Şahlar Əsgərov Təhsilimiz: Dünən, bu gün, sabah

 
302 
ouxz ezmkərz ühx”zçk gtı bumhnehx. Çzğükp jprpz rhqamküzez 
ksjxçekx.  
Çzğükpez  szçközpzx  gtıpş    ksüaspaxls  üz”mk 
szçközüksez  zpez  jekpkx.  Jprez  szçközpzxk  czxepzx  aplxpax. 
Çzğükpez  szçközpzx  ts  kppzxpz  zpez  jekpkx.  Jprez  szçközpzx 
ampax vz  kppzx zxyksez zpez jekpz bkpzx. 
Çzğükpez  çzğükpapas  ğaeküzsks  tbmjnçkekx.  Jprez 
çzeqkqaçgl ğaeküzsks üşbmjnçkekx. 
Ouxhsehmh  nkrk  jpr  vz  çzğükp  ğaeküzpzxk  nkcamzç 
qzezx  czxqpk  ütükap  ğaeküzpzxekx.  Bş  knk  ğaeküz  axaülsea 
zpaqz  maxaçraq,  çzğükpezs  jprz  njgrzn  bkx  nuxfh  çzpzb  jekx. 
Njgrkə    Ütvjç    çzğükp    üküçjrksez  bş  nuxfh    aüfkxasçşxa 
tpşbeşx.  Iaxköez  bş  nuxfh  xtpşsş    etnçtxasçşxa,  post  graduate 
student  vz ma research scholarship tmsamlbelx. 
Aüfkxasçşxa ea çzğükpekx, asöaq aüfkxasçşxa ıhüşük suv 
çzğükpekx. Aüfkxasçşxaea çzğükp mhnüzpzxzn jprz gjvxkpkx vz 
ma  jpr  çzğükpks  çzçbkq  üağzüksz  gjvxkpkx.  Çzğükpez  rhzppkr 
ksüçkçşçş  vax.  Aüfkxasçşxaea    bş  mjxk  xzğbzx  zvzy  jekx. 
Aüfkxasçşxaea  çzğükp  fxtqxarpaxlsls  züaül  czxek  çşçşpşx  vz 
czxe hghs çşçşpşx. Jpz çşçşpşx nk, bkx rheezçezs ütsxa aüfkxasç 
uyhsh  tbxaypl ejüzn, jpr jvksks kgzxküksez ğküü jekx. 
Etnçtxasçşxasl  bkykr  baəa  ehəehmhrhy  npaüükn  rzsaea 
çzğükp ğaeküzük ğjüab jçrzn tpray, t jprpz
 intensiv 
rzədşp tpraq 
hghs chxüzçek
r
. 
Ğaylxea  bky  Avxtfa  Əşxaülsls  çar  ğşqşqpş  hyvhmhn. 
Bhçhs  üağzpzxez  tpeşdş  nkrk  çzğükp  üağzüksez  ez 
Q
zxbpz 
ksçjqxaükma  fxtüjük  ojçeknöz  ezxkspzəkx.  Qzxb  upnzpzxksez 
küz 
ali
  çzğükp  hg  fkppzezs  kbaxzçekx  -  banapavxkaç  - 
raoküçxaçşxa  -  etnçtxasçşxa.  Mjxk  ozprkənzs,  tsş  ea  qjme  jekr 
nk,  bkykr  ez  hg  fkppzpk  çzğükp  üküçjrksz  njgrzmkrkyk  Avxtfa 
Əşxaülsls bş ohspzxez Xjüfşbpknarlyea tpas çzğükp üağzük hyxz 
jnüfjxçpzxk ez bkyz rzüpzğzç bkprkəpzx. Rzs bjpz ğjüab jekxzr 
nk,  bky  aüfkxasçşxasl    etnçtxasçşxa  ael  apçlsea  üaıpama 
bkpzxkn. Rzğy tsea  etnçtxasçşxa apk rznçzbezs ütsxa çzğükpks 

---

 
303 
ıhüşük bkx suvh nkrk bkykr çzğükp üküçjrkrkyz eaıkp tpa bkpzx. 
Üşbmjnçkv  cknxkrz  ouxz  bjpz  tpas  ğapea  jprk  köçkrakmmzçez 
tpas tpas saxağaçglplq axaeas qapelxlpa bkpzx.   
Rhıbkx: Əağpax rhzppkr, raxaqpl rhüağkbzsky hghs gtı üad tpşs. 
Öavab: Çzəznnhx  jekxzr. 
 
 
5. Şərqdə və Qərbdə fərd-toplum problemi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kapitalizm  cəmiyyəti  bərqərar  olduqca  fərd-toplum 
problemi Şərqdə və Qərbdə kifayət qədər ayrılan xətt üzrə inkişaf 
etmişdir.  Qərbdə  həm  fərdin,  həm  də  toplumun  mənafeyi 
vəhdətdə baxılır. Bu səbəbdən də qeyd etmək kifayətdir ki, həm 
sosial-demokrat,  həm  də  liberal  –  demokrat  ideyalar  Qərbdə 
yaranmışdır: 
 
Sosial  demokratlar  ümuminin  mənafeyini  qoruyur,  yeri 
gələndə  fərdin  mənafeyini  məhdudlaşdırır.  Liberal  demokratlar 
isə  fərdin  mənafeyini  yüksək  tutur.  Bu  iki  dünyagörüş  müasir 
siyasi partiyaların nəzəri mənbələridir. 
 
Şərq  əhli  çox  vaxt  ümumi  mənafeləri  şəxsi  mənafeyə 
qurban verir. Hətta fərdi dərdi ümumi dərddən çox yaşadar. Leyli 
–Məcnun  dərdini  min  illərcə  yaşadır.  Ancaq  Göycə,  Zəngəzur, 
Təbriz dərdini yaşada bilmir. Qüsur ölçüyə gəlməzdir. 
 
Şərq  əhlinin  fəaliyyəti  çox  vaxt  ağlın  yox,  hissiyyatın 
təsiri  altında  baş  verir.  Bəzən  bunu  «Şərq  istiqanlılığı»  ilə 
bağlayırlar. Qarabağ probleminin ilk dövrlərində fəaliyyətimizdə 
mən  ağıldan  çox  hissiyyatın  təsirini  gördüm.  O  zamanlar  
ermənilərin dediyi «müsəlmanın sonrakı ağlı» görünmədi. 
 
«525-ci  qəzet»in  18.09.99  tarixli  sayında  rejissor  Şeyx 
Əbdül Mahmudov yazır: «Bilirsiniz, dünyanı beyinlər və ürəklər 
idarə edir.  Kimisi  beyninin  , kimis  də ürəyinin  gözü ilə  yaşayır. 
Məni, 56 yaşlı kişini bu gün ürəyim idarə edir». 
Mən isə istərdim ki, 56 yaşlı rejissorumuzu ürəyi yox, ağlı idarə 
edəydi. 

---

 
304 
 
Son  zamanlar  RF-də  gedən  proseslər  onların  Qərb  yox, 
məhz  Şərq  ölkəsi  olduğunu  göstərir.  Hər  bir  problemin  həllində 
ağıla yox, gücə istinad edirlər.  
 
Şərqdə  qüdrətli  və  ədalətli  padşah,  Qərbdə  qüdrətli  və 
hüquqi  dövlət  qurmaq  istəyi,  ideyası  üstünlük  təşkil  edir. 
Birincilər  fərdi,  ikincilər  həm  fərdi,  həm  də  kütləni  güvənc  yeri 
kimi üstün tuturlar. 
 
Fərdin  ömrü  sonlu,  kütlənin  ömrü  sonsuz  olduğundan, 
ikincilərə  güvənən  iqtisadiyyat  yüksələn  xətt  üzrə,  fərdə-
şəxsiyyətə  güvənən  iqtisadiyyat  isə  qırıq-qırıq  xətt  üzrə  inkişaf 
edir. 
 
Qərb əhli haqqın, ədalətin, düzlüyün cəmiyyətdə bərqərar 
olmasına  maraqlıdır.  Düzgün  bank  sistemi  (İsveçrə  bankları), 
ədalətli  mükafatlandırmaq  mərəzi  (İsveç  Nobel  mükafatı 
Komitəsi),  haqlıya  haqqını  vermək  səriştəsi  Qərb  toplumu  üçün 
xarakterikdir.  (Qarabağ  problemi  istinadır,  burada  səbəb 
başqadır). 
 
Dünyada  Nobel  mükafatı  almış  500 şəxsin  cəmi  2 nəfəri 
əhli-müsəlmandır.  Əslində  bu  rəqəm  200-ə  yaxın  olmalıdır. 
Qərbdə  elə  ailələr,  elə  alimlər  var  ki,  iki  dəfə  Nobel  mükafatı 
alıblar. Bütün  Şərqin elmi  göstəricisi Qərbin bir ailəsinin (və  ya 
aliminin)  göstəricisi  qədərdir.  Niyə  Şərqin  elmdə  uğurları  bu 
qədər  azdır?  Ona  görə  ki,  bu  istimətdə  fəaliyyətə  –  haqqın, 
gerçəkliyin  axtarılmasına  az  maraq  göstərilir.  Elm  –  haqqın, 
gerçəkliyin  axtarılması  yolunda  alim  –  insan  fəaliyyətidir.  Elmi 
alimin  şəxsi  işi  hesab  edirik.  Maddi  varlığı  mənəvi  varlıqdan 
üstün  tuturuq.  Maddi  maraq  fəaliyyətimizdə  haqqı,  gerçəkliyi 
ekranlayır. 
 
Amerika-Azərbaycan  Dostluq  Cəmiyyətinin  prezidenti 
Kaliforniyada  yaşayan  cənublu  qardaşımız  Rza  bəy  Xosrəvi 
1997-ci ilin fevral ayında «Azadlıq» qəzetinə verdiyi müsahibədə 
qərblilərin  həyat  tərzini  belə  xarakterizə  edir:  «Əgər  yolda 
ayağına  bir  daş  dəysə  onu  qırağa  tullayır  ki,  daha  heç  kimə 

---