J O R J K U L O N
MOTSART QAZAMATDA
(hekays)
Frcn hobsxanasında bir-birindən qorxm ayanlar tcz dostlaşırlar.
Motsartı iki ay əvvəl monimlo kcşikçi Em cst tanış cləm işdi. Həm in
vaxtdan Motsartla dostlaşmışdım. Bəli, keşikçi ilə yox, onunla
dostlaşmışdım. Motsart yckəpər hcyvana oxşayırdı, qollan güclü,
ağlı iso küt idi. Gövdəsi sort, üroyi kövrəkdi. Başı donuz başı kimi
iri, fikirləri isə körpo uşaq fikirlori idi.
O, saman döşəyin üstündə uzanıb gözlərini m ənə zilləyirdi.
Dorin xəyala dalır, lıordon sayıqlayırdı.
Mən onun deyəcəyi sözlori gözləyirdim. No dcyəcəyini bilm ir-
dim. Həm işə eyni şeyi deyir, sonra da köksünü ötürürdü. Hiss edir-
dim ki, Motsart keçmiş bir əhvalatı gözləri qarşısından kcçirir,
sonra fikirli-fikirli homin cüm ləni deyir.
O ycnə köksünü ötürdü. M ən qulaqlarımı şoklədim .
- H ər halda yaxşı işlomişdik!
Motsart bir də köksünü ötürdükdon sonra fıkirli-fıkirli qalxıb
saman döşoyin üstündo oturdu. Bunların hamısı m ənə tamş idi. İndi
yaxınlıq vaxtı çatmışdı. M otsartın mono, sözlərim ə chtiyacı vardı.
Gözlərimi Motsartın üzünə dikib, sosim ə laqeyd bir ifadə vcrib
ncço gündən bəri m əni narahat cdən sualı verdim:
- Motsart? Axı sonə no üçün M otsart dcyirlər?
Araya sükut çökdü. Qurtarmaq bilm əyon həbsxana sükutu.
Soyuq, qaranlıq, m urdar və uzun bir sükut.
Göroson, Motsart sualımdan hirslənm ir ki? Yaman nigaran
idim.
Axırı ki, üzümo baxdı. Amma hələ susurduq. Bu hobsxana
sükutu idi. Ən ağır cozaya oxşayan sükut idi... m ozar sükutu.
- M ənə niyə Motsart dcyirlər?
O, mchriban baxışlı inok başına oxşayan başını yuxarı qaldır-
mışdı, iri, cybocor dodaqlarına tobossüm qonmuşdu.
336
Sonra o əhvalatı söylomoyə başladı...
Madcmuazcl Plianın qanuna dönmüş adotlori vardı. Bu adət-
lorin bozilori ənun həyatına məcburon daxil olmuşdu, bozilorini
özü götürmüşdü. Bozilori iso rahatlığa olan clıtiyacdan yaranmışdı.
M ademuazcl Plianın 73 yaşı vardı... Boyu balaca, üz-gözü qırış,
üroyi hikkoli, özü tənha idi. O, səhorlor özünü yüngülco soliqoyo
salır, azacıq bazarlıq cdir, bir az cv işlori görür, bir az da molboxdo
işləyirdi. M adcmuazcl Plian zəif, xırdaca. artıq bir adam olduğu
üçün gördüyü işlor do elo bil öz boyuna, öz imkanlarına uyğuıı idi:
hor səh ər yavaş-yavaş gozino-gozino golib Omıo küçosindoki
balaca orzaq m ağazasına çtxırdı. Burada özünün balaca sobotino
azacıq ərzaq alıb yığırdı: bir az yağ, bir az kofc, bir tiko donuz əti.
Bundan sonra o özünün balaca monzilino qayıdırdı. Pillokondo
xırdaca Lakoz xanıma bir-iki qısa söz dcyor, yaxud gömrük noza-
rətçisinin dul qarısı madam Şmcllo azacıq söhbot cdordi. Saat birdo
madcmuazcl Plian nahar cdirdi - xırdaca masanın balaca bir kün-
cündə yüngül bir nahar. Axırda azacıq kofc içirdi. Sonra iso hor şcy
doyişirdi.
Onun xırdaca, darısqal, sıxılmış hoyatı birdən-biro böyük bir
həyata, scvinc selino, chtirasla dolu, şirin, əsil insan ömrüno çcvri-
lirdi. H ər gün günortadan sonra, saat iki olan kimi madcmuazcl
Plian öz pianinosunun (royalınm) qarşıstnda oyloşir, düz axşam saat
altıya kimi çalırdı. Dayanmadan çalırdı, dcyə bilorom ki, hcç nofo-
sini dorm oyo do dayanmırdı. No çalırdı? Bütün rcpcrtuarını çalırdı.
Yoni “Qarımış qızın duası” nı çalırdı. Boli, tok qaldığı olli bir ildon
bəri madmuazcl Plian lıor gün günortadan sonra dörd saat orzindo
Badagcrvskanın osərini çalırdt. Başqa hcç nə çalmazdı.
Onun ifası haqqında roylər m üxtolif idi. Yuxarıda yaşayan bir
qadın, madam Klcr dcyirdi ki, çox pis çalır, madam Karl isə güman
edirdi ki, çox ola çalır. Bu fikirlorin hor biri, şübhə yox ki, şişirdil-
mişdi. Lakin homişoki kimi, osil doğru fikri kütlə söyloyirdi. Yoni,
qonşularm gur sosli xoru bildirdi ki, bu çalğı hor şcydon ovvol baş
ağrısıdır.
Bunu, ələlxüsus, şonbo günlori axşam - kişilor cvdo olanda
(onlann əyləncəsi yox idi) hiss ctmok olurdu. Bir do görürdün ki.
onlar m ən zillərindon çıxır, ol-q o lların ı oynadıb acıqlı-acıqlı
qışqırışır, dcyinirlor. Onlara baxanda adam fikirloşirdi ki, fransızlar
musiqini çox scvmirlor.
337
Lakin süpürgo ağacları ilo otaqların tavanlannı bir az döyoclo-
dikdon, bir az çığır-bağır saldıqdan, alı-nalo ctdikdon sonra hamı
sakitloşirdi. Çünki olli bir ildon bori hamı bilirdi ki, no olur olsun,
madcmuazcl Plian saat ikidon altıya qodor “Qarımış qızm duası”nı
çalacaq. Holo üstolik hamı qarımış qızın hoyatına, tonhalığına vo
kimsosizliyino do bolod idi. EIo buna göro do qonşuların hirsi tez
soyuyur, ona yazıqlart golir, onu başa düşürdülor. llo r gün günorta-
daıı sonra o, oslindo pianino çalmırdı: öz orino novaziş göstəron
qadınlar kimi pianinosuna novaziş cdirdi, onu scvirdi... şirin bir
zövq alırdı. Onun çaldığı “Qarımış qızın duası” dcyildi, m adc-
muazcl Plian öz duasını oxuyurdu. Axı özü qarımış qız idi.
O, ölondo hamı hcyifsilondi. Qonşular pul topladılar, nar gülün-
don lira şokilli bir oklil hördürdülor. Boli, fransızlar çox m usiqipo-
rost olmasalar da, simvolik olamotlori xoşlayırlar.
Sonra narahatlıq, nigarançılıq başladı. Hamıya molum idi ki,
madcmuazcl Plianı öldürmüşdülor.
Xolvoti Luici Kaksiopodan şübholənirdilor. O hor şonbo saat bcş
radolorindo dözo bilmoyib pillokono çıxır, M oryom ananı kömoyo
çağırır, söyloyirdi ki, başı btı soso dözo bilmoyib partlayacaq. Əllori
ilo havada qarpız forması düzoldir vo italyan lohcosilo mızıldayırdı:
“Qaıpız kimi partlayacaq” , “ Başım qarpız kimi partlayacaq!”
Lakin bu ycrsiz şübho uzun çokmodi. Tczliklo molum oldu ki,
madcmuazcl Plian sado hoyat süron, az xorcloyon, az chtiyach bir
adam olduğuna göro qonaot cdib xcyli pul toplayıbmış. Dcməli, onu
qarot moqsodilo öldürüblor.
Homin vaxtdan müstontiq Muflct “qanm ış qızların canisi” haq-
qında fikirloşmoyo başlamışdı. Homin şoxsi müstontiq yaxşı tam -
mırdı, bir onu bilirdi ki, adı Jozc Mülosdur. Bir ildon bori m üston-
tiq onun osil simasını açmaq istoyirdi. Jozcni tutdular, istintaq
ctdilor, sorğu-suala tutdular. Hcç no! Hcç no çıxmadı: maym 17-do
saat I8 -d o Mülos “Klcron” kafcsindo kart oynayırmış. İyirmi nofor
şahid var idi.
Cinayət saat altıdan ovvəl baş vcrə bilmozdi, çünki qonşular bir
soslo tosdiq cdirdilər ki, madcmuazcl Plian homişoki kimi saat iki-
don saat altıya kimi ara vcrmodon pianinoda çalıb.
Muflct fikirloşdi ki, adamların şahidliyi həm işə doqiq olmur,
hom do ki, “K lcron” kafesi ilo madcmuazcl Plianın cvi arasmda
üçcə avtobus dayanacağı yol vardı. Ə gər cəld olsa, Mülos vaxt
tapardı...
338
Lakin “Klcron” kafcsinin sahibi sözünün üstündə möhkom dur-
muşdu:
- Mülos kafeyo saat bcşdon ovvol golmişdi. Kafcnin daimi
m üştəriləri də eyni sözü dcyirdilor. Onda Muflct mohkomo hokimi
ilo tutuşmalı oldu. Mcyiti toşrih ctdilər. Gözlonilmoz noticolor
alındı. M adcm uazel Plianı m odosində həzm başlam am ışdan
öldürmüşdülor.
- Deməli, axşamçağı, nahardan sonra?
- O la bilm əz, - dcyo hokim ctiraz etdi, - hcç olmasa, ycddi saat
o w ə l.
- S əhər yeməyindon sonra!
- Bclə çtxır.
Qarımış qızın qonşuluğunda yaşayan arvadlar arasında madam
Karl daha ciddi adam tosiri bağışlayırdı, bu qarıya inanmaq olardı.
Muflet ona bir do qonaq goldi. N əzakətlo madcmuazcl Plianın
uğursuz taleyino hcyifsilondiyini bildirdikdən sonra ciddi soslo
soruşdu:
- Yaxşı fikirloşin, madam... dcmoli, sizin rəfıqənizin mcyili
mayın 18-də saat 15.30 dəqiqodo tapılıb.
- Elədir ki var. Saat ikidə onun çalğısını cşitmoyondo hamımız
narahat olduq... fikirloşdik ki, onu hcç sohor do göron olmayıb.
Onda ev nəzarotçisinin yanına gctdik, sonra... onu tapdıq...
M adam Karl hıçqırıb ağladı. Muflct ycno sual vcrdi:
- Ə w ə lk i gün onun saat 2-don 6 -y a kimi çaldığına om insi-
nizmi?
- Ə lbəttə... həlo dcyo bilərom ki... m ən hey bu haqda fikirloşi-
rəm... amma... səfch hcsab cdocəksiniz... amma o, ölümün gəldiyini
duymuşdu...
- Siz niyə bclə fikirləşirsiniz?
- Çünki... Ah! Ə gor o ölm əm iş olsaydı, bolko do mon bunu
duymazdtm. İndi fikirləşirom... Mən sonra hiss ctdim ki... O...
yoqin ki, tczliklə ölocəyini duyubmuş... O hom işokindon yaxşı
çalırdı... O, incəsənot adamı idi, başa düşürsünüzmü, cənab m üs-
təntiq, m ən inanıram ki, o duyubmuş...
Lakin M uflct daha ona qulaq asmırdı. O, qaça-qaça pillokonlori
düşürdü.
- Beloliklə, m ən özümü olo verdim, - dcyə Motsart köksünü
ötürdü. - M uflet polis romanlarındakı axtanşçılar kimi sayıq idi.
Axşam o m əni cvimizdo gözloyirdi.
Dostları ilə paylaş: |