Selçuk iletiŞİM
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Document Outline
Selçuk İletişim, 5, 3, 2008 246 tikli bir savaş planı geliştirerek ülkesini Persle- re karşı korumaktadır. Böylece kazanmanın bir yolu da sekülerleşmeden geçmektedir mesajı iletilmektedir. Kralın emri üzerine toplanan 300 Spartalı sa- vaşçı iyi bir saldırı planı hazırlamakta, böylece Batı zihni yetenekleri temsil ederken, tüm oryantalist çalışmalarda olduğu gibi Doğu ötekileştirilerek, duygusal yetenekleri temsil etmektedir. Filmsel anlatıya azınlığın/ çoğun- luğa karşı vereceği savaş yansımakta, Sparta askerlerinin sayısının 300 olmasına karşı Pers ordusunun milyonlardan oluştuğu görülmekte- dir. “Nehrin suyunu içerek kurutacak kadar engin bir ordu.”, “Ama şimdiye değin toplan- mış en büyük orduyla karşı karşıya olduğumu- za şüphe yok.” gibi diyaloglar Pers ordusunun güçsüz kalabalıklığını diğer yandan 300 Spartalının güçlü ve cesaretli azınlığını ifade etmektedir. Yola çıkıldıktan sonra birinci gece uykusuz olarak geçirildikten sonra Persler ile karşıla- şılmaktadır. Sayıları 20 civarı olan askerler çevreyi taramaktadırlar. Sonrasında köyden Perslerin elinden kurtulan tek kişi olan küçük çocuk, Leonidas’ın kucağında bayılmaktadır. Filmsel anlatıda köylülerin başına gelenleri anlatmak için, izleyicilerin duygularına sesle- nilmekte, belki de en çok acıma duyacakları figür yaratılmaktadır. Ailesi ve köyü Perslerin zulmüne uğrayan, olanlar karşısında çaresiz, zavallı, küçük bir çocuk karşı tarafta konum- landırılan Perslere tepki duyulması sağlanmak- ta, böylece izleyicisini Batı uygarlığının yanına çekmektedir. Çocuğun anlattıkları izleyici düşüncelerini yönlendirmeye devam etmekte- dir: “Karanlığın içinden sisle birlikte geldiler. Pençeleri ve dişleriyle yakaladılar bizi. Benden başka herkesi, köylüleri, onları buldular. Tan- rılarda hiç merhamet yok mu? Kaderimize terk edildik.” Persler ikinci olarak Arcadialı bir askerin ağzından anlatılmaktadır: “Çocuk, Persli hayaletlerden bahsetti. Kadim zaman- lardan bilinen hayaletler. İnsan ruhunu avla- yan hayaletler. Onlar öldürülemez ve mağlup edilemez. Bu karanlıkta imkansız.” Persler, Spartalıların ötekisi olarak tanımlanmaya de- vam etmekte, Spartalıların merhameti/Perslerin merhametsizliği karşıtlık oluşturmaktadır. Ayrıca filmsel öykünün başından beri kurulan karşıtlık olarak görünüş anlamındaki canavar imgesi de gösterilmeye devam etmektedir. Spartalılar Ateş Geçidi’ne doğru ilerlerken, bütün sahili kaplayan Perslerin Zeus’un gön- derdiği dalgalar tarafından yok edilmesini zevkle izlemektedirler. Filmsel öyküde Xerxes’in önünde gösterilen köle ordusu ürkütücü, kara tenli, garip görünüş- lü insanlar olarak gösterilmekte, Pers kralı Xerxes ise, her tarafında piercingler olan, edalı, kaşları alınmış, gözüne sürme çekilmiş, efemi- ne, Batı uygarlığını yıkmaya ant içmiş, acıma- sız bir lider olarak gösterilmektedir. Görünüş olarak Leonidas’tan oldukça büyük görünen Xerkes’in bedeni de devleştirilmekte bir ucu- beye dönüştürülmektedir. Perslerin elindeki kırbaçlara ve oklara karşı Spartalılarda kılıç bulunmaktadır. “Devam edin köpekler. Ben, bütün dünyanın hükümdarının elçisiyim. Tanrı- ların tanrısı, kralların kralı.” diyen Persli tanrı-kralın köleci tavrı ve zalimliği, kendi askerlerini bile kırbaçlaması ile gösterilmekte- dir. Xerxes insanları köleleştirmektedir. Leonidas’ın “Şimdi git ve Xerxes'e, kendisini burada özgür insanların beklediğini söyle. Kölelerin değil” demesiyle, özgür insanlar/ köleler karşıtlığı bir kez daha yaratılmaktadır. Daha önce ifade edildiği gibi bu dönemlerde hem Sparta’da hem de Pers İmparatorluğu’nda yaşayan vatandaşların çoğunun köle durumun- da olduğu bilinmektedir. Ancak Sparta’da seçilen 300 özgür askere karşıt Persli köleler gösterilmektedir. Xerxes’le Leonidas karşılaştıklarında Pers Kralı Spartalıların onun buyruğu altına girerek rahat edeceğini söylemektedir. Xerxes’in pay- laşabilecek kültürlere sahip olduklarını söyle- mesi üzerine Sparta Kralı aşağılayıcı bir tavırla “Sabahtan beri kültürümüzü seninle paylaştı- ğımızı fark etmedin mi?” demektedir. “Seninki büyüleyici bir kabile” diyerek tanımladığı Do- ğu uygarlığının karşısına ileride olan Batılı toplum yapısını koymaktadır. “Zafer uğrunda kendi adamlarımı bile gözümü kırpmadan kurban ettiğimde düşmanlarımı nasıl korkunç bir kıyımın beklediğini sen hayal et.” diyen Persli tanrı-krala Leonidas; “Ben ise kendi adamlarım için canımı feda ederdim” demekte, böylece adil kral/zulmeden kral karşıtlıkları oluşturulmaktadır. Ayrıca Spartalıların, man- tıklı/Perslerin duygusal, Spartalıların adil/ Perslerin zorba gösterildiği, Persli tanrı-kralın Hollywood Sineması’nın Yeni Oryantalist Söylemi ve 300 Spartalı (236-249) 247 iri yarılığına ve feminenliğine/Sparta’nın güçlü ve erkeksi görünüşü karşıtlık oluşturduğu gö- rülmektedir. Filmsel öyküde anlatıcı, Perslerin askeri gücü olan Ölümsüzleri şu şekilde tasvir etmektedir; “Pers krallarının karanlık isteklerine 500 yıl boyunca hizmet ettiler. Gece kadar karanlık gözleri, uzun, sivri dişleri, ruhsuz bedenleri, Kral Xerxes'in şahsi korumaları. Pers'in en seçkin savaşçıları. Tüm Asya'nın en ölümcül saldırı gücü. Ölümsüzler.” Tanımlama, Persle- ri ötekileştirmeye devam etmekte, bir yandan da aşağılamaktadır. Spartalılar garip maskeli, çirkin, yaratık gibi görünen bu kitle ile, elleri kolları zincirlerle bağlı, vücudunda garip izler bulunan, iğrenç dişleri olan garip sesler çıkaran korkunç yaratığı Spartalıların üstüne salmakta, ancak Spartalılar yaratığın boynunu keserek onu öldürmektedirler. Pers askeri olarak göste- rilen savaşçıların büyük kısmı garip maskeler takan yaratıklardır. Yaratığın birinin elleri yerine testereler ile görünüş itibariyle hayal gücünü zorlayacak özellikler eklendiği görül- mektedir. Ayrıca askerlerin geri kalanında filler ve canavarlar bulunmaktadır. Görselliğe ekle- nen sözler Pers ordusuna dair filmin başından beri yüklenen anlamı iyice genişletmekte ve pekiştirmektedir. Ayrıca Spartalıların gücü tekrar edilen cümlelerle yüceltilmektedir: “Sonsuz Asyalı ordusu ve tüm olumsuzluklara rağmen bunu başarabiliriz, Ateş Geçidi'ni tutabiliriz. Kazanabiliriz. Seher vakti, Barbar uğultuları, Kırbaç sesleri (…) Xerxes İmpara- torluğu'nun en karanlık köşelerinden ortaya çıkan tuhaf merasime şahitlik edecek. Kasları yorulunca, büyüye başvurdular’’ Bu arada filme Doğu’ya ait mistik, gizemli, çekici bir eğlence yansımaktadır. “Batılı imge- leminde Orient genellikle fantastik olarak gö- rüldü ve cinsel fantezilerle ilişkilendirildi. Geleneksel gizli harem temalarından ayrı ola- rak Orient; hadımlar, köle tüccarları, kayıp prensler ve dejenere patriklerle dolduruldu. Orient aşırılığın dünyasıydı” (Turner 2003: 152). Filmdeki sınırsız cinselliğin yaşandığı eğlence alanında, çıplak, Doğulu kadınlar ve onların çıkardıkları seksi sesler, bu kadınları çekici yaptığı kadar itici de yapmaktadır. Bu kadınların itaatkar, köle ve erkek zevkinin aracı oluşları sevimsiz bir görüntü olarak yansımak- tadır. Mekanda mistik atmosfer yaratan tütsüle- rin dumanı, oryantal dans, Doğu’ya ait gizemli bir dünya gösterilmektedir. Pers Kralı, Sparta’dan ailesi tarafından kaçırılmış olan Ephialtes’e gizli yolu göstermesi ve onu tanrı- kralı kabul etmesi karşılığında arzu edebileceği her şeyi; akla gelebilecek her türlü mutluluğu, sonsuz zevkleri ona sunacağını söylemektedir. Tanrı-kral; “Zalim Leonidas'ın dik durmanı istemesinin aksine senden yalnızca diz çökmeni istiyorum” demesi ise, bir başka karşıtlık ola- rak ortaya çıkmaktadır. Biri askerlerine destek olmakta, onur, gurur ve özgürlük için yaşamak- tadır. Tanrı-kral ise onları köleleştirmekte, rahatlıkla öldürebilmektedir. Kamburun ihaneti üzerine Persler gizli geçidi öğrenirler, böylece Sparta yenilgisi, dışlanmış aslında yaşamasına çok da gerek olmayan kusurlu bir Spartalıya mal edilmektedir. Bu bağlamda filmsel anlatıya göre dünyadaki ötekileştirilmiş, kusurlu insan- lardan da kurtulmak gerekmektedir. Bu arada Sparta Kralının eşi kraliçe, kendisine yardımcı olması ve konseyde konuşması için konsey üyesi Theron ile görüşmektedir. An- laşma için bedenini isteyen Theron’la, kraliçe birlikte olmakta, ancak Sparta kralının eşinin bedenini sunması bile, namus kuralları çerçe- vesinde değil, vatanseverlik, özgürlük çerçeve- sinde filme yansımakta, kraliçenin tavrı tepki toplamak yerine övünülecek bir davranış olarak sunulmaktadır. Bu arada konseyde kraliçe, onu kılıçla öldürerek yaptığının intikamını almakta, Theron’ın üzerinden düşen Pers parası da onun ihanetini ispatlamaktadır. Ölümüne savaşan 300 Spartalı asker zaferi kazanmakta, ölen Spartalı bir askerin kralına; “Yanınızda ölmek benim için şereftir” demesi üzerine kralı: “Yanında yaşamış olmak da be- nim için şereftir” demektedir. Ülkeleri için ölen askerlerin haberini, sağ kalan tek asker ülkesine ulaştırmakta, bir yıl sonra gerçekleşe- cek savaşta da bu 300 cesur askerin hikayesini, diğer askerlere anlatmaktadır. İsa gibi kolları iki yanda ölen olan Leonidas’ın cesedi diğer cesur Spartalılarla perdeye yansımaktadır. “Yunanistan'dan, özgür Yunanistan'a. Xerxes'in güçleri yok olmakla karşı karşıya Barbar sürüsü tam karşınızda.(…) Bugün, dünyayı gizemcilik ve baskıdan kurtaracağız ve yakın bir gelecekte her şey daha da görkemli olacak.” Diyaloglarda şekilde bütün oryantalist eserlerde olduğu gibi Batı’nın üstünlüğü dur- Selçuk İletişim, 5, 3, 2008 248 maksızın tekrar edilmektedir. Edward Said’in de eleştirdiği gibi “Batı, Disraeli’nin deyimi ile, üstün kültürü sayesinde Doğu’nun karan- lıklarını yırtabilmiş, büyük dünya gerçeğini tanımış ve onunla birleşerek ona yeni bir şekil vermiştir” (Said 1998: 69). Yaratılan bu ger- çeklik Said’in tabiri ile insanlık dışı görülmek- te, etkisi günümüze kadar ulaşmaktadır. Film zafere yürüyen 10.000 Spartalının, Perslere karşı bir yıl sonra kazandıkları Platea’daki savaşla bitmektedir. Böylece bu 300 Spartalı anılarak, geçmiş insanlara yol göstermekte, diğer yandan içinde bulunulan şartlar itibariyle de Batı, Doğu’ya bir çeşit gözdağı vermiş ol- maktadır. SONUÇ Oryantalizm, Batı’nın Doğu üzerinde egemen- lik kurma adına icat ettiği bir anlayış olarak filmsel anlatıya yansımaktadır. Batılı ülkelerin politikaları bağlamında sinemada kullanılan oryantalist motifler zamanla değişse de belli klişeleri perdeye yansıtmaya devam etmekte, bu durum da çoğunlukla Amerika’nın kendisini tanımlamasının bir yolu olarak görülmektedir. Kimlik ötekinin varlığını ihtiyaç hissetmekte, böylece kendisini tanımlamaktadır. Hollywood sineması da bu amaçla çok sayıda film üretmiş ve üretmeye de devam etmektedir. Amerikan ideolojisi bu yolla kültürel emperyalizm olarak yayılmaktadır. Oryantalist motifler son sıralar- da özellikle terör, Araplar, İslam devletleri ve İran üzerinden kurulmaktadır. Bunda da dün- yadaki değişimlerin ve Amerikan politikasının etkisinin büyük olduğu görülmektedir. Soğuk Savaş’ın bitmesinin ardından yaşanan Kuveyt Savaşı ve 11 Eylül olayları sonrası İran, Doğu olarak sunulmakta, Hollywood filmlerinde bu öğeler yansıtılmakta ve desteklenmektedir. 300 Spartalı adlı film, Amerika’nın ideolojileri bağlamında İran’ı ötekileştirmekte, tarihin bir kesitini (Tespia Savaşı’nı) oryantalist bakış açısı ile yeniden yazmaktadır. Filmsel anlatıda- ki Spartalıların giyiniş ve maskelerinin, Spartalılardan kalan kabartma ve heykellerdeki gibi yansıtıldığı görülmekte ancak bütün savaş- çıların bu denli güçlü, kuvvetli, yakışıklı olma- dıkları da kolaylıkla ifade edilebilmektedir. Üstelik bu dönemde tüm dünyada olan köleli- ğin ve oligarşik yönetimin Sparta’da olmayışı, tarihi saptırmalarla bozmaktadır. Diğer yandan Perslerin görünüşleri ve giyimleri Persepolis kabartmalarından oldukça farklı oryantalist bakış açısı ile kötü, çirkin, gudubet vs. göste- rilmektedir. Bu fantezilerle dolu dünya, Batılı- lar tarafından yaratılmaktadır. Film oryanta- lizme özgü bütün klişelerden yararlanmakta ve Doğulu ve Batılı arasındaki karşıtlıklar etrafın- da oluşan tipoloji sayesinde sistematik tablolar oluşturmaktadır. Filmsel anlatıda Doğu/Batı, ilkel/uygar, anormal/normal, vahşi/medeni, kadın/erkek, korkak/cesur, ahlaksız/ahlaklı, duygusal/akılcı, köle toplum/özgür toplum, savaşçı/barışçı olarak kurulabilecek karşıtlıklar Persleri Doğululaştırmakta, Batı’nın ötekisi durumuna getirmekte, böylece Doğu tanımla- narak Batı’nın hakimiyet alanı içerisine gir- mektedir. Tarih okumayı sevmeyen Türkiyelilerin, milli- yetçilik öğeleri de eklenerek tarihi çarpıtılmış olarak izlemeleri ve öğrenmelerinin yaratacağı zararlar büyüktür. Doğu’yu ilgilendiren her haber söz konusu kalıp ve önyargılarla taraflı olarak aktarıldığında, Said’in tabiriyle Batı’nın şarktan istediğini çekip alıp, keyfine göre kul- lanması, Doğu’ya ilişkin bakış açısının daha sağlam bir şekilde insanların zihinlerinde olumsuz haliyle yerleşmesine neden olmakta- dır. Bu yüzden bu filmlerin okunmasında bi- linçli davranılması, görünenden daha fazlasının ne olduğunun anlaşılmaya çalışılması önemli görülmektedir. Diğer yandan Avrupalıların daha iyi tanınarak, Oryantalizm’e Occiden- talism ile karşılık verilmesinin önemi büyüktür. KAYNAKLAR Ashcroft B (2000) Edward Said, Florence, Ky, USA, Routledge. Bulut Y (2004) Oryantalizmin Kısa Tarihi, Küre Yayınları, Ankara. Bumin T (1993) Hegel’i Okumak, Bumin T. (der), Kabalcı (2. Basım), İstanbul. Conti F (1997) Eski Yunan Sanatını Tanıyalım, Solmaz Turunç (çev), İnkılap Kitabevi, İstan- bul. Çırakman A (2002) Oryantalizmin Varsayımsal Temelleri: Fikri Sabit İmgelem ve Düşünce Tarihi, Doğu Batı (Oryantalizm) Derg, 20, 181- 199. Hollywood Sineması’nın Yeni Oryantalist Söylemi ve 300 Spartalı (236-249) 249 Dünya Ticaret Merkezi, http://www. sinematurk.com/documents/15913.doc., Erişim Tarihi: 25 Haziran 2008 Eco U (1991) Göstergebilimsel Bir Gerilla Savaşına Doğru, Yusuf Kaplan (der. ve çev.), Enformasyon Devrimi Efsanesi, Rey Yayıncı- lık, Kayseri, s. 93-105. Fiske J (2003) İletişim Çalışmalarına Giriş, Süleyman İrvan (çev), Bilim ve Sanat Yayınla- rı, Ankara. Göl B (2008) Amerikan Sinemasında Yeni Oryantalizm, Altyazı Derg., 72, 18-21 Hürriyet (2007) Hollywood Bize Savaş Açtı, 14 Mart, http://arama.hurriyet.com.tr /arsivnews.aspx?id=6120357 Kara N F (2008) Kişisel Röportaj, Ege Uygar- lığı’nda Güzellik Anlayışı, Afyon Keyman E F (2002) Globalleşme, Oryantalizm ve Öteki Sorunu: 11 Eylül Sonrası Dünya ve Adalet”, Doğu Batı (Oryantalizm), Derg, 20, 11-33 Keyman F, Mutman M ve Yeğenoğlu M (1996) “Dünya Nasıl ‘Dünya’ Oldu?, Fuat Keyman, Mahmut Mutman, Medya Yeğenoğlu (der.), Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark, İletişim Yayınları, İstanbul Kılıçbay M A (1998) Fakir Akrabanın Talihi, Doğu Batı (Doğu Ne? Batı Ne?) Derg, 2, 57-65 Kojéve A (2001) Hegel Felsefesine Giriş, Se- lahattin Hilav (çev), YKY, İstanbul. Kontny O (2002) Üçgenin Tabanını Yok Sayan Pythagoras: Oryantalizm ve Ataerkillik Üzeri- ne”, Doğu Batı (Oryantalizm I) Derg, 20, 117 - 135. Leong K J (2005) China Mystique: Pearl S. Buck, Anna May Wong, Mayling Soong, And The Transformation Of American Orientalism. Ewing, NJ, USA Mcphaill T L (1991) Yanlış Bir Başlangıç”, Enformasyon Devrimi Efsanesi, Yusuf Kaplan (der. ve çev.), Rey Yayıncılık, Kayseri, s. 141- 164. Morris K (1995) Descartes Dualism, Florence, Ky, USA. Mutman M (2002) Şarkiyatçılık: Kuramsal Bir Not, Doğu Batı (Oryantalizm II) Derg, 20, 105- 113 Parsa S ve Parsa A (2002) Göstergebilim Çö- zümlemeleri, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir Pollack K (2005) Persian Puzzle : The Conflict Between Iran And America. Westminster, Md, Random House Adult Trade Publishing Group, USA. Ryan M ve Kellner D (1997) Politik Kamera, Elif Özsayar (çev.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Said E (1998) Oryantalizm, Nezih Uzel (çev), İrfan Yayınevi, İstanbul. Said E (2004) Kültür ve Emperyalizm, Nemci- ye Akpay (çev), Hil Yayın, İstanbul. Taşçıyan A (2007) Tarih Yazar, Film Bozar, Milliyet Sinema, http://sinema.milliyet.com.tr /film. aspx?filmno=1608 Tuncay M (2007) İran’dan Sonra Tarihçileri De Kızdırdı”, Habertürk, http://www. haberturk.com/haber.asp?id=18011&cat=320& dt=2007/03/20, Erişim Tarihi: 1 Nisan 2008 Turani A (2005) Dünya Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul. Turner B S (2003) Oryantalizm, Postmoder- nizm ve Globalizm, İ. Kapaklıkaya (çev), Anka Yayınları, İstanbul. Uluç G ve Soydan M (Yaz/2007) Said, Oryan- talizm, Resim ve Sinemanın Kesişme Nokta- sında Harem Suare, Bilig Derg, 42, 35-53. Yurdusev A N (1997) Türkiye ve Avrupa: Batılılaşma, Kalkınma, Demokrasi, Atila Eralp (Yayıma Hazırlayan), İmge Yayınevi, Ankara Document Outline
Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|