S e t a 1 y ı l l ı ğ ı

140

m a r t   1 1

daha önce yapıldığı Irak ve Bosna örneklerine

bakıldığında,  Irak’ta  ABD’nin  önemli  ölçüde

destek aldığı istihbarat birimleri ve kara birliği 

vardı. Bosna ise Libya’dan 35 kat daha küçük-

tür ve yakın çevrede lojistik destek verecek pek 

çok üs söz konusudur. Bütün bu avantajlarına 

rağmen her iki ülke için de uçuşa yasak bölge 

uygulamasının ne kadar etkin olabildiği bugün 

için bile tartışmalı bir konudur. Çünkü açık bir 

bombardımana dönüşebilen bu uygulamada 

pek çok sivil hedef vurulabilmekte ve can ka-

yıpları yaşanabilmektedir. 

Libya  örneğinde  ise  operasyonu  yürütme-

si  muhtemel  İngiliz,  Fransız  ve  Norveç  hava

birliklerinin sağlıklı istihbarat ve kara desteği 

alması  mümkün  gözükmemektedir.  Ülkenin

büyüklüğü göz önüne alındığında operasyonu 

etkin kılmak için ciddi miktarda avcı uçağına 

ihtiyaç duyulurken, aynı şekilde civardaki üs-

lerden lojistik destek ihtiyacı vardır. İlk aşa-

mada operasyonda yer almayacak ABD, uçak 

gemilerinin lojistik desteğini sunabilecekken, 

İtalya da üslerini kullanıma açacağını daha 

karar alınmadan açıklamıştır. Bunun yanı sıra 

müttefik Arap ülkelerinden de bu yönden des-

tek gelmiştir. Türkiye, İspanya ve Malta konum-

ları itibari ile üs sağlayabilecek önemli ülkeler 

olmakla birlikte, şu anda müdahil olmak iste-

memektedirler.  Uygulamanın  süresi  ve  şekli,

Kaddafi kuvvetlerinin karşılık verme olasılığı 

hesaba katıldığında operasyona katılan ülke-

lerin doğrudan savaşın içine çekilme olasılığı 

vardır. Bu durumda Irak örneğinde olduğu gibi

koalisyon güçleri sivilleri korumaktan ziyade, 

kendilerini düşürebilecek füzeleri vurmaya yo-

ğunlaşabileceklerdir. Ayrıca bu tip uygulama-

larda birliklerin uyacakları kuralları oturtmak 

ve bunu takip etmek güçlükler barındırdığın-

dan, ülkedeki siviller aleyhine pek çok ihlal 

doğmaktadır. Örnekler tek başına uçuşa yasak 

bölge uygulamasının sonuç elde etmekten uzak 

olduğunu göstermektedir. Kara müdahalesi ise 

Somali örneğinden de hatırlanacağı gibi bir iç 

çatışmayı daha da içinden çıkılmaz bir hale ge-

tirebilmektedir. Yukarıdaki sakıncaların yanı 

sıra  AWACS  uçaklarının  radar  sistemlerinin

hata payı, pek çok imha noktasının yerleşim 

yerlerine yakınlığı, uçuşa kapatılması planla-

nan  Libya’nın  kuzeye  doğru  2/3’nünün  nere-

deyse Avrupa kıtasının yarısı kadar olması ve 

Kaddafi’nin açıkça bu saldırılara cevap verece-

ğini söylemiş olması, Libya örneğinde güçlük-

leri gözler önüne sermektedir. Kaddafi’nin güç-

lü bir hava gücünün olmadığı, hava savunma 

sisteminin ise yetersiz olduğu bilinmektedir. 

Nitekim  bu  durum  şimdilik  Kaddafi’nin  geri

adım atmasını sağlamıştır. Bununla birlikte her 

an tavrını değiştirebilecek Kaddafi’nin asıl da-

yanağı olan kara gücünü böyle bir müdahaleye 

misilleme için daha acımasızca kullanması veya 

doğrudan kimyasal silahlara başvurma olasılığı 

akılda tutulmalıdır. Bütün bu dezavantajları en 

aza indirmenin yolu, Libya’ya yapılacak bir mü-

dahalenin sorunların çözümü olamayacağının 

akılda tutulması ve bunun işgale dönüşmemesi 

yönünde başından itibaren kararlı bir tutum 

alınmasıdır.  Bu  nedenle  Libya’nın  ateşkes  ka-

rarına rağmen Fransa’nın operasyon söylemini 

korumasına temkinli yaklaşmak gerekir. Aksi 

takdirde  Libya  Irak  gibi  bitmek  bilmeyen  bir

müdahalenin merkezi haline gelebilir. Her ne 

kadar amaç sivil ölümlerin önüne geçmekse de 

bunu tek başına askeri bir müdahaleden bekle-

mek gerçekçi değildir. Kaddafi üzerinde BM’ye

üye bütün ülkeler her türlü yaptırım kararını 

uygulayarak ağır bir baskı oluşturmadıkça bir 

sonuç elde edilmesi güç gözükmektedir. Bu etki 

şimdilik sağlanmış gözükmektedir.

Sabah, 19 Mart 2011

“

Libya’nın  ateşkes  kararına  rağ-

men Fransa’nın operasyon söylemini 

korumasına  temkinli  yaklaşmak  ge-

rekiyor. Aksi takdirde Libya, Irak gibi 

bitmek  bilmeyen  bir  müdahalenin 

merkezi haline gelebilir.

---

141

l i b y a ’ y a   m ü d a h a l e

Tunus, Mısır derken Ortadoğu’da yaşanan de-

mokratikleşme akımında Türkiye’nin en ciddi 

sınavı Libya oldu. Neredeyse üç haftadır, Tür-

kiye gündemini meşgul eden Libya sorununda,

Ankara, teknik konularda önemli bir başarı 

sağlasa da, aldığı tavrın kamuoyuna yansıma-

sı aşamasında ciddi sıkıntılar yaşadı. Bu so-

runların en temel nedeni ise Libya konusunda

liberal müdahaleciliğin kurduğu hegemonik 

dilin  aşılamamış  olmasıdır.  Libya  konusunda

Türkiye’nin yaşadığı temel sorunlar, dış mü-

dahaleye karşı koyduğu kategorik tavırdan, iç 

savaş riskine karşı aldığı nispeten muhafazakâr 

duruştan ve uluslararası hukuka uygun meşru 

tavır alma isteğinden kaynaklanmıştır. Bu sü-

reçte, Türkiye sert güç konusunda eksiklik his-

setmiş ancak aynı zamanda Fransa gibi bir ülke 

ile aynı klasmanda yer aldığını ispatlamıştır.  

Dış müdahaleye karşı tavır

Türkiye’nin  Libya  konusunda  yaşadığı  en

önemli problem, ilke olarak dış müdahaleye 

karşı tavrından kaynaklandı. Bu tavrının ge-

rekçesini çok iyi anlatamayan Türkiye önemli 

sıkıntılar yaşadı. Türkiye tarihsel olarak bağları 

olan, nüfusu Müslüman bu ülkelerde NATO ya

da başka bir dolayımla yabancı ülkelerin asker 

bulundurmasına karşı çıkıyor, bu tür gelişme-

leri mümkün olduğunca engellemeye çalışıyor. 

Ancak ilişki ve kurum eksikliği neticesinde 

halen bu konuda yardım alınabilecek, askeri 

müdahale eksikliğini doldurabilecek bir yapı-

lanma da bulunmuyor. Nüfusu Müslüman olan

bölgelerde yabancı askerine genel tavır olarak 

da kodlanabilecek bu ilkenin üstlenmesi ve li-

beral bir dil içinde bunun anlatılma imkânı da 

nispeten riskli bir dil olarak ortaya çıkıyor. AK 

Parti de bu riski bu süreçte net bir şekilde gör-

müş oldu.

İç savaş riski 

Türkiye’nin  Libya  konusundaki  ikinci  önem-

li problemi iç savaş riskine karşı daha 

muhafazakâr bir dil geliştirmek istemesiydi. 

Her ne kadar Batı koalisyonu askeri müdaha-

le ile Kaddafi’yi indirip yerine demokratik bir 

Libya kurabileceği umudunu taşısa da, Türkiye

bu tür gelişmelerin daha evrimci bir yolla ve 

SETA YORUM

Türkiye’nin Libya Sınavı 

Türkiye, son krizde Fransa, İtalya gibi devletlerle aynı düzeyde olduğunu uluslararası 

topluma  benimsetmiş;  ancak,  Arap  dünyasındaki  devrimlerle  ilgili  kendini  net 

anlatamamıştır.

NUH YILMAZ

---