Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

3. Mehmonxona biznesida ishlashning o‘ziga xos xususiyatlari 
 
Mehmonxona xizmati sohasida ishlashning bir qancha o‘ziga xos xususiyatlari 
mavjud. Ular orasida quyidagilarni qayd etish mumkin: 

bir mehmonxonada har xil (5 tadan 9 tagacha) kasb egalari ishlaydi. Bunda 
mijozga ko‘rsatiladigan deyarli har qanday xizmat bir necha bo‘limlar yoki xizmatlar 
bahamjihat 
ishlashini, 
binobarin, 
turli 
kasb 
egalarining 
harakatlarini 
muvofiqlashtirishni taqozo etadi. Shuning uchun ham turli xizmatlar va mutaxassislar 
ishini yaxshi muvofiqlashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Ular bir-biri bilan
shunday aloqa qilishi kerakki, mijozning muammolari o‘z vaqtida va mehmonxona 
oliy rahbariyatining aralashuvisiz hal qilinsin. Odatda mijoz o‘zining barcha 
e’tirozlarini qabul qilish xizmatiga bildiradi. Agar, aytaylik, uning e’tirozi nomer 
yaxshi tozalanmagani bilan bog‘liq bo‘lsa, bu kamchilikni qabul qilish xizmatiga 
bevosita bo‘ysunmaydigan nomerlar fondi xizmati tuzatishi kerak. Agar turli 
xizmatlarning o‘zaro aloqasi yaxshi yo‘lga qo‘yilgan bo‘lmasa, muammoni tez hal 
qilib bo‘lmaydi; 

mehmonxonadagi ommaviy kasblarning aksariyati xodimlardan yuqori malaka 
talab qilmaydi. Shu sababli chet el mehmonxonalarida rivojlanayotgan 
mamlakatlardan kelgan, farrosh, kirchi va boshqa kasblarda ishlayotgan 
immigrantlar juda ko‘p; 

mehmonxona xodimlarining, ayniqsa, mijozlar bilan bevosita aloqa qiladigan 
xodimlarning ishi har xil odamlar bilan muomala qilish va til topisha olishni talab 
qiladi, chunki mehmonxona mijozlari orasida boylar va kambag‘allar, yoshlar va 

---


57 
qariyalar, bosiq va jizzaki, hushyor va mast odamlar, turli kasb egalari, shu 
jumladan jinoiy unsurlar ham bo‘ladi; 

mehmonxona ishi – o‘ziga xos uzluksiz ishlab chiqarish; mehmonxona kunda 24 
soat, yilda 365 kun ishlaydi.
Menejerlarning ish kuni me’yorga solinmaydi va amalda doim kuniga 8 soatdan 
ko‘proq (ko‘pincha haftasiga 70 soatga yaqin) bo‘ladi. Bunda oliy daraja menejerlar 
ishi asosan mijozlar bilan bevosita va telefon orqali aloqa qilishdan iborat bo‘ladi, 
xatlar va hujjatlar bilan ishlashga juda kam vaqt sarflanadi. Menejerlar ishi asabga 
katta og‘irlik tushishi bilan tavsiflanadi. Menejer tez qaror qabul qila olishi va har 
qanday tasodiflarga, masalan, «prezident» nomeriga da’vogar ikkita oliy martabali 
shaxs bir paytda kelishiga doim tayyor turishi kerak. Mehmonxona menejerlarining 
kasbiy kasalliklari – oshqozon yarasi, gipertoniya, yurak tanqisligi, shuningdek 
alkogolizm ana shunday kelib chiqadi. Umumiy ovqatlanish xizmati xodimlariga esa 
nomaqbul semirish xavfi mavjud.
Turli mamlakatlarda o‘tkazilgan tadqiqotlar mehmonxonani boshqarishning 
muayyan bir maqbul usulini aniqlash imkonini bermadi: sof avtoritar boshqarish 
usulining 
muvaqqiyatiga 
ham, 
demokratik 
boshqarish 
usulining 
muvaffaqiyatsizligiga ham misollar mavjud. Ammo miqdoriy jihatdan avtoritar 
boshqarish usuli nisbatan ko‘p uchraydi. Bu holat shu bilan izohlanishi mumkinki, 
mehmonxona biznesi uzoq vaqt oilaviy biznes hisoblangan: mehmonxonani oila 
boshlig‘i boshqargan, unga qarindoshlari – mehmonxona xizmatchilari so‘zsiz 
bo‘ysunishi kerak bo‘lgan. Maxsus ma’lumotli birinchi menejerlar faqat XX asrning 
20-yillarida paydo bo‘lgan. Shu davrgacha barcha mehmonxona boshqaruvchilari sof 
amaliyotchi bo‘lgan. Shuni alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, mehmonxonalar bir-
biridan ancha farq qiladi va shu sababli, aytaylik, kichik biznes-otelda muvaffaqiyatli 
ishlaydigan menejer katta kurort kompleksida ham shunday muvaffaqiyatli ishlashi 
shart emas va aksincha.