Səlahəddin Xəlilov
Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ELM və ONUN TƏŞKİLATİ FORMALARI Elm və cəmiyyət
- Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri
- Elm və onun təşkilati formaları
Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri - 6 - ixtisası bilməklə elmin təşkilati strukturu və infra- strukturu barədə hökm vermək olmaz. Çünki elmşü- naslıq özü ayrıca bir ixtisas sahəsidir. Bax bizim Akademiyada çatışmayan da elə elmşünaslıq sahə- sində bir nəfər də olsun yüksək ixtisaslı mütəxəssisin olmamasıdır. Axı, hər hansı bir konkret sahənin nü- mayəndəsi, qoy lap böyük nümayəndəsi: riyaziyyatçı, geoloq, ədəbiyyatşünas, hətta fəlsəfəçi bütövlükdə elm haqqında, elm-təhsil, elm-istehsalat, elm-mədə- niyyət sistemləri və bu sistemlərin hər birində elmin spesifik yeri və funksiyası haqqında fikir yürütməyə nə dərəcədə səlahiyyətlidir? Bəs görəsən, Akademiya rəhbərliyi niyə kənar- dan (“kənar” dedikdə biz heç də ölkədən kənarı deyil, Akademiyadan kənarı nəzərdə tuturuq) mütəxəssis- elmşünas dəvət etmir? Niyə bəzi elmi institutların universitet elmi ilə, bəzilərinin isə müvafiq sahə elmi ilə inteqrasiyasından bu dərəcədə narahatdırlar? Aka- demiyada humanitar və ictimai elmlərin prioritetliyi konsepsiyasının müzakirəsindən niyə belə çəkinir- lər?! Kitabda müasir mərhələdə Azərbaycanda va- hid elm və təhsil siyasətinin həyata keçirilməsi, fundamental və tətbiqi elmlərin spesifik təşkilati strukturu və bu sahədə aparılmalı olan optimal isla- hatın mümkün variantları nəzərdən keçirilir. 7 ELM və ONUN TƏŞKİLATİ FORMALARI Elm və cəmiyyət Müasir mərhələdə Azərbaycanda yüksək icti- mai-iqtisadi inkişaf tempi, təbii ki, elmin də bu pro- seslərdə fəal iştirakının təmin edilməsi vəzifəsini qarşıya qoyur. Əlbəttə, elmin funksiyalarını ancaq iqtisadi səmərə ilə məhdudlaşdırmaq olmaz. Elmin həm də humanitar missiyası və dünyagörüşünün formalaşdırılması baxımından mühüm əhəmiyyəti vardır. Cəmiyyətdə nüfuzlu elm adamlarının, böyük intellekt sahiblərinin fikri nə qədər çox nəzərə alın- sa, bir o qədər yaxşıdır. İndi çoxlu ictimai təşkilat- lar, o cümlədən, elm və təhsil sahəsində beynəlxalq və milli elmi mərkəzlər, assosiasiyalar, fondlar, ha- belə, müxtəlif profilli akademiyalar yaradılır. Cə- miyyətdə gedən proseslərdə istər-istəməz ictimai rəyin rolu artır və bu təşkilatlar ictimai rəyə böyük təsir göstərirlər. Demokratik cəmiyyətdə sağıcı ilə Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri - 8 - alimin səsi bərabər olduğu kimi, belə təşkilatlar da bir hüquqi şəxs olaraq ictimai-siyasi proseslərə qa- tılmaq üçün eyni hüquqi imkanlara malikdirlər. Ka- pitalizm cəmiyyətinə doğru getdiyimiz üçün kapital öz qüdrətini bütün sahələrdə, o cümlədən, elm və təhsil sahələrində də göstərməyə başlamışdır. Lakin elm sahəsində kapitalın dövriyyə müddəti çox bö- yük olduğundan, yeni yaranan burjuaziya elmi təd- qiqat sahələrinə investisiya qoymaq barədə düşün- mür. Əsl elmin əvəzinə, onun ancaq adından və nü- fuzundan bəhrələnmək üçün psevdoelmi təşkilatlar və qurumlar yaradılır, elmi adlar altında cəfəng məzmunlu və ya çoxdan məlum olan biliklərdən ibarət qalın-qalın kitablar buraxılır, müxtəlif cür el- mi titullar, fəxri adlar, mükafatlar təsis edilir. Nəti- cədə kapital həqiqi elmin inkişafı üçün nə isə etmə- yə tələsməsə də, onu psevdoelmi mühitlə əvəz et- məyə çalışır və onu müasir reklam texnologiyasına söykənən zəngin, zahirən dəbdəbəli üz qabığının pa- rıltısında itirib-batırır, gözəgörünməz edir. Kim isə ingilis dilini bildiyinə görə xarici ölkələrdən sertifi- katla qayıdır, kim isə internetin imkanlarından isti- fadə edib yeni-yeni informasiyalarla əsl alimləri be- lə mat qoyur, kim isə sadəcə pulu olduğuna görə öz adına həmin bu informasiyaların tərcüməsindən iba- rət qalın-qalın kitablar buraxdırır. Kim isə yenə də sadəcə pulu və ya vəzifəsi olduğuna görə, heç ingi- lis dilini bilməsə də, heç internetdən istifadə edə bil- Elm və onun təşkilati formaları - 9 - məsə də, dolayısı ilə onlardan bəhrələnir, kim isə heç yeni informasiyadan da istifadə etmədən, baş- qalarının əməyi hesabına kitablar və dissertasiya iş- ləri yazdırır və s. Sual oluna bilər ki, əgər indiki şəraitdə elmi- tədqiqat işinə heç kim maya qoymaq istəmirsə, bəs onda elmi adlara, titullara, müxtəlif “beynəlxalq” psevdoelmi təşkilatların, “akademiyaların” yaradıl- masına və onların üzvlüyünə nəyə görə pul sərf edənlər tapılır? Meşşanlar dünyasında elm özü heç kimə lazım deyilsə, onun imicindən istifadə etmək nəyə görə lazımdır? Suala sualla cavab vermək is- tərdik: Əgər zinət əşyaları, bahalı paltarlar, dəbdə- bələr cəmiyyətə fayda vermirsə və bura sərf olunan kapital gəlir gətirmirsə, onda nəyə lazımdır? Yəqin hər iki sualın cavabı eyni olacaqdır. Görünüş ya- ratmaq üçün, özünü cəmiyyətə libası və ya titulu ilə təqdim etmək üçün, imici asan yolla qaldırmaq üçün və s. Nəticədə həqiqi elmin arxa plana keçməsi və psevdoelmlə əvəz olunması təhlükəsi yaranır ki, bu- na da heç cür yol vermək olmaz. Keçid dövründə, elmin ictimai şüurda pozitiv bir hadisə kimi hələ də saxlandığı, lakin ictimai- iqtisadi bir hadisə kimi öz yerini tapa bilmədiyi bir şəraitdə elmin imitasiyasına ehtiyac yaranır. Bəzi- ləri köhnə elmin təşkilati formalarını, bəziləri hətta bu təşkilatların yerləşdiyi binaları və öz əvvəlki funksiyalarını artıq çoxdan itirmiş laboratoriyaları, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|