269
qanun adi insanların fəaliyyətini izah edir. Elə insanlar ola bilər
ki, yuxarıdakı formulanın tələbinin əksinə olaraq onlar qısa
zaman müddətində də düzgün, xətasız qərarlar qəbul etmək
qabiliyyətinə malik ola bilsinlər. Yəni çevik qərar qəbul etmək
qabiliyyətinə malik ola bilsinlər. Onların fəaliyyətinin bu qanunla
tənzimlənmədiyi üçün onları qeyri-adi şəxsiyyətlər hesab etmək
olar. Belə insanlar fövqəlbəşər və ya fövqəlinsanlardır. Ola bilsin
ki, düzgün qərar qəbul edərkən onlar lazım olan informasiyanı
yüksək intuisiya vasitəsilə də əldə edirlər. Şübhəsiz peyğəmbərlər
fövqəlinsanlardır. Keçid dövrünü yaşayan dövlətdən qüdrətli
dövlət quran prezidentləri bu sıraya daxil etmək olar. Bu
baxımdan
V.Leninlə
müqayisədə
M.K.Atatürk
daha
fövqəlinsandır. Çünki onun qurduğu dövlət yaşayır, amma
V.Leninin qurduğu dövlət öz içindən çürüyüb dağıldı.
Makedoniyalı İsgəndər, Y.Sezar, I Pyotr, I Napaleon, İ.Stalin,
R.Reyqan da fövqəlinsanlardır. Onlar qısa zaman müddətində
düzgün qərar qəbul edə biliblər. I Napaleonun cəld qərar qəbul
etmək qabiliyyəti ətrafını həmişə heyrətləndirmişdir.
İkinci Dünya müharibəsi zamanı İngiltərənin Baş naziri
U.Çörçill 1942-ci ilin avqust ayında Moskvaya gəlir. İ.Stalin 2-ci
cəbhənin tezliklə açılmasını istədiyini bildirir. Çörçill bunun
mümkün olmadığını izah edir və əvəzində Şimali Afrikada
«Torç» əməliyyatını aparmaq istəyini bəyan edir. Stalin bu
əməliyyatın yaradacağı vəziyyəti həmin dəqiqə dəqiq
qiymətləndirir. Həmin anları U.Çörçill belə xatırlayır: «Dünyada
yaşayan insanların ancaq bir neçəsi bizim 3-4 ay ərzində inadla
hazırladığımız mülahizələri bir neçə dəqiqə ərzində başa düşə
bilərdi. O, bunları ildırım sürətilə qiymətləndirdi» (bax: «Vtoraə
Mirovaə voyna v vospominaniəx U.Çerçila i dr.» , Moskva, 1990,
səh.168) ”””””””””””. ””””””””””
Qürür hissi ilə qeyd edə bilərik ki, 2001-ci il 11 sentyabr
hadisəsi ilə bağlı qısa bir zaman kəsiyində H.Əliyev çox düzgün
qərar qəbul etdi və antiterror koalisiyasına qoşuldu. 2003-cü ilin
270
əvvəlində Antiirak koalisiyasına qoşulmaqla da H.Əliyev öz
siyasi müdrikliyini bir daha təsdiqlədi.
Beləliklə, mütləq düzgün qərar qəbul etmək cənabi
Haqqa məxsusdur. Peyğəmbərlər də minillərin sınağından
çıxmış düzgün qərarlar qəbul etmişlər. Fövqəlinsanlar da yüz
illər üçün doğru olan qərarlar qəbul edə biliblər. Müdrik
insanlar zamana tab gətirən qərarlar qəbul edirlər. Adi
insanların qəbul etdiyi qərarın xətası cahil insanların qəbul etdiyi
qərarın xətasından az olur.
Cəmiyyət, adətən, qərar qəbul edənlərə və qəbul edilmiş
qərarı icra edənlərə bölünürlər. Mükəmməl cəmiyyət o
cəmiyyətdir ki, orada qəbul olunmuş qərarların xətası azdır və hər
bir cəmiyyət üzvü bu qərarları xətasız icra edir.
Dünya böyük dəyişikliklər ərəfəsindədir. İnkişaf etmiş
dövlətlər sənaye bazalı cəmiyyətdən texnoloji və informasiya
bazalı cəmiyyətə keçirlər. Qabaqcıl dövlətlər elmlə idarə
olunurlar. Çağdaş dünyanın inkişaf istiqaməti belədir. Yuxarıdakı
formulanın işığında bu o deməkdir ki, istər daxili, istər xarici
siyasətlə bağlı problemlərin həllində qəbul ediləcək qərar elmi
olmalıdır, yəni qərarın
Q xətası çox az olmalıdır. Bu isə o
zaman mümkündür ki, problemin öyrənilməsi, araşdırılması
müddəti
t çox böyük olsun ki, zəruri informasiya bazası toplana
bilsin. Problem öz həllini qısa zaman müddətində tapmalı olduğu
bir halda, yəni zaman dar olanda çoxlu sayda peşəkar insanları və
mütəxəssisləri bu işə cəlb etməklə tədqiqat, müşahidə zamanını
dəfələrlə qısaltmaq olar. Bu isə həmin problemin həlli üçün
araşdırma mərkəzlərinin, elmi-tədqiqat laboratoriyalarının və ya
institutların
yaradılması
deməkdir.
Belə
qurumların
yaradılmasının və peşəkar ekspertlərin, insanların bir yerə
toplanmasının həm hikməti, həm də fəlsəfəsi bundan ibarətdir.
Burada hikmət çox adamların bir yerə toplanmasında deyildir,
professional insanların bir yerə toplanmasındadır!
Bütün bu dediklərimizdən görünür ki, son 200 ildə
yaşadığımız zamanın faciəvi zolaqlarını və 80 ildə Azərbaycanda
271
baş vermiş keçidlərin öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi, fəlsəfi
analizi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu problemin həllində ümumi
halda təhsilin, xüsusi halda filosofların, tarixçilərin, alimlərin rolu
böyükdür.
Son yüzilliklərdə ata-babalarımızın da buraxdıqları
səhvlər dəqiq analiz edilməli, lazımı fəlsəfi, siyasi, tarixi,
psixoloji nəticələr çıxarılmalıdır ki, gələcəkdə səhvə yol
verilməsin. Bunun üçün bizə, müasir tələblərə cvavb verə bilən
təhsil sistemi lazımdır. Xətasız təhsilimiz gələcəyimizdir.
PS. 2002-ci ilin noyabr ayının 6-9-da Bolqarıstanın
Sofiya şəhərində “Avropada ömürboyu təhsil: Hamı üçün
təhsilə doğru” mövzusunda Beynəlxalq konfrans keçirilmişdir.
Konfransda plenar iclaslarla bərabər seminarlar da təşkil
edilmişdir.
8 noyabr saat 14.00-da keçirilən seminarı Türkiyə
nümayəndələri təşkil etmişdilər. Seminarın mövzusu “Hamı
üçün təhsil sahəsində Türkiyə təhsil sisteminin son uğurları“
olmuşdur.
Seminarın işində Türkiyə Milli Təhsil Nazirliyinin
Beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri Zühal Gokcesu və həmi
nazirliyin ibtidai təhsil şöbəsinin müdiri Yuksel Ozdamqalı,
ABŞ-dan Rudolf Vruqtman (University of Missouri) və digər
ölkələrin nümayəndələri iştirak edirdilər. Mən çıxışımda
Q .
İ = const
formulası haqqında məlumat verdim. Formuladan çıxan
nəticələri seminar iştirakçılarının nəzərinə çatdırdım. İsveçrədən
olan nümayəndə həmin dəqiqə formulanı yazdığım kağızın sayını
çoxaldıb mənim imzamla seminar iştirakçılarına payladı.
Təvəzökarlıqdan uzaq olsa da, bu sözləri də deməyi
məqsədəuyğun hesab edirəm.
Dostları ilə paylaş: |