Sahəsi olduğunu bir daha ortaya qoyur
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
161 7 türksoylularda ən müqəddəs dəyər daşıyan əsas (1,7,9,10) rəqəmlərdən biri və türklərin özündə isə ən əsasıdır. Bu münasibətin yaranmasında əsas başlıca səbəb Uca Göyə Tək Tanrının məskəni kimi baxıldığına görə Böyük və Kiçik Ayı bürclərinin hər birində ulduzların sayının 7 olması ilə bağlıdır. Göyə kişi, yerə qadın kimi baxıldığı üçün də 7 rəqəmi kişilik rəmzi kimi möhkəmlənib. Tanrıdan 7 oğul diləmək, türksoyluların yeni yurd salarkən 7 dağdan, təpədən ibarət olan yeri seçməsi, nağıl qəhrəmanının 7 dağ keçdikdən sonra istəyinə çatması, Koroğlunun 7777 dəlisinin olması və s. həmin təsəvvürlərin nəticəsində yaranıb. 9 rəqəmi An-İn (kişi-qadın, xeyir-şər, ağ-qara, işıq- qaranlıq və s.) inancına, fəlsəfəsinə görə kişilik rəmzidir. butanın dəyişik vəziyyəti olmaqla 9 rəqəmi yuxarı tərəfdə kişini (enli kürək), aşağı tərəfdə qadını – 9-un çevrilmiş variantı 6 (beldən aşağı hissənin geniş olması) bildirib. Türklərdə istər kişilər, istərsə də qadınlar uşaqlarının oğlan olmasını ruh səviyyəsində daima arzuladıqları üçün, butanın 6 (qadın) quruluşunu sevməyiblər, 9 (kişi) vəziyyətini daha güclü sayaraq müdafiə ediblər. 10 rəqəmi həm ruh səviyyəsində, həm də riyazi-elmi- hesab cəhətdən türklərə aid olduğu üçün (Xarəzmi ilk dəfə cəbrdə 10-luq say hesabını müəyyənləşdirib) ancaq bunlarda böyük ruh dəyəri daşıyır. Dünyəvi deyilən Semit-hamit dinlərinin müqəddəs kitablarında Allah günah işləyənləri on dəfə ağır cəzalandıracağını deyir. Bütün ölçülərdən ancaq türklər onlara haqsızlıq edənləri on dəfə cəzalandırıb qisas alıblar. 10 rəqəminin türksoylularda köklü ruh xüsusiyyəti daşı- ması onların Tanrıya çox yaxın olması və onun haqqın, ədalətin qoruyucuları, ilahi ədaləti pozanlarınsa cəzavericiləri kimi tanınmasında da özünü göstərir. Məhz bunun nəticəsidir ki, xristianlıqda türksoyluları “Qoq-Maqoq” adlandırıb “Tanrının qamçısı” hesab ediblərsə, islamda onlara “Allahın əskəri” deməklə haqqın keşikçiləri kimi tanıyıblar. Qeser 162 dastanda 10 ölkənin sahibi, hökmdarı kimi tərənnüm edilib. Yuxarıda söylənənlərdən rəqəmlərin türksoyluların ruh aləmində önəmli yer tutması haqda ümumi təsəvvür yaratmağa çalışdıq. Türklükdən aşıb-daşıb bəşəriyyətin övladı olmuş N.Gəncəvi haqda nə qədər təmtəraqlı, xoş sözlər işlətsək, zənnimizcə, onun ruhunu incitmiş olarıq. Hüceyrəsinə qədər bütün bəşəriyyəti öz varlığında yerləşdirə bilən bir dahinin nəsihətlərinə ancaq səssizcə əməl olunmalıdır. Necə ki M.Füzuli öz “Leyli və Məcnun”u ilə təkrarsızdır, humanizm, beynəlmiləlçilik, ədalətli hökmdar, cəmiyyət və kainatın nizamı haqda yüksək dəyərli fikirlərinə görə də kimsə Nizami ilə müqayisəyə gələ bilməz. Buna görə də Nizaminin nə demək istədiyini mümkün qədər onun öz demək istədiyi mənada anlamağa çalışmalıyıq. N.Gəncəvinin ideal hökmdar yaratmaq və tapmaq üçün Makedoniyalı Aleksandrı tarixdə olduğu kimi yox, təsəvvür et- diyi, görmək istədiyi kimi yaratmasının bir dəyişik şəklinə biz “Yeddi gözəl”də fars şahı Bəhram Gurun təsvir olunmasında görürük. “Yeddi gözəl”ə şərh verənlər Bəhram Gurun 420-ci ildə Sasani şahı olmuş Yəzdigərdin oğlu olduğunu qeyd edirlər. (3,7) Lakin əsərdəki ruh qatlarını incələdikdə və farslarla türklər arasındakı 589-cu ildəki çəkişmələri incələdikdə onun daha çox Bəhram Çubinə (Gur) uyğunluğu açığa çıxır. Tarixi gerçək hadisələr təsdiqləyir ki, İran-fars tarixində türklərə ilk dəfə qalib gəlmiş və buna görə də şahlardan da böyük nüfuza, tarixi ad-sana sahib olmuş sərkərdə Bəhram Çubin (Gur) 589-cu ilin avqustunda Herat yaxınlığında, Gerirud çayı ətrafındakı dərədə hiylə ilə türk sər- kərdəsi Yan Souxun (Savə şah) ordularını mühasirəyə salmaqla böyük çətinliklərlə təsadüfən onları məğlub edir. Sonralar isə İran taxt-tacı uğrunda çəkişmələrdə məğlub olduqda türklərə sığınır. (6, 150-157) Ümumfars tarixində böyük təsir bağışlayan bu hadisə Firdovsi, Təbəri, Dinəvəri, Səələbi və s. kimi əsasən fars mənşəli şair və tarixçilərin 163 əsərlərində böyük qürur mənbəyinə çevrilir. Bu fikirlərimizin əsaslı olmasına inamı “Yeddi gözəl” də Çinə aid münasibətlərin çox olması da təsdiqləyir. Xatırladaq ki, Sasanilər dövründə türklərə çinlilər, xaqanlara isə çin şahları deyilərdi. Yəzdigərd öz oğlu Bəhramı Yəmən ölkəsinə göndərdikdə orada hökmdar Nemanın onun üçün rumlu memar Simnar vasitəsilə Xəvərnəq qəsrini tikdirir. Bu qalanı təsvir edərkən Nizami yazır: Elə bil Təngluşanın yüz min xəyalları cilvələnirdi. (3,55) Təngluşan adı açıqca Çində türk tabqaçların qurduqları Tan imperiyasına və onun yaradıcısı, sərkərdə, türk əsilli Lu- şana işarədir. Dünya tarixinin ən mədəni və inkişaf etmiş imperiyasının adının çəkilməsi, islam dünyasının Çinə daimi gözəllik və elm məskəni kimi baxması münasibəti də təsadüfi hal ola bilməzdi, xüsusən də Gəncəvi kimi dünya haqda ensiklopedik məlumatlara malik bir dahi üçün. Bəllidir ki, N.Gəncəvi öz qəhrəmanlarını tarixdə olduqlarından daha çox öz bildiyi kimi yaradır. Buna görə də Bəhram Gurun Bəhram Çubin olması bir o qədər də yanlış görünmür. Başqa bir yerdə Çinlə əlaqəli oxuyuruq: İşə başlamamışdan əvvəl bilsəydim, Bu çinlilər işinin naxışını Bu dairədə bir az da bundan yaxşı çəkərdim. (3,56) Burada da açıqca çinlilərə yüksək rəğbət bəslənilir. Yaxud da Xəvərnəqlə bağlı başqa bir təqdimatda yenə də eyni münasibəti görə bilərik: Elə gözəl bir behişt bağı oldu ki, Göy ona Yerin qibləsi, Kainat isə Çin Baharı deyirdi. (3,57) “Yeddi gözəl”də rəqəmlərlə əlaqəli xüsusiyyətlərdə diqqəti daha çox çəkən məqamlardan biri də məsnəvinin onluq misralardan ibarət şeir misraları ilə yazılmasıdır. Əgər Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|