz tayfalarından Bokdili tayfasının adını əks etdirir. BƏNLİ YATI - XIX əsrdə Naxçıvan əyalətinin Naxçıvan qozasında kənd adı.7 BƏNDƏR - Şahbuz r-nunda yer adı. BƏNƏNYAR - Culfa r-nunda kənd adı. Mənbədə Naxçıvan əyalətinin Əlincə nahiyəsində kənd adı kimi qeyd olunur.8 Türk dillərində bələn - "vadi", "aşağı yer"9 və yar - "dərə", "yarğan" sözlərindən ibarətdir. İrovaıı əyalətinin icmal dəftəri, s. 73. 7
Naxçıvan sancağının müfəssəl doftori, s. 85. 4 Yenə orada. 5 Yenə orada. 6 İrovan əyalətinin icmal doftori, s. 38. Paqiıyev D.D. Göstərilən əsori, s. 47. g .
İrəvan əyalətinin icmal d əftər i, s. 139. 9 Radlov V.V. Göstərilən lüğəti, IV. 2, s. 1712. 48 BƏLƏÇİ - Naxçıvan əyalətinin Qarabağ nahiyəsində qışlaq adı.1 Əsli Bilicidir. Kəngərlərin Bilici tayfasının məskunlaşması nəticə sində yarandığına görə Bilici etnonimini əks etdirir.
bəlgə "nişan" sözündəndir. Bundan başqa bəlgə döyüşdə qalxanı əvəz edən əşyaya (ağaca) da deyilir.
2
BİLƏV - Ordubad r-nunda kənd adı. Naxçıvan əyalətinin Azadciran nahiyəsində Bilav kimi qeyd olunmuşdur.3 Mənbədə kənd həm də Ağacanlı adlandırılmışdır.4 Bu məlumatdan aydın olur ki, kənd "Bi ləv" adlı yerdə Ağacanlı adlı nəslin məskunlaşması nəticəsində ya ranmışdır. Biləv kəsici alətləri itiləmək üçün istifadə edilən daş. Kəndin yaxınlığında "Bilav" mineral bulaqları vardır5 (bax: s. 35-də Biləvqaya barədəki yazı).
adı. Dağ onun ətəyindəki düzən yerdə maldar ellərin binələrinin adı ilə adlanmışdır.
minin adı ilk dəfə "Kitabi - Dədə Qorqud" eposunda Səkrəyin bo yunda çəkilmişdir. Dərəşam kəndindən yaranmış kənd İkinci Dərə şam adlanır. Dərəşam toponimi Azərbaycan dilində dərə vo şam söz lərindən ibarət olub, «işıqlı dərə» mənasındadır. «Şam» həm də çay sahillərindəki sıx qamışlığa da deyilir. BİST - Ordubad r-nunda kənd adı. Mənbədə Naxçıvan əyalətinin Azadciran nahiyəsində kənd adı kimi qeyd olunmuşdur.6 İran dillə İrəvan əyalətinin icmal dəftəri, s. 144. 2 Yenə orada, s. Iе). 3 Y enə orada s. 179. 4 Y enə orada. 5 Савина В.И. Словарь географических терминов и других слов, формированных топони мов Ирана. М., 1972, с.273. İrəvan əyalətinin icmal doftəri, s. 147. 49 rində bəst "vadi"1 sözündəndir. Kənd Zəngəzur sıra dağlarının ətək lərində, iki çay arasındakı vadidə yerləşir. BİST - Ordubad r-nunda Bist kəndinin şimalında, Ələhi çayının sol sahilində bulaq adı. Bist kəndinin adı ilə adlanmışdır. BİÇƏNƏK - Şahbuz r-nunda kənd adı. Qədim türk mənşəli Peçeneq tayfasının adını əks etdirir. Tədqiqat göstərir ki, Azerbaycan ərazi sində peçeneqlər iki vaxtda gəlib məskunlaşmışlar. Eranın əvvəllə rində Kəngərlərlə birlikdə hunların tərkibində və erkən orta əsrlərdə şimaldan xəzərlərin və qıpçaqların tərkibində2. Biçənək kəndi məhz eranın əvvəllərində gəlmiş Peçeneq tayfasının adı ilə əlaqədardır. XII əsrdə Səlcuq oğuzlarının da bir tayfası Biçənək adlanırdı.3
neq tayfasının adını əks etdirir. BİÇƏNƏK - Şahbuz r-nunda Zəngəzur silsiləsində aşırım (hünd. 2348 m.). Yevlax-Naxçıvan şosse yolu bu aşırımdan keçir. Qədim türk mənşəli Peçeneq tayfasının adını əks etdirir.
1174 m.) adı. Dağın adı onun üst süxurunun boz rongli gildən ibarət olması ilə əlaqədardır. Yerli əhali içərində Bozağıl də adlanır.
dağ adı.
BOYƏHMƏD - Culfa r-nunda kənd adı. Türk dillərində boy - "tay fa", "qobilə", "nəsil" sözündən və Əhməd şəxs adındandır. BOYƏHMƏDSU - Culfa r-nunda çay adı. BV ZQ O V - Naxçıvan əyalətinin Mülki-Arslan nahiyəsində kənd adı.4 BUZQOV Babək r-nunda dağ adı. Yerli əhali içərisində Bızqov kimi də tələffiiz olunur. Dəvəçi r-nundakı Bızqov dağının adı ilə eyni mənadadır. BULQAN - Babək r-nunda kənd adı.5 Monqol dilində bulqaan - "yurd", "düşərgə", türk dillərində isə "bulmaq", "tapmaq", "əldə et mək" sözündəndir.
Yüklə 1,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|