Şamil Vəliyev – 50
|
171 Mən deyirəm ki, Pişəvərinin ictimai-siyasi fəaliyyəti haqqında yazılmış ən fundamental, dəyərli, əhatəli əsər haqqında danışdığımız bu monoqrafiyadır. Sevindirici odur ki, Pişəvəriyə atılan böhtan, ləkə və onun fəaliyyəti ilə bağlı təhriflərə Ə.Bije aydınlıq gətirərək onların əsas- sızlığını sübuta yetirmişdir. M.C.Pişəvəri irsinə, şəxsiyyətinə məhəbbət və ehtiramdan doğan bu kitabda müəllif məqsədinə yüksək səviyədə nail olmuşdur. M.C.Pişəvərinin uşaqlıq və gənclik illərindən tutmuş ömrünün sonunadək ictimai-siyasi və ədəbi–bədii ideallarına sadiq qalması,müa-sirləri ilə yaradıcılıq əlaqələri tarixi faktlara istinadən izah olunur. Göstərilir ki, vəzifə, amal və idealından asılı olmnayaraq hər bir insanın həyatı-bioqrafiyası, gördüyü işlər, iştirakçısı olduğu hadisələr, yaratdığı əsərlər ədəbi, təsviri, tətbiqi və ya musiqi sənət əsəri olub-olmaması əsas deyil, ümumilikdə xalqın tarixinin müəyyən dövrü,mədəniyyət salnaməsinin müəyyən səhifələri, ictimai-siyasi-fəlsəfi bədii fikrinin inkişafı mərhələsi ilə əlaqəlidir. Bu baxımdan diqqət veriləndə hər bir sənətkarın dünyagörüşü və əqidəsinin, həyat qayəsinin yaranıb formalaşmasında onun doğulub böyüdüyü, fəaliyyətə başladığı mühitin, tarixi-ictimai-iqtisadi dövrün böyük, daha dəqiq desək, həlledici təsiri hiss olunur. Dünyagörü-şü və həyata münasibətin formalaşmasında, fəaliyyət sahəsi peşə seçilmə-sində mühit istiqamətverici faktor kimi əhəmiyətli rol oynayır, doğulub böyüdüyü ailənin iqtisadi durumu, onunla ünsiyyətdə olanların əqidə və məslək bütövlüyü, həyat idealı güclü təsir göstərir. Həmin şəxsin əhatə olunduğu, onun ailəsinin də tərkib hissəsi olduğu mikro və makro mühit ümumiyyətlə əqidə, əxlaq,mənəviyyat və həyat amalı üçün qaynaq, vasitə və mənbə kimi mühüm rola malikdir. Bunu bəşər tarixində özünəməxsus yer tutan şəxsiyyətlərin ömür yolu, həyat səhifələri təsdiqləyir. Belə tarixi şəxsiyyətlər sırasında görkəmli siyasi və ictimai xadim olmaqla yanaşı, həm də gözəl alim, qüdrətli publisist, istedadlı yazıçı M.C.Pişəvərinin özünəməxsus yeri vardır. 172 Kitabda M.C. Pişəvərinin bioqrafiyasını əks etdirən səhifələri vərəqlədikcə bir daha aydın olur ki, Qüzey Azərbaycanına üz tutan soydaşlarımızın həyatı burada da xoş keçməmişdir. Güney Azərbaycanında dünyaya göz açan Mir Cəfər 13 yaşında olarkən dövrün iqtisadi, ictimai bəlalrı onun ailəsini də Bakıya köçməyə məcbur etmişdi. O, Qüzey Azərbaycanında təhsilini davam etdirməklə yanaşı, işləməyə başlamış, siyasi fəaliyyət meydanına atılmışdır. Iran Sosial Demokrat Partiyasının Qafqazdakı təşkilatlarında fəaliyyət göstərən M.C.Pişəvəri elə burada mətbuat aləminə qədəm qoymuş, “Azərbaycan cüzi layənfəkki İran”, “Hürriyyət” qəzetlərində müxbir və redaktor kimi çalışmışdılr. O, eyni zamanda iranlıların “İttihad” mədrəsəsində müəllimlik etmişdir. 1920-ci ildə İrana qayıdan Pişəvəri demokratik hərəkatın genişlənməsində fəallıq göstərmiş, Gilan Respublikasının xari-ci işlər naziri işəmiş, İran Kommunist Partiyasının qurultayında iştirak etmiş, “Həqiqət” qəzetinin nəşrinə də nail olmuşdur. Irana qayıtdıqdan sonra həbs edilərək 11 il Qəsri-Qacar zindanında yatmış, 1941-ci ildə Rza xan diktatorluğu süqut etdikdən sonra həbsdən azad edsilmişdir. Bundan sonra daha əzm və qətiyyətlə siyasi mübarizə meydanına atılmış, “Ajir” qəzetinin nəşrinə başlamış, “Mətbuatın azadlıq cəbhəsi” adlı leqal təşkilatın işini canlandırmış, Azərbaycan Demokrat Firqəsini yaradaraq ona rəhbərlik etmiş, Azərbaycan Milli Hökümətinin baş naziri olmuşdur. Bütün bunlarla yanaşı, M.C.Pişəvəri ədəbi tənqidlə məşğul olmuş, hekayələr yazmış, ictimai-siyasi publisistikanın gözəl nümunələrini qələmə almış, tərcüməçilik bacarığını nümayiş etdirmişdir. Azərbaycanda inqilabi hərəkat tarixinin salnaməsi üçün mənbə, qaynaq rolu oynayan məqalə və xatirələr yazmış, tarixi məruzə və nitqlər söyləmişdir. Qısa, lakin Azərbaycan xalqının mübarizələr və dövlət quruculuğu tarixi, mədəniyyətinin inkişafı salnaməsi ilə sıx bağlı olan bir ömür yaşamış, bütün varlığı ilə Azərbaycana, onun sabahı və gələcəyinə bağlı olmuşdur. M.C.Pişəvəri 1947-ci ildə müəmmalı şəkildə avtomobil qəzasına düşüb dünya-sını dəyişmişdir. Onun adı və fəaliyyəti bir neçə il diqqətdən kənarda qalmışdır. 173 80-cı illərdən etibarən onun əsərlərinin toplanılıb tərcümə olunmasına başlanılmış, nəşr edilmişdir. Monoqrafiyada M.C.Pişəvərinin bioqrafiyasının ən xırda detalları belə ilə öz əksini tapmışdır. Bülbülə, Xırdalan, Buzovna həyatın-dan tutmuş Bakının mərkəzindəki-Xaqani küçəsindəki mənzildə keçən günləri də işıqlandırılıb. Haqqında görkəmli şair, yazıçı və məsləkdaşlarının xatirələri də buraya daxil edilib. Bir daha “Qəza, ya qəsd” başlıqlı bölümdə ölümünə münasibət bildirilərək aydınlıq gətirilib. Kitabı oxunaqlı, maraqlı edən, ona təravət verən amillərdən biri də Seyid Cəfərin ömür yolunu əks etdirən fotoşəkillərdən ibarət albomdur. Təvazökarlıqdan uzaq olsa da mən ilk Pişəvərişünaslardanam. M.C.Pişəvəriyə məxsus ilk kitabın və doktorluq dissertasiyasının, eləcə də rusca monaqrafiyanın müəllifiyəm. Müəllif tədqiqatçı zəhmətimə ehtiramla yanaşıb, böyük qiymət verib. Halal insan olan Ə.Rəhimliyə bu diqqətinə görə təşəkkür edirəm. Kitabın capını səbrsizliklə gözləyirdim. Tez-tez ustada zəng vurub maraqlanırdım. Deyirdi ki, məndən çox sən narahatsan. Mən də bildirdim ki, ay Əkrəm müəllim, ömrümün 15 ili Pişəvəriyə həsr olunub. Cəddinə qurban olduğum Seyid Cəfər mənə çox doğmadır, özümü onun əqrəbası, varisi hesab eləyirəm. Qoy onun haqqında çox yazılsın, çap olunsun, unudulmasın. Adına küçəni götürdülər, Allah insaf versin, bu adı qaytarsınlar. Bircə adını danmayan gimnaziya var, ona toxunmasınlar, Allah qorusun. Kitabı maliyyələşdirən insanlar da sağ olsunlar. Bu Vətənə xidmətdir. Müəllifin dili də ürəyəyatandır. Deyərdim elmi üslubda yazılan bu əsərdən bədii uslub, bədii ruh da yan qaçmayıb. Orijinal üslub, vətəndaş qeyrəti, millət yanğısı, həsrət duyğusu, azəri qələmi, türk qəlbilə yazılan bu monoqrafiyaya görə Ə.Rəhimliyə cənubluların öz təbirincə deyirəm: - “Əllərin ağrımasın, yorulmayasan”... Şahanə bir əsər yaratmısınız, ustad... Yüklə Dostları ilə paylaş:
|