290
potensialı bir neçə toplananın cəmindən ibarətdir. Bu
toplananların hamı üçün sabit və hər kəs üçün dəyişən hissələri
vardır. Elmi işlə məşğul olan hər bir kəs orta məktəbi, ali məktəbi
və ali məktəbdən sonrakı təhsil pilləsini bitirir. Bu təhsil
pillələrinin xərcini həm dövlət, həm də valideynlər çəkir. Hamı
üçün sabit olan bu toplananı təqribi də olsa qiymətləndirmək
mümkündür. İkincisi, hər bir alim çoxsaylı konfranslarda iştirak
və çıxış edərək öz elmi nəticələrini açıqlayır. Bakıda keçirilən
elmi konfranslarda iştirakımı nəzərə almasaq, 25-ə yaxın
ümumittifaq və beynəlxalq konfranslarda iştirak və çıxış
etmişəm. Bugünkü tələblər səviyyəsinə uyğun olaraq belə
konfransların hər birində iştirak xərcini hesablamaq çətin
deyildir.
Üçüncüsü, hər bir alim eyni zamanda çoxsaylı
ezamiyyətlərdə, ixtisasartırma kurslarında olur. Elmi fəaliyyətim
zamanı mən on ay Danimarkada, üç ay Finlandiyada, iki ay
Çexoslavakiyada, bir ay Almaniya Demokratik Respublikasında
elmi ezamiyyətdə olmuş, aspiranturadan sonra 16 ay xaricdə
təhsilimi davam etdirmişəm. Belə ezamiyyətlərin hər birinin bir
aylıq xərci təqribən məlumdur və zamanında dövlət tərəfindən
ödənilmişdir. Dördüncüsü, müəllifi olduğum 150 elmi məqalənin
üçdən biri dünyanın nüfuzlu jurnallarında çap olunubdur və SSRİ
elektron sənayesinin müəssisələri ilə aparılan onlarla
müqavilələrin elmi nəticələri bu işlərdə əks olunubdur. Bu
müqavilələrin hər birinin dəyəri o vaxt 20-40 min rubl
olduğundan bu nəticələri və məqalələri də dəyərləndirmək
mümkündür.
Beşincisi, ikillik axşam ingilis dilli kursunun, ikillik
axşam marksizm-leninizm universitetinin dinləyicisi olmuşam və
291
bu təhsil xərcini də dövlət ödəyibdir. Sonra, alim-müəllim
əməyinin müəyyən hissəsi tədrisdə bağlıdır. Tədris proqramları,
dərs vəsaitləri, mühazirə konsrektləri hər bir alimin intellektual
əməyinin məhsuldur və müəyyən dəyərə malikdir. Nəhayət, alim
ölkədə cərəyan edən ictimai-siyasi proseslərə biganə
qalmamalıdır. Son on ildə ictimai-siyasi həyatımızla bağlı 150-ə
yaxın elmi-publisistik məqalə və kitab müəllifiyəm. Bu işlərin də
müəyyən əhəmiyyətə və qiymətə malik olması şübhə doğurmur.
Beləliklə, hər bir alim üçün bu toplananların dəyəri müxtəlifdir.
Hazırda respublikamız keçid dövrnü yaşadığı üçün intellektual
mülkiyyətin qiyməti dəyərindən aşağıdır. Amerika cəmiyyətində
isə əksinədir. Əgər biz Türkiyə timsalında qiymətləndirmə
aparsaq, yuxarıdakı toplananların ümumi dəyəri bir neçə yüz min
ABŞ dolları həcmində olar. Bu nəticə moskvalı professor
S.Kapitsanın belə fikrini təsdiqləyir ki, hər bir normal sovet
professorunun intellektual mülkiyyətinin qiyməti təqribən bir
milyon ABŞ dolları həddindədir. Bir sözlə, hər bir həqiqi
professor-alim
bir
milyon
dollar
dəyərində intellektual
mülkiyyətin daşıyıcısıdır. Bu mülkiyyətin maddi mülkiyyətdən
üstünlüyü ondan ibarətdir ki, xərcləndikcə çoxalır. Bizim əsas
həyat yükümüz - mənəvi və intellektual yükümüz maddi yükdən -
var-dövlətdən daha qiymətlidir. Bəşəriyyətin minillik tarixi də
bunu sübut edir. Cəmiyyətdə alimin, ideya sahibinin hörməti
bütün zamanlarda yüksək tutulmuşdur.
- Siz Milli Elmlər Akademiyasına üzv seçilmədiniz.
Hesab etmək olarmı ki, seçilənlərin intellektual yükü daha
çoxdur?
- Bəli. Hesab etmək olar ki, milli Elmlər Akademiyasına
üzv seçilənlərin intellektual yükü daha çoxdur. Yeri gəlmişkən
292
mən MEA-ya seçilmiş bütün həqiqi və müxbir üzvləri
komissiyamız adından səmimi qəlbdən təbrik edirəm.
Seçilməyənlərə isə gələcək elmi işlərində uğurlar diləyirəm.
- Nəsillərin bir-biri ilə bağlılığı xalq üçün, millət üçün
çox əhəmiyyətlidir. Azərbaycanı daha da irəliyə aparmaq üçün
gənclərin üzərinə mühüm vəzifələr düşür. Sizə elə gəlmirmi
parlamentdə rəhbərlik etdiyiniz Elm və təhsil məsələləri daimi
komissiyası bu sahədə mövcud olan ənənələri, gələcək inkişaf
perspektivlərini mütləq nəzərə almalıdır ki, bağlılıq pozulmasın?
- Nəsillərin əlaqəsi, vəhdəti vacib məsələdir. Hər bir
nəslin yaratdığı mütərrəqi milli fikirlər qorunub gələcək nəslin
sərəncamına verilməlidir. Bü işdə aparıcı qüvvə rolunu oynayan
yenə ziyalılardır. Yaxın günlərdə BDU-nun bir tədbirində çıxış
edərkən belə bir fikir söylədim: Azərbaycan cəmiyyətində
barışmaz müxalifət var. Amma inanıram ki, həmin barışmaz
müxalifətin təmsilçiləri ölkə rəhbərinin çıxışlarına 5-6 saat
diqqətlə qulaq assalar, onlar bizdən daha çox prezidentinin
ardıcıllarına çevrilərlər. Onların bədbəxtliyi budur ki, qulaq
asmırlar və ya asa bilmirlər, bilgiləri azdır, ona görə radikaldırlar.
Prezidentin hər bir çıxışı yeni ideyalarla zəngindir. Yenilik,
orijinallıq isə yeni cəmiyyət quruculuğunda və inkişafında çox
vacibdir. 1990-ci ilin əvvələrində Azərbaycana rəhbərlik etmiş
şəxsləri tarix ona görə kənara atdı ki, yeni cəmiyyət quruculuğu
üçün onlarda yeni ideya yox idi. Bizim partiyanın adının Yeni
Azərbaycan adlandırılması da təsadüfi deyil.
Gələcəyimizi elmsiz, təhsilsiz təsəvvür etmirik. Amma
bunu təkcə demək yox, iş görmək lazımdır. Özünətənqid
baxımından deyim ki, mən komissiyanın fəaliyyətindən hələ razı
deyiləm, eyni zamanda təhsilə məsul olan adamların icra
Dostları ilə paylaş: |