S ь azərbaycan miLLİ elmlər akademiYASI YER elmləRİ BÖLMƏSİ

58

DİZƏ  -  Culfa  r-nunda  kənd  adı.  Keçmiş  tam  adı  Cəfərxan  Dizə  və 

həm  də Allahverdi  Dizəsi  olmuşdur.  XIX əsrin  əvvəllərinə aid mən­

bədə  kəndin  "Dizə  Hacı  Allahverdi"  adlandığı  qeyd  edilmiş  və onun 

4  evdən  ibarət  olması  göstərilmişdir.1  Fars  dilində  dizə  -   "qala", 

"kənd",  "məntəqə" deməkdir. Bax:  Dizə.

DİZƏ -  Şərur r-nunda kənd adı.

DİKDAŞ - Culfa r-nunda dağ adı.

DİRİDAĞ  -  Ordubad  r-nunda  Yuxan  Əylis  kəndinin  şimal-qərbində 

dağ adı.  "Məbəd olan dağ,  pirdağ"  mənasındadır.

DIRNIS  -  Ordubad r-nunda kənd.  Mənbədə Ordubad qəzasının Azadci- 

ran nahiyəsində kənd kimi qeyd olunmuşdur.*

 2  XIX əsrdə həm də Demis 

kimi  yazılmışdır.3  XIX əsrin əvvəllərinə aid başqa mənbədə  isə kəndin 

adı Demiz kimidir.4 Farsca «qapısız kənd» mənasını verir.

DOLANAN - Şərur r-nunda Gümüşlü kəndinin şimal-şərqində dağ adı. 

DÖVLƏTABAD - Naxçıvan əyalətinin Karbi  nahiyəsində (indi Nax­

çıvan MR Şərur r-nunda) kənd adı.

DUZDAĞ  -  Şərur  r-nunda  Dəmirçi  kəndinin  şimal-şərqində  dağ 

(hünd.  1173  m) adı.

DÜDƏNGƏ  -  Şərur  r-nunda  kənd  adı.5  Fars  dilində  "iki"  və  Azər­

baycan  dilində  dəngə  -"nəsil",  "məhəllə",  bir  qrup  qohum  adamın 

yaşadığı  yer"6  sözlərindən  ibarətdir.  Muğan  bölgəsində  döngə  sözü 

indi  də  işlənir.  XIX  əsrdə  Azərbaycanda  düngə  həm  də  müəyyən 

ölçüdə  torpaq  sahəsini  ifadə  edirdi  və  bu  da  "düngəyo məxsus  ərazi" 

mənasını  verirdi.7  N.A.Abelov  yazır  ki,  hər  bir  maldar  el  qohum  və 

obalardan,  hər  düngə  isə  bir-birinə  qan  qohumluğu  olan  ailələrdən 

ibarətdir.8  Belə  kiçik  qohum  ailələr  qrupu  başçılarının  adları  ilə  ad­

landırılır.  İran  toponimiyasında  düngə  həm  də  "məhəllə",  "şəhərin 

bir hissəsi",  "şəhərin altıda bir hissəsi" mənasındadır.9

Статистическое  описание  Нахичеванской  провинции,  с,  224.

2  İrəvan əyalətinin  icmal dəftori,  s.  179.

3 

Şopen İ.

  Göstərilən  əsəri,  s.  493.

4

Статистическое описание  Нахичеванской  провинции,  с.  284.

5  İrəvan  əyalətinin  icmal  dəftəri,  s.  72.

6 

Абелов  H.A.

  Экономический  быт  государственных  крестьян  Г'еокчайского  и  Шемахин- 

ского  уездов  Бакинской  губернии  Материалы  для  изучения  экономического  быта  гос. 

крестьян  Закавказского  края, т.  IV,  Тифлис,  1886,  с.  54

7  Yenə orada,  s.  108.

8  Yenə  orada.

9 

Savina  V.İ.

  Göstərilən  əsəri,  s.  64.

59

DÜYLÜN  - Ordubad r-nunda kənd  adı.  Mənbədə Naxçıvan əyalətin­

də  Azadciran  nahiyəsində  yalnız  Düylün  kəndinin  adı  çəkilir.1  XIX 

əsrin  ortalarında  bu  rayonun  ərazisində  Düylün  və  Düylün  Dizə 

kəndləri  vardır.  Düylün  adı  əslində  Dch  Gilan  (Gilan  kəndi)  adının 

təhrifidir.  Dikilan  isə  farsca  dch  "kənd"  sözündən  və  Gilan  adından 

ibarətdir.  Ordubad  şəhərinin  20  km-liyində  Xaraba-Gilan  adlı  şəhər 

xarabalıqları  vardır.  Məhz  həmin  Gilan  toponimi  Düylün  kəndi  və 

Düylünçay toponimlərinin əsasını təşkil  edir.

DÜYLÜNÇAY - Ordubad  r-nunda Arazın  sol qolunun adı.

DÜKAN - Naxçıvan əyalətinin  Azadciran nahiyəsində kənd adı.2 

DÜŞQAYA - Naxçıvan əyalətinin Şərur nahiyəsində yaylaq.1 

ELVAR -  İrəvan əyalətinin  Karbi  nahiyəsində (indi  Naxçıvan  MR-in 

Şərur  r-nunda)  kənd  adı.4  Əli  şəxs  adından  və  dialektlərdə  bir  "mal­

dar elə məxsus ərazi"  sözündən  ibarətdir.

ELTİ  -  Ordubad  r-nunda  Biləv  kəndinin  cənubunda  dağ  adı.  Qədim 

türk dillərində cl və too, tuu, tu "dağ" sözlərindən ibarətdir. 

ƏBRƏQUNİS - Culfa r-nunda kənd adı.5

ƏZNƏMİRİ - Naxçıvan əyalətinin Dara Nürgüt nahiyəsində kənd adı.6 

ƏYRƏK  -  Naxçıvan  əyalətinin  Dərə-Şahbuz  nahiyəsində  kənd.7 

Əkərək adının təhrif formasıdır. Bax:  Əkərək.

ƏYRİDAĞ  -  Şahbuz r-nunda  Kömür kəndinin şərqində təbii  mərz. 

ƏYRİQAR  -  Şahbuz  r-nunda  Biçonok  kəndinin  şimal-şorqindo  dağ  və 

ayrıq (mərz) adı.

ƏKƏRƏK  -  XIX  əsrdə  İrəvan  quberniyasının  Naxçıvan  qozasında 

kənd  adı.* Mənbəyə görə  kənd Əyrok adlanırdı.9 Həmin  mənbədə ora­

da  heç  kimin yaşamadığı  qeyd  olunur  və  deyilir ki,  Küliis  kəndi  əhali­

sinin  əkin  yerləri  buradadır.10  XIX  əsrdə  Azərbaycanda  vo  Ermənis­

tanda  çoxlu  miqdarda  Əkərə,  Əkərək,  Akara  toponimi  molumdur.  Şu-

ı

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Naxçıvan  sancağının  m üfəssəl  doflori,  s.  31. 

İrəvan  əyalətinin  icmal  dəftəri,  s.  179 

Yenə  orada,  s.  168.

Yenə  orada,  s  37.

Ycııə  orada, s  139.

Yenə  orada, s.  149.

Y enə orada, s.  167. 

i ’aqiıyev D.D.

  Göstorilən  əsəri,  s.  5. 

Naxçıvan  sancağının  m üfəssəl  dəftəri,  s.  107 

Yenə  orada.

---

60

mer dilinə mənsub akar (azərbaycanca əkmək, əkin sözlərini müqayisə 

edin) "əkilən sahə",  "əkin yeri" sözündəndir.

ƏYLİS - Naxçıvan əyaləti Ordubad qəzasının Azadciran nahiyəsində 

kənd adı.1 "Digər adı  Səhrayı Əylis"  (yenə orada).  Bax:  Aşağı Əylis. 

ƏYLİSÇAY - Ordubad r-nunda Arazm sol qolunun adı. Uzunluğu 24 km. 

ƏYLİSÇAY  -  Ordubad  r-nun  Aşağı  Əylis  kəndinin  şərqindən  axan 

çayın  adı.  Əylis  (əsli  Akgilis)  kəndinin  adı  ilə  adlanmışdır.  Bax:  Yu­

xarı Əylis və Aşağı Əylis.

ƏLƏDDİNÇAY -  Şərur r-nunda Arpaçayın sol qolunun adı. 

ƏLƏKLİ  -  Şərur  r-nunda  kənd  adı.  Kəndin  əsasını  qoymuş  nəslin 

adındandır.

ƏLƏKLİ - Şərur rayonunda kənd.

ƏLƏCİDƏRƏ - Culfa r-nunda Culfa şəhərindən şimal-qərbdə dağ adı. 

ƏLƏHİ  -  Ordubad  r-nunda  kənd.  Həmin  kənddəki  mineral  bulaq  da 

Ələhi  adlanır.  Yardımlı r-nunda bir mineral bulaq da Ələhi  adlanır. 

ƏLİBƏY  DİZƏSİ  -  Naxçıvan  əyalətində  məzrə  adı.*

 2  Əlibəy  adlı 

birisinə məxsus kənd mənasındadır.

ƏLİNCƏ  -  Culfa  r-nunda  qədim  qala  adı.  Dağın  üzərində  olan  bir 

sahənin  adı  Şahtaxtıdır.  Sıldırım  qaya  üzərində  yerləşir.  XIV  əsr 

müəllifi  Homdullah  Qəzvini  qalanın  Alancik  formasını  da  qeyd  et­

mişdir.3  Bu ad isə qədim türk dillərində olan -  "düzən",  "açıq yer"  və 

"cik"  kiçildici  şəkilçisindən  ibarətdir.  Əlinco  qalasının  adı  «Kitabi- 

Dədə Qorqud»da Səkrəyin boyunda çəkilir.

ƏLİNCƏÇAY  - Culfa  r-nunda Araz çayının  sol qolunun  (uzunluğu 26 

km)  adı.  Mənbəyini  Dəmirli  dağından  alır.  Xəznədərə  vo  Ləktaq  su 

çaylarının birləşməsindən əmələ gəlir. Əlincə qalasının adındandır. 

ƏLİXANGUNEYİ  - Naxçıvan  əyalətinin Qarabağ nahiyəsində məz­

rə (əkin yeri) adı.4

ƏRƏBYENGİCƏ  -  Şərur  r-nunda  kənd  adı.  Yenicə  (təzəcə)  yaran­

mış  ərəb kəndi  mənasındadır.  Keçmişdə kəndin  bir qrup  ailəsi  ayrıla­

raq  həmin  kəndə  məxsus  icma  torpağında  yeni  məntəqə  əmələ  gəti­

rir və vergini  ana kəndlə birlikdə verirdisə, bu, yenicə adlanırdı.

İrəvan  əyalətinin  icmal  dəftəri,  s.  179.

2

Yenə orada, s.  164.

3 

Хамдаллах Казвини.

  Нузхат ал-Кулуб.  Материалы  по Азербайджану.  Баку, 1983,  с.  51.

4

  •

İrəvan  əyalətinin  icmal  dəftəri,  s.  166.

61

ƏRƏBUŞAĞI  KÖÇƏRİ  YALI  QIŞLAĞI  -  Naxçıvan  əyalətinin 

Qarabağ nahiyəsində qışlaq adı.1

ƏRƏZİN  -  Culfa  r-nunda  kənd  adı.  Ərəzin  türk  dillərində  əryə  -  

"çay kənan"2 və sin -  "dağ beli"3 sözlərindən ibarətdir.

ƏRƏZİN -  Naxçıvan qəzasında dağ adı.

ƏRƏFSƏ  -  Culfa  r-nunda  kənd  adı.4  Bəzi  tədqiqatçılara  görə  Kiçik 

Asiyada  Het  dövlətinin  çarı  II  Murşilin  (er.  əv.  XIV  əsr)  qayaüstü 

yazısında  Ərzurumun  şimal-şərqində  Aripsa  adlı  qalanın  adı  çəkilir.5 

Ehtimal ki, əhalinin hərəkəti  ilə Kiçik  Asiyadan gətirilmə addır. 

ƏRƏFSƏ  MİNERAL  BULAĞI  -  Culfa  r-nunda  Əlinceçayın  sağ 

sahilində bulaq adı.  Ərəfsə kəndinin  adı  ilə adlanmışdır. 

ƏRƏFSƏÇAY  -  Culfa  r-nunda  çay  adı.  Ərəfsə  kəndinin  adı  ilə  ad­

lanmışdır.

ƏRƏMUS  -  Naxçıvan  əyalətinin  Azadciran  nahiyəsində  kənd  adı.6 

Mənbədə kənddə 56 ailənin yaşadığı  qeyd olunur.7 

ƏSGİH  -  Şərur  r-nun  Mahmudlu  kəndinin  şərqində  xaraba  kənd  adı. 

1919-cu ildə İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasındakı  Əski  kəndindən 

deportasiya  edilmiş  azərbaycanlıların  məskunlaşması  nəticəsində  ya­

ranmışdır.

ƏSNİ  -  İrəvan  əyalətinin  Sədərək  nahiyəsində  (indi  Naxçıvan  MR 

ərazisində) kənd adı.8 9

ƏSHAB-İ  KƏHF  -  Culfa  r-nunda  ziyarətgah.  Əshab-i  Kəhf  dağın 

(1665  m) və pirin  adıdır.  Naxçıvan əhalisinin müqəddəs sandığı yer -  

Əshab-i  Kəhf mağarası4 dağlar arasında yerləşir.  «Əshab» yeniyetmə 

cavan  oğlanlar,  «kəhf»  isə  mağara,  sığınacaq  yeri  deməkdir.  Deməli, 

Əshab-i  Kəhf yeniyetmə  cavanların  sığınacaq  yeri  -  mağara  məna­

sındadır.

İslam  rəvayətlərinə  görə,  mağaradakılar  Dəqyanus  adlı  padşa­

hın  zülmündən  qaçıb  burada  gizlənərək,  300  il  yuxuya  getdikdən

İrovan  oyaləlinitı  icmal  doftorı,  s.  166.

2 

Radlov  V. V.

  Göstərilən  lüğəti,  I,  I,  s.  478.

3  Yenə orada,  IV,  I,  s.  628.

4

  •

İrovan  oyalotiııin  icnıal  doftori,  s.

3 

Капанцяп V.

  Göstərilən  əsori,  s.  46.

°  Naxçıvan  sancağının  m üfəssəl  doftəri,  s.  31.

7  Yenə  orada, s.  190.

g

Yeııo  orada, s.  324.

9 Tarix  elmləri  doktoru,  professor Seyidağa  Onullahiniıı  yaxısına  isnad  edir.

---