Səlahəddin Xəlilov
Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri
- Elm və onun təşkilati formaları
Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri - 18 - məsələn, elementar zərrəciklər nəzəriyyəsinin, kvant elektrodinamikasının, ifrat keçiriciliyin və s. tədqiqi ilə bağlı Azərbaycanda heç kim fəaliyyət göstərməsə, bu sahələr inkişaf etmiş xarici ölkələrdə onsuz da tədqiq olunacaqdır. Bu sahələrdə əldə olu- nan yeni elmi biliklərin tətbiqi Azərbaycanın texniki imkanları şəraitində onsuz da mümkün deyildir. Fundamental elmlərin ön cəbhəsində əldə edilən ye- niliklər ancaq çox yüksək texnika və texnologiya bazasında istifadə olunmaqla praktik səmərə verə bilər. Azərbaycanda bu sahələrin ancaq nəzəriyyəsi ilə, əslində nəzəriyyə də çox vaxt operativ eksperi- mental dəstək tələb etdiyindən, riyaziyyatı ilə məş- ğul olurlar. Bəli, riyaziyyat yeganə sahədir ki, bura- da eksperimental baza və müvafiq texnoloji inkişaf səviyyəsi olmadan da, elmin ön cəbhəsinə girmək mümkündür. Təki intellekt olsun, istedad olsun. İn- tellektual imkanlarına görə isə bizim millət heç kim- dən geri qalmadığından, alimlərimiz məhz nəzə- riyyə və riyaziyyatla bağlı sahələrdə böyük uğurlar əldə edərək dünya elminə layiqli töhfələr verirlər. Lakin bizim dünya elminə verdiyimizlə ondan aldı- ğımız arasında optimal balans yaranırmı? Böyük is- tedad sahibi olan alimlərimizin dünyada gedən elmi proseslərdəki iştirakı pərakəndə xarakter daşımırmı? Elmi tədqiqatın, elmi informasiyanın əslində çox qiymətli olduğu bir zamanda biz tədqiqatlarımızın nəticələrini dünya elminə havayı bağışlamırıqmı? Elm və onun təşkilati formaları - 19 - Əlbəttə, bütün sahələrdə olduğu kimi burada da biz öz milli mentalitetimizə uyğun olaraq geniş-qəlb- lilik nümayiş etdirə bilərik. Lakin hər şeyin bir hü- dudu vardır. Biz özümüzün ən yüksək sərvətimiz olan intellektual potensialımızdan praqmatik düşün- cə ilə istifadə etməyi bacarmalıyıq. Bunun üçün dünya elm praktikasında məlum modellər vardır ki, müstəqil dövlət olduqdan sonra bu barədə də dü- şünməliyik. Biz istedadlı gənclərimizə qrantlar ve- rərək onların elmi fəaliyyət layihələrini maliyyələş- dirən beynəlxalq fondların “səxavətinə” də, nəhayət, səmimiyyət və sadəlövhlük müstəvisindən fərqli bir müstəvidə qiymət verməliyik. Biz intellektual mül- kiyyət haqqında, patent haqqında sadəcə qanunlar qəbul etməklə kifayətlənməyərək, onların Azərbay- can gerçəkliyində həqiqətən işləməsinə nail olmalı- yıq. Bütün bu deyilənlər ilk növbədə fundamental elmlər sahəsindəki tədqiqatlarımıza aiddir. Elə elmlər də vardır ki, onlar iqtisadiyyatın bu və ya digər sahəsində tətbiq olunaraq gəlir vermə- sələr də, bizim milli maraqlarımızla bilavasitə bağlı- dırlar və onların inkişaf etdirilməsi müstəqil Azər- baycan Respublikasının ən böyük vəzifələrindən bi- ridir. Bu elmlər dünya elmi prosesinə, ümumbəşəri dəyərlər kompleksinə dolayısı ilə daxil olsalar da, bilavasitə Azərbaycanla, xalqımızın, millətimizin tarixi və bu günü ilə, milli dünyagörüşümüzlə, fəl- səfi fikrimizlə, milli iqtisadiyyatımızın təşkilati Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri - 20 - problemləri ilə və nəhayət, dinimiz, dilimiz, mədə- niyyətimiz, ədəbiyyatımızla bağlı olan elmlərdir. Bu sahələr insanla, cəmiyyətlə bağlı olduğuna görə elmlərin təsnifatında ya humanitar elmlər, ya da ictimai elmlər adı altında qruplaşdırılır. Fundamental elmlərdən fərqli olaraq ictimai elmlər ümumbəşəri miqyas daşımaqla bərabər, hər bir millət miqyasında həmin millətin maraq dairə- sinə uyğun ikinci, regional mövcudluğa malikdir. Yəni, ümumdünya tarixi ilə yanaşı Azərbaycan ta- rixi də vardır. Ümumi iqtisadi nəzəriyyə ilə yanaşı, Azərbaycan iqtisadiyyatı da nisbi müstəqil şəkildə tədqiq olunur və s. İctimai elmlər sahəsində də dün- ya miqyasında gedən prosesləri öyrənənlər çoxdur. Biz məşğul olmasaq da, tarixi, fəlsəfəni, iqtisadi nə- zəriyyəni öyrənib inkişaf etdirənlər olacaqdır. Lakin məhz Azərbaycanın tarixini, fəlsəfi fikrini, iqtisa- diyyatını, ictimai-siyasi problemlərini, dilini, ədə- biyyatını və s. başqaları bizim qədər təfərrüatlı öy- rənməyəcəklər və ya əgər öyrənsələr də obyektivliyi gözləməklə, yaxud bizim milli maraqlar prizmasın- dan öyrənməyəcəklər. Ona görə də, ictimai elmlər sahəsindəki tədqi- qatlar, bizim fikrimizcə, elmin prioritet istiqamətlə- rinə daxil edilməlidir. Təsadüfi deyildi ki, Azərbay- canda Elmlər Akademiyası yaradılarkən onun rəh- bərlərindən biri görkəmli filosof akademik Heydər Hüseynov olmuşdur və onun sağlığında ictimai elm- Elm və onun təşkilati formaları - 21 - lərin inkişafına xüsusi diqqət yetirilmişdir. Bu gün Milli Elmlər Akademiyasında və uni- versitetlərdə bu sahələrdəki tədqiqatların daha yaxşı təşkilinə və inkişaf etdirilməsinə böyük ehtiyac var- dır. Son vaxtlarda Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağ- lı müzakirələrdə üzə çıxan həqiqətlərdən biri də bu sahədə elmi tədqiqatların mütəşəkkil surətdə təşkil olunmaması faktı idi. Lakin humanitar və ictimai- iqtisadi sahələrdəki problemlərimiz təkcə bundan ibarət deyil. Azərbaycan keçid dövründədir, müstə- qil dövlət qurur və bununla bağlı onlarca fəlsəfi, ic- timai-siyasi, iqtisadi və s. xarakterli problemlər or- taya çıxır ki, onların da vaxtında tədqiqi və proq- nozu üzrə məsuliyyət həm də elmin üzərinə düşür. Beləliklə, fundamental, tətbiqi və ictimai elm sahələrinin hər birinin öz xüsusiyyətləri vardır. Və Azərbaycanda elmin inkişaf konsepsiyası hazırla- narkən və bu konsepsiyaya uyğun təşkilati formalar müəyyənləşdirilərkən bu xüsusiyyətlər mütləq nə- zərə alınmalıdır. Nəzərə alınmalıdır ki, inkişaf etmiş ölkələrdə ictimai-siyasi quruluş və iqtisadi münasi- bətlər sistemi artıq qərarlaşdığından, onların bu sa- hədə ciddi problemləri yoxdur. Bu ölkələr elm de- dikdə, əsasən təbiət elmlərini nəzərdə tuturlar. Bu- rada prioritetlik də ola bilsin ki, məhz təbiət elm- lərinə verilir. Lakin biz, yeni iqtisadi münasibətlərə keçən, yeni cəmiyyət və yeni dövlət quran, milli özünüdərk prosesinə yeni qədəm qoymuş olan bir Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|