Şahbaz muradov, ÇİNGİz baxiş
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1946-1954-cü illər.
~ 30 ~ qədər artmışdır. Daha doğrusu Gürcüstanda mülki əhalinin sayı təxminən 50 min nəfərə qədər artmış, Emənistanda isə 30-40 min nəfər azalmışdır. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi Azəbaycan təkcə keçmış Sovet respublikaları ilə müqayisədə deyil, Avropa ölkələri ilə müqayisədə də ən çox nisbi əhali itkisinə məruz qalan ölkə olmuşdur. Müharibə dövründə ən çox əhali itkisinə məruz galan Avropa ölkəsi Polşa olmuşdur. Müharibənin ilk qurbanı və sonuncu azad olmuş Polşa 6 ilə yaxın işğal altında qalmışdır. Müharibənin başlanğıcında Almaniya və SSRİ arasında ikiyə bölünmüş Polşada xalq təkcə faşizmin deyil, Stalin repressiyalarının da qurbanı olmuşdur. Buna baxmayaraq, Polşa mütəxəssisləri müharibə dövründə pol- yakların sayının 16,5% azaldığını təsbit etmişlər. Başqa sözlə hər 6 polyakdan biri müharibə qurbanı olmuşdur. Göründüyü kimi Azərbaycanla müqayisədə bu göstərici olduqca aşağıdır. Belə ki, müharibə dövründə Azərbaycan öz əhalisinin hər dörd nəfərindən birini itirmişdir. Halbuki Azərbaycan nəinki faşist Almaniyasının işğalına məruz qalmamış, heç düşmən aviasiyasının hücumundan da ziyan çəkməmişdir. Ancaq onu da xatırladaq ki, müharibə dövründə əhali itkiləri dövlətlər üzrə deyil, millətlər üzrə hesab- lanılarsa şübhəsiz ki, ən çox itki verən millətin yəhudilər olduğu danılmaz bir faktdır. Hesablamalara görə İkinci Dünya Müharibəsi illərində alman faşistləri 5,8-6,0 milyon ~ 31 ~ nəfər yəhudi qırmışlar 14 . Məlumdur ki, yəhudilərin kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsi faşist Almaniyasının onlara qarşı yeritdiyi soyqırım siyasətinin nəticəsi idi. Bəs, görəsən Azərbaycan əhalisinin aclıqdan və xəstəlikdən kütləvi şəkildə qırılmasına düçar edilməsi hansı siyasətin nəticəsi idi?! Bizcə tarixçilər və politoloqlar yaxın keçmişimizin bu qısa, lakin faciəli dövrünü daha dərindən öyrənməli və uyğun gələn siyasi qiyməti verməlidirlər. Biz isə yalnız onu deyə bilərik ki, Sovet höküməti İkinci Dünya Müharibəsi illərində Azərbaycanın neftindən və digər təbii sərvət- lərindən həlledici dərəcədə faydalanmış, eləcə də Azər- baycanın əhali resurslarından Sovet Ordusunun ehtiyacları üçün maksimum səviyyədə yararlanmışdır. Ancaq bütün bunların əvəzində müharibə illərində Azərbaycanın mülki əhalisi, xüsusilə də kənd əhalisi rəzil vəziyyətə düçar edilərək kütləvi qırğınlara uğradılmışdır ki, bu da ən azı Stalin diktaturasının Azərbaycana qarşı yeritdiyi milli ayrı- seçkilik siyasəti kimi qiymətləndirilə bilər. 1946-1954-cü illər. Stalin diktaturası dönəminin müharibədən sonrakı son 8 ilini əhatə edən bu dövrün ayrıca təhlil edilməsinə ehtiyac vardır. Çünki bu dövrdə Stalin repressiyaları əvvəlki kimi kütləvi xarakter daşımasa da öz təsirini göstərməkdə davam etmiş və Azərbaycanın sosial-iqtisadi həyatında daha çox hiss edilmişdir. Öncə onu qeyd edək ki, müharibənin bitməsi və Sovet İttifaqının 14 http://ru.wikipedia.org/wiki/Холокост ~ 32 ~ qalib ölkə statusunda olması şübhəsiz ki, əhalinin həyat səviyyəsinin tədricən yüksəlməsinə səbəb oldu. Xüsusilə də əsgərlikdən tərxis olunmuş yüz minlərlə kişi əhalisinin evlərinə geri dönməsi demoqrafik proseslərin normallaş- masına həlledici təsir göstərdi. Bununla belə 1947-ci ildə Azərbaycanın kənd yerlərində əhali yenidən ərzaq qıtlığı problemi ilə üzləşdi ki, bu da ölüm hallarının çoxalmasına yol açdı. Bundan başqa 1953-cü ildə Stalinin ölümündən sonraki bir il ərzində əhalinin təbii artımı xeyli aşağı düşdü. Belə ki, bütün Sovet İttifaqında olduğu kimi Azərbaycanda da əhali matəm içində olduğundan evlənmə hallarına fasılə verildi. Ancaq yenə də SSRİ-nin başqa müttəfiq respub- likaları və xalqları ilə müqayisədə Azərbaycan xalqı bu dövrdə daha ağır zərbələrə məruz qaldı və Azərbaycanın siyasi və demoqrafik tarixinə daha bir qara səhifə yazıldı. Belə ki, 1948-1953-cü illərdə Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların Azərbaycana deportasiya edilməsi kimi repressiv bir akt həyata keçirildi. Bunun üçün öncə Stalinin göstərişi ilə Sovet İttifaqından kənarda yaşayan erməniləri Ermənistanda yerləşdirmək bəhanəsi ilə azərbaycanlıların Ermənistandan Azərbaycana köcürülməsi haqqında iki qərar qəbul edildi: Birincisi, 1947-ci il 23 dekabr 4083 saylı “Ermənistan SSR-dən kolxozcuların və başqa azərbaycanli əhalinin Azərbaycan SSR-nin Kür-Araz ovalığına köcürülməsi haqqında” qərar idi. Bu qərarın 1-ci maddəsində deyilirdi ~ 33 ~ ki, “1948-1950-ci illərdə Ermənistan SSR-dən könüllülük əsasında Azərbaycan SSR-nin Kür-Araz ovalığına 100 min kolxozçu və başqa azərbaycanlı köçürülsün, onlardan 10 min adam – 1948-ci ildə, 40 min adam – 1949-cu ildə, 50 min adam – 1950-ci ildə”. İkincisi, 1948-ci il 10 mart tarixli 754 saylı “kolxoz- çuların və başqa azərbaycanlı əhalinin Ermənistan SSR-dən Azərbaycan SSR-nin Kür-Araz ovalığına köçürülməsi üzrə tədbirlər haqqında” qərar idi. Birinci qərarda “könüllülük” ifadəsinin həmin qərarın repressiv mahiyyətini ört-basdır etmək üçün işlədildiyinə heç bir şübhə yeri qalmır. Belə ki, ikinci qərarın axırıncı – 11-ci maddəsində deyilir ki, “Ermənistan SSR Nazirlər Sovetinə icazə verilsin ki, azərbaycanlı əhalisinin Azərbaycan SSR-nin Kür-Araz ovalığına köçürülməsi ilə əlaqədar onların boşaltdıqları tikililərdən və yaşayış evlərindən xaricdən Ermənistana gələn erməniləri yerləşdirmək üçün istifadə edilsin” 15 . Həmin qərarların əsasında 1948-1953-cü illərdə Ermənistan SSR-dən 100 min nəfər azərbaycanlı öz etno-tarixi ərazilərindən yük vaqonlarına doldurularaq Azərbaycanın adı çəkilən bölgəsinə sürgün edildilər. Əsasən Ermənistanın dağlıq rayonlarından köçürülən bu əhalinin heç birinə Dağlıq-Qarabağda məskunlaşmasına icazə verilmədi. Kür-Araz ovalığının iqliminə adaptasiya ola bilmədikləri üçün və yaşayış şəraitində bir çox çatışmazlıqların olması 15 “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Elmi Mərkəzi, s.86-99. Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|