7. Müseyibli N.Ə., Aşurov S.H. Sədərək və Şərur ray o n la rın d a
2002-ci ildə aparılmış arxeoloji işlərin hesabatı. A M E A
Arxeologiya və Etnoqrafıya İnstitutunun ÇTŞ-nin Elmi A rxivi.
8. Müseyibli N.Ə. Qədim Sədərək. Bakı, 2003.
9. Müseyibli N.Ə. Gəmiqaya. Bakı, 2004.
10.A6H6yjuıaeB O.A. Əhcojiht h
6poH3a
Ha TeppHTopnn
HaxHneBaHCKOH ACCP. EaKy, 1982.
11 .AraeB T. HlaxTaxTbi
b
ə n o x y no3AHen
6poH3bi
h
paHHero
» e jıe 3 a .
EaKy- MocKBa,
2 0 0 2 .
12.AnHeB
B.r.
KynbTypa
ə n o x n
cpeflHeiı
6poH3bi A 3ep6aH a)K aH a.
EaKy, 1991.
13.KecaıvıaHJibi
T.n.
ApxeojıorHnecKHe
naMJiTHHKH
3noxH 6poH3i>ı
h p a H H er o )Kejıe3a XlauiKecaHCKoro p a n o H a . BaKy, 1 9 9 9 .
14.IU oneH H. H c to p h h c c k h h naMHTHHK coctoh h h m A p m a h c k o h
oÖJiacTH
b
ə n o x y e e npHCoe^HHeHHH k P o c c h h c k o h HMnepHH.
Cn6, 1852.
1 5 .3
bjihs
M.
KHHra
nyreuıecTBHH.
MocKBa,
1 9 8 3 .
Sədərək rayonu
Çapacaq kurqanı
Kəsik
1 . 5 0
o
1 . 8 5
o
m
6
,
! - 4 5
2
0
| 2 sm
1
-----1---- >
VII tablo
N A X Ç I V A N M R S Ə D Ə R Ə K Q A L A S I N I N I N Ü M U M İ
G Ö R Ü N Ü Ş Ü E . Ə . II m i n . S O N U - I m in . Ə V V Ə L İ
Sədərək qalasının girişinin qapısı
(qralık horpa)
PLAN
8
3
4
5
*
I
I ■(
ı
ı-
i*
IX tablo
m
2
.5
P 6
XII tablo
I
KƏRKİ ABİDƏLƏRİ
Sədərək rayonunun hal-hazırda erməni işğalı altında olan K ərki
kəndi qədim abidələrlə zəngindir. 70-ci illərdə V.H.ƏIiyev tərəfindən
Kərki kəndinin ətrafında e.ə. II minilliyə aid yaşayış yeri və nekropol
(qədim qəbristanlıq) aşkar edilmişdir. Lakin təəssiiflə qeyd etməliyik
ki, kəşfiyyat xarakterli arxeoloji qazıntılar istisna olmaqla həm in
abidələrdə geniş miqyaslı tədqiqatlar aparılmamışdır. Bu abidələr
Kərki kəndindən eənub-qərb istiqamətdə yerləşir (1; 2).
Yaşayış yeri 3 ha-dan artıq ərazini əhatə edir. Bu ərazidə bir qədər
yanmış torpaqdan əmələ gəlmiş kiçik ölçülii təpələr müşahidə edilir.
Abidənin mədəni təbəqəsi kül qarışıq gilli torpaqdan ibarətdir.
Yaşayış yerinin bəzi sahələri kül təbəqəsi ilə örtiilmüşdür. Kül qatı
həm də tikinti qalıqlarının altında müşahidə cdilir. Evlərin tikintisi
zamanı onların döşəməsi səliqə ilə doldurularaq yaxşı bərkidilmişdir.
Evlərin divarlarının özülü və aşağı hissəsi kobud yonulmuş iri
qaya parçalarından və orta həcmli çay daşlarından tikilmişdir.
Divarların yuxarı hissələri isə çiy kərpicdon hörülınüşdür. Yaşayış
yerində həmin çiy kərpiclərin qalıqlarına rast gəlmək mümkündür.
Abidənin mədəni təbəqəsindən daşdan hazırlanmış əmək alətləri və
saxsı qab qalıqları aşkar edilmişdir. Daş omək alətləri qayıqvari
formalı dən daşlarından və sürtgəclərdən ibarətdir. Saxsı məmulatı
boz və qırmızı gildən bişirilmiş çölmək, kasa, küpə və s. tipli
qabların qalıqlarıdır. Boyalı saxsı qab qalıqları xiisusilə maraqlıdır.
Bu qablar narın qum qatışığı olan və yaxşı bişirilmiş gildən
hazırlanmışdır. Onların qırmızı rəngli səthi qara rənglə bəzədilmişdir.
Kərki qədiırı yaşayış yerindən əldə edilıniş boyalı qab qalıqları
Azərbaycanın orta tunc dövrü (e.ə. 111 minilliyin sonları - II
minilliyin I yarısı) boyalı qablar mədoniyə- tinin ən doyorli
nüınunəlorindəndir ( I; 2).
Yaşayış yeri ilə yanaşı, qədim qobristanlıq (nekropol) aşkar
cdilınişdir. Qədiın yaşayış yerinin sakinlori ölülori mohz bu
qəbristanlıqda dofn etınişlər. Daş qutu qobirlərdon ibarot olan
nekropolun ümumi sahosi toqribon 2 ha-dır. Qobirlor düzbucaqlı
t’ormaya malikdirlor. Ölülor ınüxtolif istiqamotlərdə dəfn cdilmişlər.
Belə ki, onların bir qismi qərb-şərq istiqamotində, digərləri isə şimal-
cənub istiqaınotində dofn edilmişlor. Qobirlərin divarları iri ölçülü,
yastı, yonulmamış daş lövholərdon qurulmuş, üstü isə iri sal daşlarla
örtülmüşdür. Nekropoldan oldo edilmiş arxeoloji materiallar gil qab
nümunələrindən ibarətdir. Onlar yaşayış yerindən tapılmış qablarla
eyniyyət təşkil edirlər. Bu qabların da qırmızı rəngdə boyanmış səthi
qara boya ilə dalğalı
xətlərdon, yarımdairələrdən və digər
komponentlərdən ibarət ornamcntlorlə bəzədilmişdir (1; 2).
Kərki kəndinin qərbindəki qədim qəbristanlıqdan təsadüfi aşkar
olunmuş monoxrom boyalı küpolərdən birini əldə etmək mümkün
olmuşdur. Naxçıvan mədəniyyətinin ilk mərhələsi üçiin səciyyəvi
sayılan bu monoxrom boyalı kiipə qırmızı rəngdə olub gilinə qum
qatılmışdır. Forınaca çox simmetrikdir. Gövdəsi qabarıq, ağzı dar,
boğazı qısa, bir qodor silindrik, oturacağı yastıdır. Üzəri və boğazının
içəri tərəfındə tiind qırmızı rong çəkilmişdir. Ağzınrn konarı geri
əyihnişdir. Qara ronglo ağzının konarına qısa xətlər, boğazına şaquli,
diiz və üfüqi dalğavari xotlor çokilınişdir. Çiyin hissosino zoncirvari
qaydada bir-birilə bağlanan romb rosmləri çokilmişdir. Rombların
daxili dalğavari xotlərlə doldurulmuşdur. Roınblardan aşağıda iki
corgə qoşa sınıq xotlor verilmişdir Korki nekropolundan oldo edilıniş
digər bir saxsı qab badya liplidir. Bu qab hazırda Sodorok rayon
muzeyindo sax- lamlır. Qırmızı rongli gildoıı taın simınctrik
hazırlanmış badyanm oturacağı yastı, gövdosi şarşəkilli, ağ/.ı
gcnişdir. Ağız konarmı xarico doğrıı ensiz köbo haşiyoləyir.
Badyanın iizori qırmızı boyandıqdan sonra qara rənglo həndəsi
forınada naxışlanmışdır. Ağız konarınm aşağısma cııli fııça ilo iiç
dalğavari xott çokilmişdir. Çiyin hissoniıı yuxarısına bir-birinin
daxilindo olan iiç ziqzaqvari xott çokilınişdir. Miioyyon lasilodon
sonra eyni ııaxış qabın çiyin vo gövdo hissoloriniıı birloşdiyi hissoyo
do çokilmişdir. Korki boyalı qabları Naxçıvan abidolori iiçiin
sociyyovi olııb I vo II Kiiltopə, Nohocir, Yaycı, Şortopo, Qıvraq vo
digor hoındövr abidolorin analoji materialları ilo eyniyyət toşkil edir
(3,s. 25).
Dostları ilə paylaş: |