SeçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Anartn  yaradıcılıq  polifoniyasm  da  ən  m  üxtəlif  sənət  dürlərinin  tutaşı  çoxboyalı 
estetik görüntü və nizam yaradır. H əyat sanki bütün çalarları, çe - şidləri, m əna saçmaları, 
yozum imkanları ilə bu yaradıcılıqda variasiyalanır, güzgülənir. S ənətkann nəsr əsərləri ilə 
yanaşı,  pyes,  teletanıaşa,  radiopyes,  bədii,  sənədli,  tele  və  cizgi  film  ləri,  ssenariləri, 
esseləri,  ədəbiyyat  v  ə  sənət  haqqında  m  əqalələri,  m  əruzə  və  çıxışları,  xatirələri  A 
zərbaycan m ədəniyyəti  və incəsənətinin bir yaradıcım n dünyasına necə sığdığm a  və bu 
dünyadan neçə saçıldığına gözəl nümunədir. 
 
Anarın  dramaturgiyası,  ssenari  yaradıcılığı  və  rejissor  işi  onun  öz  bədii  ideyalarım 
teatral bıçimdə, aktyor  oyununun dinamikasında, şəkillənm ə  vasi-tələrində  ifadə etm ək, 
həyatla sənətin söz və hərəkət uzlaşığmda vəhdətini yaratmaq, sözü “yeritm ək” , ideyanı 
“danışdırm aq” istəyinin, gərəyinin barıdır. 
Dram  aturqun  aktuallığı  ilə  seçilən,  ən  kəskin  problem  ləri  hədəfə  alan  pyesləri  A 
zərbaycanın bütün teatrlarında tam aşaya qoyulub.  Akademik D ram  Teatrmda beş pyesi 
(“Şəhərin yay günləri” , “Adamın adam ı”  - sonuncu A na - nn rejissorluğu ilə - , “Səhra 
yuxuları” , “Sizi deyib  gəlm işəm ”, “Təhm  inə  və  Zaur”), Rus Dram Teatrında “Şəhərin 
yay günləri” , “Təhm inə və Z aur” , Gənc Tam aşaçılar Teatnnda “K eçən ilin son gecəsi”, 
Kukla Teatrında “Q ara- 
 
vəlli” tam aşaya qoyulub. Onun 
dram əsərləri 
SSRİ-nin 
başqa teatrlannda, 
M oskvada  M iniatür  teatrında, 
K azan  və  K işinyovun 
Akademik  D övlət 
teatrlarm da, 
D aşkənddə 
M ukim i  teatrında, 
habelə 
Polşa,  B olqarıstan, 
Türkm ənistan  və  Qırğızıstanda, 
Rusiyanın  bir çox 
şəhərlərində  oynanıhb. 
M oskvanm  M ərkəzi  televiziyasında  “M ən, 
sən, 
o və 
telefon”  əsərinin 
m otivləri üzrə “H ər axşam 
11 -d ə” bədii fılmi çəkilib... 
   
Xalqın m illi-siyasi varlığım qorum ağın özül daşı - 
onun m ənəvi bütöv - 
 
lüyünə  m  ane  olanlarla  mübarizə  duyğusudur.  M  ənəvi  yetkinliyə  çatmamış  bir  kütlə 
həyatın  əsas  m  əqsədlərindən  daim  yayınar  və  gözüdarlığa  qapanıb  qa-lar.  Anarın  “Q 
aravəlli”  komediyasında  olduğu  kimi,  diş  qurdalamaq  üçün  çöp  axtara-axtara,  bir-birinin 
əlini  yuya-yuya,  üzü  kirli,  alm  nursuz  qalar!  Güzəranı  qaravəlliləşər!  Sonsuz  dərəcədə 
sərsəm  bir  vəziyyəti  qroteks  sə  -  viyyəsində  göstərm  əsinə  görə  Cəlil  M  əm  m 
ədquluzadənin  “Danabaş  kəndi-nin  m  əktəbi”  ilə  səsləşən  bu  gülm  əcə  öz  içində 
çalxalanan,  gicəlib  qalmış  bir  kütləyə  kəskin  parodiyadır.  Anarın  bir  yazıçı  kimi  daxil 
olduğu 60 -70 -ci illər 
 
ədəbi nəslinin C  əlil M  əm  m  ədquluzadə  irsinə, üm um  iyyətlə, “M  olla  N əsrəddin” m 
əktəbinə yalmz üslub cəhətdən bağlılığını  iddia edənlər yanı-lırlar. Ə slində bu bağlıhğın 
əsasm da sırf ideal m əsələsi - xalqın özünüdərk problem inə yanaşm adakı ruh yaxınlığı 
dayanır.  Anar,  M  irzə  Cəlildən,  hər  şeydən  öncə,  tənqid  etm  ək  sənətini,  cəm  iyyət 
həyatına  ayıq  münasibət  gös-tərm  ək  m  əharətini  mənim  səyib.  C  əm  iyyət  həyatının 
qabarıb-çəkilm  ələrində isə  elə problem lər  ortaya çıxır ki,  onu bütün m ahiyyətilə aşkar 
etmek  əsl  yazıçı  fəhm  i  tələb  edir.  Tarixin  böyük  dövrlərini  üzbəüz  qoyub  tutuşduranda 
amansız suallar diklənir. Necə oldu ki, neçə zamanlar bundan qabaq “Çal 
 
qılıncını,  Qazan xan,  yetdim  !”  - deyə bir-birinin dadına yetən  istiqanlı  və  isti  qanlı bir 
millətin övladlarında bir-birinə simsarlıq, həyançılıq getdikcə sö-nükləşdi?! “Şəhərin yay 
günləri”ndə Bəhram Zeynallıya Qiyas yana-yana, çılğmcasına belə də deyir: “...Ay əm i, 
sənə qurban olum, nə olub bizə? Axı, biz belə deyildik, ay om i!..” . Sonra XX əsr təlxəyi 
Firuz bu dəyişməni öz təbirincə belə xırdalayır: “A dam lar həyatda yavaş-yavaş, m isqal-
m  isqal, heç özləri də bilmədən satm ahnırlar...” “Adamın adam  ı” pyesində göstərildiyi 
ki-mi, cəmiyyətin hoyatmda elə bir vəziyyət əm ələ gəlir ki, “Pul cırım səninçün” - deyən 
harınlar zümrəsi yetişir, “Pulun gücünə vurma cədvəlini də dəyişmək olar”, “Pulun açdığı 
qapını  avtogen  də  deşə  bilm  əz”  -  “m  əntiqi”  doğulur,  adam  lar  az  qala  rüşvətsiz 
yaşamağın mümkün  olduğuna da inanmırlar, düzlükdən, doğruluqdan danışanısa, sadəcə 
olaraq, ciddi adam hesab eləm ir, hətta ona, üzdə olmasa da, rişxənd eləyirlər... Getdikcə 
sürətlənən bu m ənəvi iflas ictim ai dağıntılardan tutm uş dövlət ölgünləşm əsinə, hakim 
iyyət  bayağılaşm  asmadək  biitün  proseslərdə  görünəcəkdi.  Roma  aristokratları  da  quş 
dilindən  təamlar  bişirtdirib,  səhərədək  yeyib-içərm  işlər,  -  qüvvələri  tükənincəyodək... 
Onların fonalığı isə tarixdə başqalarm a görk olmadı... 
 
 
E lə bu səbəbdən də Anar cəm iyyətdə baş verən böhranları cücərtilərində bəyan etm 
əyə, onların sosial-psixoloji aqibətini izləm əyə - özü də son dərə - 
 
cə fərdi araşdırmalarla izləınəyə çalışıb. 
 
Bir  çox  nəsr  əsərlorinin  səhnə  vo  ekran  variantım  yaradan  Anar  sanki  sənətin  bu 
yeni im kanlan ilə həyat dramaturgiyasınm daha gizli qatlarını, ciz-gilərini üzə çıxarmaq, 
onları  daha  görüntülü  etm  ək  m  əqsədi  daşıyır.  Bütöv-lükdə  Anarın  səhnə  və  ekran 
əsərləri qədərincə cazibədar  və geniş tamaşaçı auditoriyasm  ın davamh m arağına səbəb 
olan əsərlərdir. Onun əksər fılmlori, televiziya tamaşalan neçə illərdir ki, dəbdəndüşm əz 
şuxluğunu  saxlamaqda,  dərinliyi,  istiliyi,  m  əlhəm  liyi,  temperamenti,  kəsərliliyi  ilə  m 
onəviyyatım ızda duyğu, düşiinco bolluğu yaratm aqdadır. A rtıq A zərbaycan kinosunun 
klassikasma  çevrilmiş  “Dədo  Q  orqud”  filminə,  “Evləri  köndəlon  yar”  tele-viziya 
tamaşasına  hər  il  (bəzən  bir  neçə  dəfə)  baxılır,  fəqət  doyulmur.  “Dodo  Q  orqud”  filmi 
kimi bir sənot öm  əyi  Azərbaycan olduqca  var olacaq,  zorif-liyin  və qəhrəm anlığın ölm 
ozliyini zam an-zam an göstərəcək vo bəlli edocok 
 
ki,  milli  sənət  və  m ənəviyyatım ız 
mohz  belə  öm əklər  tom əlindo  əbədi 
yaşarılıq  vo törodicilik gücündədir. 
H ələ iyirmi il öncə Türkiyədə nümayiş 
 
etdirilon  vo  moşhur  “Spartak”  filmi  ilə  tutuşdurulan  “Dədə  Qorqud”  fılmi  haqqında 
Ərgiin Gözə obəs yerə yazmırdı: “D ədə Q orqud” fılmi göstordi ki, bizim nağıl dediyimiz 
və ya dem əyə m əcbur edildiyim iz “D ədə Qorqud”da 16 dövlot qurmuş bir m illətin m 
ənəvi zənginliklərinin hamısı var. Elə oxlaqi m ühtəva var ki, insanhğın ham ısına yetər və 
artıq da qalar. Haramzada olm a-yan türk milloti oslini heç bir zam an inkar etməz və bir 
gün görərik ki, Azor-baycanla Türkiyonin babası eyniymiş: D ədə Qorqudumuz... (Ərgün 
Gözo. “ Dodo Q orqud” - “T ərcüm an” qəzeti, 1983). 

---