S e t a 1 y ı l l ı ğ ı

603

s o m a l i ’ d e   k ı t l ı k

ÖZET

 Doğu Afrika’da yaşanan kıtlık, en ka-

dim sorunlardan birinin yeniden gündemimize 

gelmesine yol açtı. İnsanlığın kayıtlı tarihi bo-

yunca dönem dönem yaşanmasına rağmen son 

yüzyılın neredeyse rutini olan açlık ve kıtlık 

felaketi Afrika Boynuzu’nda soğuk yüzünü ye-

niden gösterdi. İletişim teknolojileri sayesinde 

tüm dünyanın detaylarına matuf olduğu ancak 

çok az şeyin yapıldığı bu felaketin, önlemi alın-

madığında ne tür yıkımlara yol açabileceğini de 

tüm acımasızlığıyla görmüş olduk. İnsanların 

besine ve suya ulaşabilme umuduyla sığınma 

kamplarına yaptıkları ölümüne yolculuk, kalıcı 

bir çözüm ile sonuçlanmıyor üstelik. Kamplar-

daki yetersiz besin, su, barınak ve hijyen, bu-

laşıcı salgın hastalık tehlikesini de beraberinde 

getirmektedir. Henüz kitlesel boyuta ulaşma-

mış olsa da birçok salgın hastalık başlamış du-

rumdadır. Felaket gün yüzüne çıktığı andan 

itibaren Türkiye, bu felaketin bertaraf edilmesi 

için önemli adımlar atmıştır. Türkiye’nin çaba-

sı, bölgede yaşayanlar kadar tüm dünyada da 

izlenmekte ve takdir edilmektedir. Şu an bölge-

deki en akut ihtiyaç olan besin, su ve ilaç temini 

çok önemli olmakla beraber sorunun uzun va-

dede kökten çözümü sağlanmadıkça belli ara-

lıklarla benzer felaketlerin yaşanması kaçınıl-

mazdır. Sorunun kökten çözümü ise probleme 

yol açan, onun derinleşmesine katkıda bulunan 

ve sorunu tetikleyen tüm sebeplerin anlaşılma-

sı ve bertaraf edilmesine bağlıdır. Kıtlığı tetikle-

yen sebepler ile sorunu derinleştiren sebeplerin 

oldukça karmaşık ve iç içe geçmiş politik, sos-

yal, ekonomik ve çevresel boyutları vardır. Bu 

analiz, Doğu Afrika’da yaşanan kıtlık felaketi ile 

beraber felaketi doğuran sebeplerin bütüncül 

bir fotoğrafını çekmeyi hedeflemektedir. 

SETA ANALİZ

Somali’deki Kıtlık Felaketi

Somali’de arka arkaya iki yağmur sezonunda yaşanan kuraklık bitkisel üretimle be-

raber mevcut çayır ve meralardaki otların büyümesini de sınırlamış ve evcil hayvan 

stokunu tahrip ederek zaten oldukça sıkıntılı olan besin üretme kapasitesine büyük 

bir darbe vurmuştur. 

MUHAMMET ŞAKIROĞLU

somali’de kıtlık

ARALIK 2011 - 

Birleşmiş Milletler, Afrika’nın doğusunu etkileyen son 50 yılın en ağır kuraklığın-

dan etkilenen Somali’nin Bakool ve Aşağı Shabele bölgelerinde “kuraklık, yoksulluk ve çatışmala-

rın” da etkisiyle resmen “kıtlık” ilan etti. Bölgede, günde her 10 bin çocuktan dördü ya da 10 bin 

yetişkinden ikisi hayatını kaybediyor, halk günde 2100 kaloriden az besleniyor.  Tüm bu sayılanlar 

“kıtlık” ilanı için gerekli koşullar olarak görüldü. BM, Somali’de nüfusun yaklaşık yarısının sıkıntı 

içinde olduğunu duyurdu. Somali’deki kıtlığa dikkat çekmek amacıyla gezi düzenleyen Başbakan 

Recep Tayyip Erdoğan bölgedeki hastane ve mülteci kamplarını ziyaret etti.  Erdoğan, ailesi ve 4 

bakanının eşlik ettiği ziyaretinde büyük bir hastane, 6 bölge hastanesi ve havaalanından başkent 

Mogadishu’ya ulaşan bir yol yapımı çalışmalarına yardım sözü verdi. Erdoğan’ın ziyareti yaklaşık 

20 yıldır Afrika dışından Somali’ye ziyarette bulunan bir liderin ilk ziyareti oldu.

---

604

a r a l ı k   1 1

GIDA GÜVENLİĞİ PERSPEKTİFİ İLE

ALINABİLECEK TEDBİRLER

Geçen asır dünyada açlık ve kıtlık felaketlerinin 

yeryüzünün her parçasında çok sık yaşandı-

ğı bir zaman dilimi oldu. Yirmi birinci yüzyıl 

ise gıda güvenliğinin giderek arttığı ve kıtlık 

felaketinin daha seyrekleştiği bir dönem görü-

nümü vermektedir. Buna rağmen yoğunlukla 

Sahra altı Afrika’da olmak üzere hala bazı böl-

gelerde kıtlık felaketi yaşanmakta ya da yaşan-

ma riski devam etmektedir. Gıda güvenliğinin 

sağlanamadığı bu bölgelerin en tipik özelliği, 

sel ve kuraklık gibi tabii felaketlerin kıtlığı çok 

kolay tetiklemesidir.

Sosyal, ekonomik ve politik şartlar kıtlık ve aç-

lık felaketlerinin yaşanmasına neden olan asıl 

sebeplerin başında gelmektedir. Bundan dola-

yı gıda güvenliği bakımından riskli bölgelerde 

kıtlık felaketinin yaşanmasının önünü almak 

için bu sebeplerin tarihi arka planları ile bera-

ber değerlendirilerek çözüm üretme arayışına 

girişilmelidir. 

Afrika Boynuzu olarak adlandırılan Etiyopya, 

Somali,  Kenya  ve  Cibuti’yi  kapsayan  bölgede

yaşanan kuraklık ile ortaya çıkan gıda güven-

liği sorunu, politik açıdan en zayıf halka olan 

Somali’de dramatik bir kıtlık felaketine dönüş-

mekte gecikmedi. Besin ve su kaynaklarına ula-

şım için yapılan ölümüne yolculuklar ve sığın-

ma kamplarında yaşanan trajedi tüm dünyanın 

gözü önünde yaşanmasına rağmen, bölgeye 

uluslararası yardım yetiştirilemedi. Felakete 

müdahale ve yardım katkısı sunma konusun-

da tüm dünyada en etkin çaba Türkiye’nin ça-

bası oldu. Türkiye uluslararası platformlarda 

yardım çağrısı yaparken, aynı zamanda bilfiil 

problemle müdahalede edildi. Kıtlık problemi-

nin uzun dönemde çözümü hedefi ile atılacak 

adımlar için aşağıdaki öneriler göz önünde bu-

lundurulabilir:

•  Doğu Afrika gibi besin sorunu çeken bölge-

lerdeki temel politik sorunlar aşılmadan ve 

bu bölgeler güvenli ve istikrarlı hale gelme-

den bu kıtlık sorunun çözümü mümkün de-

ğildir. Bu politik sorunların çözümünde kat-

kı çoğu zaman adil bir hakem pozisyonunu 

dolduracak lider bir gücün varlığına bağlıdır. 

Mevcut global politik güçlerin büyük çoğun-

luğu gerek stratejik çıkarlar uğruna geçmişte 

aldıkları politik kararlar gerekse emperyalist 

sömürge bagajları nedeniyle bu pozisyonu 

dolduracak güçten yoksun durumdadırlar. 

Türkiye’nin tarihi ve ‘değer eksenli’ olarak 

tanımladığı dış politik pozisyonu, politik so-

runların çözümüne katkı sunmak için geniş 

bir alan açmıştır ve bu alanın doldurulması 

gereklidir. Türkiye açlık sorunu ile yüz yüze 

kalan bölgelerdeki politik sorunların çözü-

müne daha fazla çaba sarf etmelidir. 

•  Afrika’ya tarımsal altyapı desteği sunacak 

resmi kurumların/sivil toplum örgütleri sö-

mürge dönemi ve askeri diktatörlük yöneti-

cileri ile aynı hatalara düşmemek için Afri-

ka’daki mevcut yerel tarım pratiklerini ve bu 

uygulamaların modern tarım ile ilişkisini iyi 

irdelemeli ve katkı sağlamak için bu verileri 

iyi kullanmalıdır. 

•  Türkiye’nin resmi kurumlar ve sivil toplum 

örgütleri aracılığı ile yaptığı yardımlar ol-

dukça önemlidir ve devamı gereklidir. Ne var

ki, bu yardımlar sorunu temelden çözmeye 

matuf değildir. Açlık sorununun çözümünün 

en önemli basamaklarından biri tarımsal alt-

yapının kurulmasıdır. Tarımsal üretim için 

tohuma, gübreye, akaryakıta ulaşımın kolay-

laştırılacağı altyapının kurulması için çaba 

sağlanmalıdır. 

•  Ülkemizde  oldukça  gelimiş  Ziraat  ve  Vete-

riner Fakülteleri mevcuttur. Bu fakültelerde 

ciddi düzeyde araştırmacı da yetiştirilmek-

tedir. Bu fakültelerin bir kısmı Afrika ile be-

raber tarımsal araştırma konusunda sınırlı 

imkânlara sahip bölgelerden getirtilecek 

---