Samarqand davlat universiteti a. Babayarov, F. Meliyev, I. Ximmatov, M. Subharwall

7.2.Linuxda foydalanuvchilar yaratish,root foydalanuvchisi 
Foydalanuvchilarni boshqarish tizim xavfsizligining muhim 
qismidir. 
Imtiyozlarni 
boshqarishda 
samarasiz 
foydalanuvchilar 
ko‗pincha tizimni xavf ostiga qo‗yadilar. Shuning uchun, foydalanuvchi 
hisobini boshqarishning sodda va samarali texnikasi yordamida serverni 
qanday himoya qilishni tushunish juda muhimdir.
Ubuntu ishlab chiquvchilari barcha Ubuntu distributivlarida 
standart ma'muriy foydalanuvchi
(root) qulflash to‗g‗risida ongli 
ravishda qaror qabul qilishdi. Bu root foydalanuvchisi o‗chirilgan yoki 
unga kirish mumkin emas degani emas. U faqat parollangan bo‗lib, biror 
shifrlangan qiymatga mos kelmaydi, shuning uchun uni to‗g‗ridan-
to‗g‗ri tizimga kirish uchun ishlatish mumkin emas. 
Shu 
bilan 
birga, 
foydalanuvchilarga 
ma'muriy(root) 
majburiyatlarni o‗tkazish uchun 
sudo
nomli vositadan foydalanish 
tavsiya etiladi. 
Sudo
vakolatli foydalanuvchilarga o‗z parollari va 
superuser 
tomonidan 
tayinlangan 
parollar 
yordamida 
ularga 
imtiyozlarini vaqtincha oshirishga imkon beradi. Bu sodda, ammo 
samarali 
usul 
foydalanuvchilarning 
barcha 
harakatlari 
uchun 
javobgarlikni ta'minlaydi va foydalanuvchilarga qanday ma'muriy xatti-
harakatlarni ixtiyoriy nazorat qilish imkonini beradi. 
Agar biron sababga ko‗ra super foydalanuvchini ishlatishga ruxsat 
berish kerak bo‗lsa, unga quyidagi buyruq bilan parol o‗rnatish kerak 
bo‗ladi: 
sudo passwd 
Sudo joriy tizimga kirish uchun ishlatilgan foydalanuvchi parolini 
so‗raydi, so‗ngra quyida ko‗rsatilgandek yangi root parolini o‗rnatish 
so‗raladi: 
[sudo] password for username: (вводите свой собственный пароль) 
Enter new UNIX password: (вводите новый пароль 
суперпользователя) 
Retype new UNIX password: (повторяете новый пароль 
суперпользователя) 
passwd: password updated successfully 

---

104 
 
root
foydalanuvchisini 
bloklash 
uchun 
passwd
ning 
quyidagi 
sintaksisidan foydalaniladi: 
sudo passwd -l root 
Sudo haqida ko‗proq ma'lumotni uning 
man 
sahifasiga kirib o‗qish 
mumkin: 
man sudo 
Odatda, Ubuntuni o‗rnatilishida yaratilgan asl foydalanuvchi "admin" 
guruhining a'zosi bo‗lib, 
u/etc/sudoers
fayliga 
sudo
vakolatli 
foydalanuvchilar sifatida qo‗shiladi. Agar boshqa foydalanuvchini 
sudo
orqali superuser sifatida kirishiga ruxsat berish kerak bo‗lsa, uni 
adminlar guruhiga qo‗shish kerak bo‗ladi.