«Ş ə r q f ə L s ə f ə s I p r o b L e m L ə r i» b e y n ə L x a L q e L m I n ə z ə r I j u r n a L
« Ş ə r q F ə l s ə f ə s i P r o b l e m l ə r i » B e y n ə l x a l q e l m i - n ə z ə r i j u r n a l
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haydeqqerin ərəb ölkələrində qavranışı.
« Ş ə r q F ə l s ə f ə s i P r o b l e m l ə r i » B e y n ə l x a l q e l m i - n ə z ə r i j u r n a l © B a k ı / № 1 . 2 0 1 4
27 sualları və onun izah edilməsi məsələlərini... Bunlar, zamanın gedişi ilə onun inşa edəcəyi insan tərifinin ətrafında bir araya toplaşmış ünsürlər idi. Onun diqqətini iki nəhəng çəkmiş – transendent ölçüsü olan Kant və bədii ölçüsü olan 16 Nitsşe
17 . O, həmçinin, bədii və poetik ölçünün ifadəsi üçün işinin
18 də həsr etmişdir. “Ontologiya. Faktlara uyğunluğun qermenevtikası” kursunda o, yazır: “Axtarışda yol yoldaşım gənc Lüter oldu və tərəfindən nifrətlə qarşılanan təsəvvürümdə canlandırdığım Aristotel siması. Zərbələr – onları mənə endirən Kyerkeqor, və gözlər – onları mənə bəxş edən Husserl oldu 19 ”.
Buna görə də, Haydeqqerin təşəbbüsü nəticəsində başlayan hərəkat bütün Avropaya, və qalan dünyanın böyük hissəsinə yayıla bilmışdır. Köhnə karkasları sirkələyib əzilmiş fəlsəfənin qalıqları altından yeni insanı axtarıb tapmaq niyyətində olan və bütün var gücü ilə yenilənməyə çalışan filosofun gəlişi böyük səbirsizliklə gözlənilirdi.
İnsanı yenidən kəşf etmək, onun təkamülünün hər bir məqamını mənimsəmək üçün Haydeqqer tərəfindən başlanmış tarixin bu dərk edilməsi insan cəmiyyətinin inkişaf etməsi qaydalarını anlamaq, bəşəriyyəti təşkil edən sosial davranışlar komponentlərini müəyyən etmək istəyənlər üçün gərəkli bir addımdır. Ölkələr, dövlətlər, və xalqlar başa düşməlidir ki, fəlsəfənin hər hansı bir ləngiməsi elmin və etikanın inkişafına mənfi təsir göstərir. Ərəb ölkələri istisna deyil. Onlar, həmçinin məzmunu tərəqqinin və fərdiyyətlər haqqında elmin xeyrinə müsadirə edilmiş fəlsəfəni bərpa etməlidir. Muşir Aun məhz bu fikri çatdırmaq istəyirdi. Qeyd etmək lazımdır ki, məktəblər yaratmamış bir neçə müəllifi istisna etsək, haydeqqerianlıq təsiri dairəsində ərəb və müsəlman ölkələri tərəfindən istinadlar yoxdur. Bəlkə, haydeqqerian fikri tam bütövlükdə, və yaxud bir yanaşma üsulu kimi bu ölkələrin filosoflarını heç də valeh etməmiş, çünki bu
16 - Martin Heidegger : «Lettre à Husserl» (Письма Гуссерлю) от 22 октября 1927 г., fransız dilinə tərcümə: J.-F. Courtine, ön söz: Michel Haar : Martin Heidegger, Paris : Editions de l'Herne, coll. « Cahier de l'Herne », 1983, s. 67-68. 17 - «Kant və metafizika problemi» (Kant et le problème de la métaphysique) (1929), tərcümə: Rudolf Böehm və Alphonse de Waelhens, Paris : Gallimard, 1953. Nietzsche I- II, tərcümə: Pierre Klossowski, Paris : Gallimard, 1971.
İoqann Xristian Fridrix Gölderlin – /alm.: Johann Christian Friedrich Hölderlin/, (1770-1843), görkəmli alman şairi. – Tərcüməçinin (M.L.) qeydi. 18 - Approche de Hölderlin, Tərcümə: Henri Corbin, Paris : Gallimard, 1962 ; Edition augmentée, 1973. 19 - Gadamer : Chemins de Heidegger, s. 5-6. . « Ş ə r q F ə l s ə f ə s i P r o b l e m l ə r i » B e y n ə l x a l q e l m i - n ə z ə r i j u r n a l © B a k ı / № 1 . 2 0 1 4
28 növ yanaşma siyasi iradə olmadığı halda təcrid olunmuş individuumların heç zaman birləşə bilməyəcəyini nəzərdə tutur? Onu da qeyd edək ki, dünyanın ən görkəmli haydeqqeriançıları Haydeqqerlə əsasən öz gənclik yaşlarında tanış olmuş, olduqca qeyri-adi gənc filosofun mövcudluğu haqqında xəbər tutaraq onlar Frayburq im Breisqau şəhərinə getmişdirlər. Onlar onun təlimini bilavasitə qavramışlar, öyrənilmiş və assimilyasiya edilmiş onun fikri bir başa ötürülmə prosesini daha da möhkəmləndirərək işlənilmiş surətdə onların öz tələbələrindən ibarət olan auditoriyaya çatdırılırdı. Bundan başqa, onun fikri yunan və latın 20 dili olmadan çətin qavranılır və fenomenologiya, ontologiya, metafizika 21 və onları əhatə edən məsələlərə mükəmməl surətdə yiyələnməmiş dərk edilə bilməz... bu şəxsiyyətlər üçündür. Biliklərin strukturuna gəldikdə regionlararası tərzdə düşünmək daha faydalı olardı, çünki, bütün ölkələrə aid olan tələblər və onların yerinə yetirilməsi yolları mürəkkəbdir. Lakin, hər hansı, o cümlədən, xarici iş qüvvəsi mövzusu ətrafında da təşkil olunmuş və kommunikasiya körpülərinin yaradılması məqsədilə həmin miqyasda tərcümə işlərinə üstünlük verən universitetlərarası və ya regionlararası struktur mövcud deyil. Deməliyik ki, müqavimət totaldır: üstəlik, elmi isteblişmentin olmaması, biliyin və idrakın, o cümlədən, elmi vasitələrin və istiqamətlərinin qarşısını alan, mənafelərinə heç bir fayda gətirməyən, və hətta zidd gedərək onların dəyər sistemini məhv edə bilən fikir sisteminə dəstək göstərmək istəməyən yerli hakimiyyət orqanları mövcuddur. Onlar ortaq bir məqsəd istiqamətində yaxınlaşmanı və müzakirə və təhlil yolu ilə fəlsəfi problemlərin qoyuluşu üçün çərçivəni təmin edən, fəlsəfənin tərəqqisinə maneçilik törədən qüsurların aradan qaldırmasını bacaran, nəzəri və praktik həllər təklif edən homogen fikir üzrə təkmilləşdirilmə mərkəzinin yaranmasını qeyri-mümkün edir. Aydındır ki, biliyin iplərini əlində saxlayanlar Haydeqqeri heç xoşalmırlar, qapalı və ya əlçatmaz ölkələrdə insanlar və biliklər dövriyyəsinin kanalları tamamilə mühasirəyə alınır. Bəs onda, mütəfəkkirlərin səylərini koordinasiya edə bilən qlobal əhatə dairəli müşavirələr üzrə strategiyaların qurulmasını necə gözləmək olar?
20 - Qədim yunan və qədim latın dilləri – Haydeqqerin anlayışına görə öyrənilməsi faydalı olan iki dildir ki, ərəb ölkələrinin məktəb proqramlarında, demək olar ki, təmsil olunmayıblar. Alman dili isə, məktəb proqramlarında, ikinci xarici dil kimi, nadir hallarda mövcuddur. Üçüncü dilin öyrənilməsi nəzərdə tutulmayıb. 21 - Metodologiya haqqında sual tədris metodlarına əsaslanır, metafizika fənni proqramda mövcud deyil, yaxud da, ondan vaz keçilir. Yüklə 1,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|