Selçuk iletiŞİM

Türk Üniversite Öğrencileri Gözünde Rusya İmajı (97-110)
99
Türkiye ve Rusya’nın tarihsel süreç içerisinde
birbirleriyle olan ilişkileri, günümüzde diğer
ülkeye ilişkin olarak bu iki ülke vatandaşlarının
zihnindeki imajların belirleyicisi olabilir. Bu-
nun gerçekleşmesinde eğitim kurumlarından
edinilmiş olan belirli düzeyde tarih bilgisi,
yapılan okumalar, incelemeler, eski kuşaklar-
dan yeni nesillere aktarılan bilgiler ve diğer
kaynaklar rol oynamaktadır. Ancak, tarihsel
süreç içerisinde farklı zamanlarda yaşanan
ilişkiler göz önünde bulundurulabileceğinden,
farklı bireylerde farklı imajların oluşması söz
konusudur. Örneğin bir Türkiye vatandaşı,
Rusya’nın geçmişte Türkiye’nin bazı şehirleri-
ni işgal ettiği gerekçesiyle onu “işgalci” bir
ülke olarak değerlendirirken; bir diğer Türk
vatandaşı Türk Kurtuluş Savaşı döneminde
Rusya’nın Türkiye’ye yardım ettiği bilgisinden
hareketle bu ülkeyi “yardımsever” bir ülke
olarak görebilir. Bu bağlamda bir ülkenin de-
ğerlendirilmesinde bakış açılarının önem taşı-
dığı söylenebilir.
Bireyler yabancı bir ülkenin tutum ve davranış-
larını değerlendirirken,  o ülkeyle kendi ülkele-
ri arasındaki ilişkilerin niteliğini göz önünde
bulundurmaktadır.  Yabancı ülkeyi kendi ülke-
leri için bir dost (müttefik) veya düşman olarak
görüp görmedikleri, o ülkenin icraatlarına iliş-
kin yorumlamayı etkilemektedir (Castano ve
ark. 2003: 449-450).
Bir ülkenin başka bir ülkedeki imajı her zaman
aynı değildir. Çin’in ABD’deki imajı tarihsel
süreç içerisinde defalarca değişmiştir (Wang ve
Chang 2004: 14-15). Bazen ani gelişen olaylar
da bir ülkenin başka bir ülkedeki imajının de-
ğişmesine neden olabilir. Örneğin 11 Eylül
2001’de yaşanan olayların ardından, ABD’deki
Suudi Arabistan imajının değiştiği gözlenmiş-
tir. Şubat 2001 ile 2002 yıllarında yapılan iki
Gallup Anketi’nin sonuçlarına göre, Suudi
Arabistan’ın ABD’deki imajı oldukça farklı-
laşmıştır. Şubat 2001’de yapılan ankette Suudi
Arabistan’a olumlu bakanların oranı % 47 iken,
2002 yılında yapılan ankette bu oran % 27
olarak belirlenmiştir. Suudi Arabistan’a olum-
suz bakanların oranı 2001 anketinde % 46 iken,
2002 anketinde ise % 64’e yükselmiştir.
ABD’deki Suudi Arabistan imajının zarar gör-
mesi iki nedene bağlanmaktadır. Birincisi bu
ülkenin terörle mücadeledeki başarısızlığı,
ikincisi ise bu ülkenin ABD’nin Irak’a saldırı
planını desteklememesidir (Zhang ve Benoit
2004: 161-162). Bu bağlamda Rusya’nın Tür-
kiye’deki imajının da zaman zaman değiştiği
düşünülebilir.
Bir ülkenin yabancı ülkedeki imajı farklı bakış
açılarıyla araştırılabilir. Kitle iletişim araçla-
rında bir ülkenin imajının nasıl yansıtıldığına
ilişkin çalışmaların yapıldığı bilinmektedir. Bu
çalışmalardan birisi, popüler Amerikan filmle-
rinde Rusyalıların imajlarını belirlemeye yöne-
liktir. İçerik analizi yönteminin kullanıldığı bu
çalışmada elde edilen bulgular, soğuk savaş
döneminde ve sonrasında yapılan Amerikan
filmlerinde Rusların sunumunun değiştiğini
göstermektedir. Soğuk savaş dönemi Amerikan
filmlerinde daha çok KGB’nin, Rus ordusunun
veya diğer hükümet kuruluşlarının mensupları
olarak sunulan Ruslar, son yıllardaki filmlerde
hayatın değişik alanlarından ve pek çok mes-
lekten insanlar olarak gösterilmeye başlanmış-
tır. Soğuk savaş sonrası dönemdeki filmlerde
Ruslar her zaman olumlu tasvir edilmemiştir
(sunulmamıştır). Çalışmada analiz edilen bu
döneme ait filmlerin % 14’ünde Ruslar katil,
kundakçı veya mafya olarak sunulmuşlardır.
Ancak Soğuk Savaş sonrası filmlerde Rusların
hem olumlu hem de olumsuz pek çok kimlikle
sunulduğu belirlenmiştir. Revize edilen bu
(yeniden) sunumlarla Amerikalıların Ruslara
ilişkin algılamaları yeniden şekillenmektedir
(Goering 2004: 37).
Rus-Türk Araştırma Merkezi tarafından 2004
yılında Türkiye’de, “Rusları Nasıl Bilirsiniz”
konulu bir araştırma yaptırılmıştır. Araştırma
sonuçlarına göre; Rusya dendiğinde deneklerin
% 33,6’sının aklına ilk olarak hayat kadınları,
% 20,9’unun aklına soğuk, % 12,2’sinin aklına
ise votka gelmektedir. Bir diğer sonuç, Rus-
ya’nın 2004 yılında Türkiye’ye yakın bir ülke
olarak görülmediğini ortaya koymaktadır. Bir
taraftan Türkiye’nin Rusya’yla olan ilişkileri-
nin güçlendirilmesi gerektiği savunulurken,
diğer taraftan Türkiye’nin Avrupa Birliği ile
olan ilişkilerini Rusya ile olan ilişkilerden daha
fazla önemsemesi gerektiği vurgulanmaktadır.
Rusya’nın ticari/turistik açıdan güvenli bir yer
olduğunu düşünenlerle, güvenli olmadığını
düşünenlerin oranı birbirine çok yakındır
(http://www.rusyaofisi.com/arastirmaruslar
.htm).

---

Selçuk İletişim, 5, 3, 2008
100
2. YÖNTEM
Bu çalışmada alan araştırması yöntemi kulla-
nılmıştır. Türkiye’deki 9 farklı üniversitede
eğitim gören toplam 805 lisans öğrencisi üze-
rinde yüz yüze anket uygulanmıştır. Anket 1
Nisan 2008 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında
yapılmıştır. Çalışmada amaçlı örnekleme yön-
temi kullanılmıştır. 9 farklı üniversite belirli
amaçlar ve yaklaşımlar doğrultusunda belir-
lenmiştir. Bu 9 farklı üniversitenin belirlenme-
sindeki öncelikli kriter, Türkiye’nin 7 coğrafi
bölgesinin her birinden en az bir üniversitenin
örnekleme dahil edilmesidir. Diğer bir kriter
ise, üniversitelerin, bu çalışma açısından önem-
li görülen bazı bölümleri bünyesinde barındırıp
barındırmadığıdır. Bu doğrultuda Rus Dili ve
Edebiyatı, Tarih, Turizm ve Otel İşletmeciliği
ile Uluslar arası  İlişkiler bölümlerinden en az
birisini bünyesinde bulunduran üniversiteler
örnekleme dahil edilmiştir. Öğrencilerin cinsi-
yet ve öğrenim gördükleri üniversitelere ilişkin
dağılımı aşağıda sunulmaktadır (Tablo 1).
Tablo 1: Denek Özellikleri
Cinsiyet
n
%
Bayan
318 39,5
Erkek
417 60,5
Toplam
805 100
Öğrenim görülen üniversite
Akdeniz Üniversitesi
102 12,7
Anadolu Üniversitesi
53
6,6
Atatürk Üniversitesi
59
7,3
Cumhuriyet Üniversitesi
100 12,4
Dicle Üniversitesi
83
10,3
Ege Üniversitesi
100 12,4
İstanbul Üniversitesi
101 12,5
Karadeniz Teknik Üniversitesi
100 12,4
Selçuk Üniversitesi
107 13,3
Toplam
805 100
Üniversite öğrencilerinin öğrenim gördükleri
bölümlerle, taşıdıkları Rusya imajı arasında
anlamlı farklılaşmalar olup olmadığı merak
konusudur. Bu bağlamda Rus Dili ve Edebiyatı
Bölümü ile Tarih Bölümü öğrencilerinin farklı-
laşacağı düşünülebilir.  Rus Dili ve Edebiyatı,
Tarih, Uluslar arası  İlişkiler, Turizm ve Otel
İşletmeciliği Bölümleri’nde öğrenim gören
öğrencilerin Rusya hakkında daha fazla bilgi
sahibi olabilecekleri düşünülmektedir. Bu bö-
lümlerdeki öğrencilerin taşıdıkları Rusya imajı
noktasında, hem kendi aralarında hem de diğer
bölümlerle farklılaşıp farklılaşmadıklarını
belirlemek, çalışma açısından önem taşımakta-
dır. Bu nedenle araştırmanın örnekleminde, bu
bölümlerde öğrenim gören öğrencilerin de yer
alması sağlanmıştır.
Çalışmanın temel araştırma soruları şu şekilde
sıralanabilir:
1-Rusya dendiğinde Türkiye’deki üniversite
öğrencilerinin aklına gelen ilk kelime nedir?
2-Rusya’nın Türkiye’deki üniversite öğrencile-
ri tarafından en beğenilen ve en beğenilmeyen
yönleri nelerdir?
3-Öğrencilerin Rusya’ya yakınlığı cinsiyetleri-
ne, bölümlerine, siyasi görüşlerine ve bir Rus
vatandaşıyla iletişim kurup kurmadıklarına
göre farklılaşmakta mıdır?
4-Türkiye’deki üniversite öğrencileri bir Rus
vatandaşıyla ilişki kurmaya ne ölçüde açıktır?
Kendilerini Rus vatandaşlarına ne kadar yakın
hissetmektedirler?
5-Üniversite öğrencilerinin en çok beğendikleri
Rus kimdir?
6-Rus vatandaşlarıyla yakın ilişkiler kurma
isteği ile öğrencilerin cinsiyeti, siyasi görüşleri,
öğrenim gördükleri bölümler arasında anlamlı
bir ilişki var mıdır?
7-Rusya’nın başkenti, devlet başkanı, bayra-
ğındaki renkler ve para birimi öğrenciler tara-
fından ne ölçüde bilinmektedir?
8-Öğrenciler en çok hangi Rus yazarların (ede-
biyatçıların) eserlerini okumuştur?
9-Öğrenciler AB ve ABD ile kıyaslandığında,
Rusya’ya kendilerini ne derece yakın hisset-
mektedir?
3. BULGULAR
Türkiye’deki üniversite öğrencilerinin Rus-
ya’ya ilişkin bilgi düzeylerini, izlenimlerini,
tutumlarını ve davranışlarını yansıtan bulgulara
bu bölümde yer verilmektedir. Ayrıca öğrenci-
lerin Ruslara yönelik tutumları, Ruslarla yakın
ilişkiler kurmaya yönelik yaklaşımları da yine
bu bölümde ele alınmaktadır.
3.1 Rusya’ya İlişkin Bilgi Düzeyleri
Üniversite öğrencilerinin Rusya hakkındaki
bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla Rus-

---